درد مشترک «جاشو»ها

مژده پاینده/ نان‌‍شان را در امواج خروشان دریا می‌زنند و بر دهان می‌گذارند. دریای متلاطم بارها لنج و باری که از آن سر آبها به این سر دریا آورده بودند را در خود بلعیده است؛ ملوانان یا به اصطلاح بومی‌ها «جاشوها» هیچگاه به اندازه تلاش‌شان درآمدی صید نکرده‌اند. درحالی که بنادر جنوبی کشور از ظرفیت‌های بسیاری برای اشتغال برخوردار است اما این ظرفیت‌ها هیچگاه آنطور که باید و شاید نتوانسته دردی از بیکاری بومی‌ها دوا کند. از این رو  دریا و دریانوردی، تجارت و صیادی منبع درآمد بوشهری‌ها از دیرباز تا کنون بوده و صنایع عظیم گازی در این استان همچنان محل اشتغال غیربومی‌هاست؛ جوانان نیز به ناچار در همین مشاغل مشغول می‌شوند تا بتوانند لقمه نانی برای خانواده خود فراهم کنند.
اگرچه سفرهای دریایی را برخی پر منفعت می‌دانند اما واقعیت این است که سهم جاشوها چیزی نزدیک به «هیچ» است. معافیت ارزی قشر زجرکشیده‌ای که تمام سختی‌های دریا را به جان می‌خرند تا از حرفه‌ای که در آن تخصص دارد روزی حلال بر سر سفره‌ی خانواده‌ی خود ببرد، نصیب صاحب لنج می‌شود.
در طول سال‌های گذشته فریاد خاموش جاشوهای زحمتکش از افزایش حقوق و دستمزد، بیمه ناقص تا تغییر روش قراردادها راه به جایی نبرده است. 

* معافیت ارزی ملوان در محاصره صاحب لنج

نایب رئیس انجمن ملوانان گناوه گفت: تا همین ۱۵ سال پیش صاحب لنج اجناس را با سرمایه خود می‌خرید، به بندر می‌آورد و سود حاصله را نصف برای خود و نصف دیگر بین ملوانان به صورت عادلانه تقسیم می‌کرد. اکنون خرید اجناس از سوی بازاری انجام می‌شود و صاحب لنج معتقد است تمام سود حاصله برای خودش است.
خسرو براتی در خصوص کالای همراه ملوان(ته ‌لنجی) اظهار کرد: کالاها به اسم ملوانان است اما خودشان نفعی از آن نمی‌برند. در واقع صاحب لنج از معافیت ارزی ملوان استفاده می‌کند و چون معتقد است که او برای خرید لنج سرمایه‌گذاری کرده، همه درآمد را نیز برای خودش می‌داند.
وی اضافه کرد: صاحبان لنج برای هر سفر دریایی ۸ تا ۱۰ میلیون تومان به هر ملوان می‌دهند که با احتساب سه سفر دریایی در سال چیزی، درآمد سالانه جاشو کمتر از ۳۰ میلیون تومان است؛ حال شما هزینه‌های زندگی امروزی و تورم موجود را در نظر بگیرید. آیا این درآمد می‌تواند کفاف زندگی را بدهد؟
نایب رئیس انجمن ملوانان گناوه یادآور شد: در گذشته صاحبان لنج کالاها را با سرمایه خود می‌خرید، به بندر می‌آورد و سود حاصله را به روش «گلاته‌ای» (نصف برای صاحب لنج و نصف دیگر بین ملوانان) تقسیم می‌کرند، اکنون اما خرید اجناس از سوی بازاری انجام می‌شود و صاحب لنج معتقد است تمام سود حاصله برای خودش است.

