این لباس‌ های دائمی!

سیما زعفرانچی/ در تعریفش آورده اند: "قطعه ای از هنر که متعلق به شخص می باشد و بخشی از بدن مالک است". تتو! مقوله‌ای که برخی آن را هنر می دانند و برخی دیگر ارزشی برای آن قائل نیستند. تتو یا همان خالکوبی، به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و هنرمندانه‌ترین شیوه‌های تزئین بدن، در تمدن‌های مختلف جهان به‌کار گرفته می‌شده است. اصلی‌ترین هدف از این کار، به‌جز زیباسازی بدن، بیان جایگاه اجتماعی، فرهنگ و تاریخ فرد بوده است. در برخی از فرهنگ‌ها مانند ژاپن یا همین ایران خودمان، خالکوبی یا تتو بیشتر نشان دهنده خلافکار بودن یا یاغی بودن افراد بود. این در حالی است که این باور در گذر زمان دستخوش تغییر شد هرچند هنوز هم گاهی در فیلم و سریال ها می بینیم فردی که تتو دارد معمولا شخصیت منفی داستان است!

این نقش و نگارهای پرطرفدار که این روزها در میان جوانها حسابی رایج شده، آدمی را وا می دارد که حتی نیم نگاهی هم که شده به آنها بیندازد. از فوتبالیستها گرفته تا جوانهای کم سن و سال، هر روز نمونه هایی از طرحها و رنگهای مختلف را در معرض دید قرار می دهند که ممکن است با استقبال و تعریف و تمجید عموم و یا بی توجهی آنها مواجه شوند. گاهی هم ممکن است نگاهی نصیبشان شود که گویی از سیاره ای دیگر به زمین رسیده اند و آدم "عادی" محسوب نمی شوند. برای آنکه با دنیای تتو و طرفداران آن بیشتر آشنا شویم به سراغ چند نفر از فعالان و طرفداران این حوزه رفتیم و با آنها گفت و گویی کوتاه داشتیم تا شاید کمی از حجم ناشناخته و عجیب بودن آنها بکاهیم.

"تتو کردن یک علاقه شخصی است و به نظر من مثل رنگ کردن مو می‌مونه و لزومی نداره که حتما دلیل خاصی پشت اون باشه". این را یکی از افراد علاقه مند به تتو می گوید که نقش و نگارهای روی دستش خودنمایی می کند. این خانم حدودا 30 ساله معتقد است طرح تتو خیلی مهم است؛ اینکه با چه ایدئولوژی و تفکری طرحی را انتخاب کنی و آن را روی کدام قسمت از بدنت حک کنی اهمیت زیادی دارد.

 یکی دیگر از جوانهای علاقه مند به تتو در مورد حسش به این کار می گوید: "حس زیبایی به من دست می ده. تتو هم مثل سایر کارهای مرتبط با زیبایی‌ست اما چون خودم طرح اون را انتخاب می کنم، حس بهتری نسبت بهش دارم و به نوعی انگار سلیقه خودم رو روی بدنم حک کردم و بدنم رو از حالت سادگی و شبیه به دیگران بودن، در آوردم".

در تاریخچه تتو یا خالکوبی که قدمت آن به بیش از 5هزار سال می رسد، آورده اند که افراد از تتو بیشتر برای تزئین بدن، بیان یک داستان یا اتفاق خاص در زندگی، علامتگذاری مجرمان، شورش و نافرمانی و یا ابراز قدرت و شجاعت استفاده می کردند. همچنین معمولا خالکوبی در میان برخی مشاغل خاص مانند ملوانان بیشتر مشاهده می شده است. در دنیای امروزی، خالکوبی به طور فزاینده‌ای طرفدار پیدا کرده و یکی از محبوب ترین شکل‌های ابراز خود و هنر به شمار می‌رود و دیگر نمی توان آن را متعلق به گروه یا فرقه ای خاص دانست.