* لزوم تغییر روش حقوق ملوانان

براتی با انتقاد از لنج‌داران امروزی بیان کرد: افراد تازه کاری وارد این حوزه شده‌اند که نمی‌توان آنها را لنج‌دار نامید. آنها دلال بازار هستند که که وارد حوزه لنج داری شده‌اند و حقوق دریانورد را با حذف روش «گلاته‌ای» و جایگزین کردن روش «بُرّری» ضایع کرده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه صاحب لنج از معافیت ارزی ملوانان استفاده می‌کنند و سود کلان به ‌دست می‌آورند، تصریح کرد: خواست ملوانان این است که سیستم پرداخت حقوق لنج داری قدیم اجرا شود، چرا که جاشو علاوه بر حق معافیت ارزی، خطر سفر دریایی را هم به جان می‌خرد.
نایب رئیس انجمن ملوانان گناوه گناوه ادامه داد: صاحب لنج به واسطه سرمایه‌اش لنجی خریده، درون ویلا و خانه باغی‌اش در حال تفریح و استراحت است و می‌گوید درآمد لنج فقط برای خودم باشد. این عادلانه نیست.
براتی با اشاره به اینکه جمعیت زیادی از مردم جنوب را دریانوردان تشکیل می‌دهند، عنوان کرد:  اکنون در آمد به سمت افراد خاصی در حال سرازیری است.  لنج دار از ملوان جدا نیست، باید سیستم لنج‌داری به شکل قبل برگردد و هر چیزی که عاید می‌شود سر سفره همه بیاید و همه با هم آن را بخورند.
وی خاطرنشان کرد: در طول سال‌های گذشته مسئولینی داشتیم که از صاحب لنج‌ها حمایت می‌کردند. چون جیب صاحب لنج پر بود اما جیب ملوان خالی بود. اکنون احمد محمدی‌زاده استاندار بوشهر خود فرزند این بندر است و جاشو و ناخدا را می‌شناسد، ملوانان ‌امیدوارند که او بتواند مشکلات را حل کند.
نایب رئیس انجمن ملوانان گناوه گفت: در سال برای هر سفر یک ماه بیمه برای ملوان پرداخت می‌شود با فرض سه سفر یعنی بیمه ملوان سه ماه در سال پرداخت می‌شود.  نماینده‌ای که در مجلس ما را قاچاقچی خطاب می‌کند بیمه قاچاقچی را هم ببیند؛ «کدام قشر در سال سه ماه بیمه دارد؟» که آن هم بیمه تأمین اجتماعی است نه بیمه بازنشستگی.
براتی با بیان اینکه ضعیف‌ترین قشر جامعه صیادی دریانوردان هستند، تأکید کرد: ما حداقل باید ۱۲۰ سال در دریا کار کنیم تا امید به بازنشستگی داشته باشیم! چه قشری در ایران به این شکل زندگی می‌کند؟ آن وقت خیلی‌ها راحت و به صراحت ما را قاچاقچی می‌خوانند.
وی اظهار کرد: ملوانان از پایین‌ترین حقوق برخوردارند. از سیستان و بلوچستان تا خرمشهر هیچ امکانات رفاهی برای ملوانان وجود ندارد. اکنون  استاندار بوشهر و معاون سیاسی وی پیگیر بیمه ما هستند تا حداقل بیمه ما قطع نشود و این مهم نیازمند همکاری سازمان تأمین اجتماعی است.

* امرار معاش ۱۶۰ هزار نفر از طریق کالای همراه ملوان

در استان بوشهر بیش از ۲ هزار شناور سفاری و باری فعالیت دارند که هرکدام از این لنج‌ها بین شش تا هشت ملوان دارند و بیش از ۱۲ هزار نفر به ‌طور مستقیم در شناورها مشغول به کار هستند. همچنین، حدود ۳۵ تا ۴۰ هزار نفر نیز در بازار شهرهای ساحلی از طریق خرید و فروش کالای ته ‌لنجی فعالیت می‌کنند. حدود ۱۶۰ هزار نفر از جمعیت استان از طریق واردات کالای ته ‌لنجی امرارمعاش دارند. درمجموع زندگی بسیاری از مردم خطه جنوب به این شغل گره خورده و ساماندهی آن می‌تواند هم رونق اقتصادی را به این مناطق بیاورد و هم ظرفیتی برای دور زدن تحریم‌ها باشد.