"کسانی که به سراغ تتو می روند معمولا دو دسته هستند؛ افرادی که صرفا چون طرحی را دوست دارند آن را روی پوست خود حک می کنند و دسته دیگر افرادی که به خاطر معنا و مفهوم یک طرح، آن را تتو می زنند". این را یکی از هنرمندان تتوکار می گوید. این خانم سی و چند ساله در مورد افرادی که طرح های بزرگ را انتخاب می کنند، می گوید: معمولا این افراد قبلا چند بار طرح های کوچک را امتحان کرده اند و حالا با شجاعت و اطمینان به سراغ طرح های بزرگ می روند. او در مورد انتخاب تتوهای متنی در بین مشتری های خود توضیح می دهد: بیشتر افراد سراغ اسم و جمله هایی می روند که به آن ایمان دارند و یا برایشان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این هنرمند نقاش درباره تاثیر شرایط جامعه بر انتخاب نوع طرح تتوی افراد پرسیدیم که پاسخ داد: تا پیش از اتفاقات اخیر معمولا کسی بر اساس شرایط جامعه طرح تتوی خود را انتخاب نمی کرد.

طناز، یکی دیگر از تتوکارهایی است که خودش ابتدا از طرفداران آن بوده است. او در مورد حس خود به تتو اینگونه می گوید: "ماهیت تتو در جسارته! اینکه داستان خودت رو بسازی و همیشه همراهت باشه و هیچوقت فراموش نکنی. تصمیم گرفتم اگر هر لحظه خاصی توی زندگیم داشتم، خوب یا بد، یه سمبل از اون رو روی بدنم حک کنم تا سیر تکاملم رو فراموش نکنم." او تعریف می کند: "اولین تتو رو در سن 15 سالگی زدم و هیچ وقت به این فکر نکردم که ممکنه پشیمون بشم. بعد به مرور داستان های بیشتری رو روی بدنم حک کردم و الان که وارد این شغل شدم حس خیلی خوبی دارم از اینکه می تونم داستانهای آدمها رو روی بدنشون حک کنم".

میل به تغییر و زیبایی، به یاد داشتن شکست ها و پیروزی ها، زنده نگه داشتن یاد درگذشتگان، ابراز شخصیت و داشتن یک منبع الهام و قدرت از جمله دلایلی است که افراد را در طول تاریخ به سمت تتو یا خالکوبی سوق داده است.

علی، هنرمند تتوکار دیگری است که در مورد دلیل گرایش جوانان به تتو این گونه توضیح می دهد: برخی افراد صرفا به تتو علاقه دارند و دلیل خاص دیگری ندارد اما تتو گاهی معنای خاصی برای یک فرد دارد و یا الهام بخش یک موضوع، شخص یا چیز خاصی برای او است. می توان گفت تتو گاهی به زیبایی و استایل افراد کمک می کند، گاهی جای یک زخم را پوشش می دهد و گاهی تمام موارد را کنار هم دارد.

این جوان بیست و چند ساله می گوید: معمولا طرح یک تتو است که به آن معنا می دهد و اینکه روی کدام قسمت از بدن حک شود معمولا به سلیقه افراد برمی‌گردد. برخی دوست دارند تتوی خود را از دید عموم پنهان کنند و در مقابل برخی تمایل دارند که آن را به نمایش بگذارند.

علی که مهارت بالایی در نقاشی دارد در مورد افرادی که طرح های بزرگ و پر کار را برای تتو انتخاب می کنند، توضیح می‌دهد: به خاطر طرز فکری که دارند مطمئن هستند که از انتخاب طرح های بزرگ پشیمان نمی شوند. حداقل در ابتدای کار که چنین است. شاید در آینده پشیمان هم بشوند ولی در کل طرح های بزرگ را به اصطلاح "باحال و خفن" می بینند.

او در مورد تتوی متن روی بدن می گوید: معمولا افراد اسم عزیزان یا درگذشتگان خود را روی بدنشان حک می کنند و برخی هم به سراغ جمله هایی می روند که به آن علاقه و اعتقاد دارند.

علی در پاسخ به سوالی در مورد نقش شرایط جامعه و اتفاقات روزمره در انتخاب طرح تتو پاسخ داد: در گذشته این مسئله چندان باب نبود اما در چند ماه اخیر حداقل روزی چند مورد تتوی مرتبط با شرایط جامعه انجام می شود. از نقشه ایران گرفته تا شعارها و حتی چهره اشخاص.

بر اساس آمار و ارقام موجود، پذیرش تتو در جوامع و فرهنگ های مختلف در سراسر جهان متفاوت است. در برخی از فرهنگ ها، خالکوبی عمیقاً در سنت ریشه دارد و به طور گسترده پذیرفته شده است، در حالی که در برخی دیگر هنوز به افرادی که تتو دارند انگ زده می شود و با جنایت یا انحراف همراه است. در بسیاری از فرهنگ های خاورمیانه، خالکوبی ها هنوز با سوء ظن و با تفکر جنایت و شورش نگریسته می‌شوند؛ هرچند که با تغییر نسل، این باورها نیز به چالش کشیده شده‌اند.

علی در مورد تغییر در نگرش جامعه نسبت به تتو در سال های اخیر می گوید: شرایط خیلی متفاوت شده. می توان گفت تا 10 سال پیش 95 درصد جامعه با تتو مخالف بودند و آن را نمی پذیرفتند.4-5 سال پیش این عدد تقریبا به 40 درصد رسید و الان شاید بتوان گفت 10 درصد افراد (با تاکید بر پدر و مادرها) با تتو مخالفت می کنند.

علی در پایان در مورد دیدگاه برخی افراد نسبت به تتو و اشخاصی که تتو دارند گفت: برخی گمان می کنند افرادی که تتو می زنند مشکل روحی و روانی خاصی دارند یا نرمال نیستند. او ادامه می دهد: من هم قبل از ورودم به این شغل همین فکر را می کردم که آدم های خلافکار یا آنهایی که در زندگی خود کمبود دارند به سراغ تتو می روند اما الان به طرز فکر گذشته خودم می خندم چراکه اصلا اینجور نیست. او معتقد است: برعکس، معمولا افرادی سراغ تتو می روند که ذهن آرام و راحتی دارند چون تقریبا آدم باید ذهن کم دغدغه ای داشته باشد که فکر تتو به سرش بزند. البته این را هم باید اضافه کنم که در ورای زیبایی و تغییر استایل، تتو برای برخی افراد شبیه به آهنگ ملایمی است که به آنها آرامش می دهد. او باز هم تاکید می کند که این تفکر که افراد بیمار و به اصطلاح عقده ای و تشنه توجه تتو می زنند، اصلا درست نیست.

شاید بهتر باشد این موضوع را نیز در پرانتز ذکر کرد که هنرمندان تتوکار معمولا با افرادی سر و کار دارند که یا توانسته‌اند رضایت پدر و مادر یا بزرگترها را جلب کنند و یا مستقل هستند و نیاز به جلب رضایت کسی ندارند. این واقعیت را نمی توان نادیده گرفت که هنوز درصدی از افراد جامعه دید مثبتی نسبت به تتو ندارند و طبیعتا به سراغ آن هم نمی روند و اجازه نمی دهند فرزندان یا نزدیکانشان نیز این کار را انجام دهند. با این وجود، امروزه تتو جایگاه قابل قبول تری در جامعه پیدا کرده است. از دیدگاه قانون، مجازاتی برای تتو تعیین نشده است پس این عمل جرم به حساب نمی‌آید، مگر آنکه تصاویر مستهجن یا عجیبی به نمایش گذاشته شود.

به هر روی چه خوشمان بیاید چه نه، چه آن را بپذیریم یا رد کنیم، درصد زیادی از جامعه خود را درگیر این موضوع کرده اند. از طرح های مینیمال و کوچک روی دست گرفته تا اژدهای چند سر روی سر و گردن جوانها و نوجوانها، شاید ما را به این فکر بیندازد که شکاف نسل ها روز به روز بیشتر نمایان می شود. طرح های رنگارنگ و مدل به مدل تتو به دنیای مد هم راه پیدا کرده اند؛ پس بیراه نیست که وقتی در فضای مجازی صفحه کاری افراد تتوکار را میبینی به این جمله برخورد میکنی: "تتو لباسی است که می پوشید. دیگر قابل تعویض نیست و همیشه همراه شماست. پس با دقت آن را انتخاب کنید!"