شیک پوشی قطعات تقلبی!

فاطمه ایزدی/ تا دلتان بخواهد در بازار قطعات یدکی خودرو، محصولات تقلبی و بی کیفیت ریخته است. شاید در پله اول، تشخیص این گونه قطعات حتی برای تعمیرکاران و کارکشته های این بخش نیز سخت باشد اما در هر حال، قصه جولان جنس های دسته دوم و بی کیفیت در بازار قطعات یدکی خودرو، سر دراز دارد. قطعات تقلبی و بی کیفیت، دمار از روزگار خودروهای سنگین نیز درآورده و این بازار پرتشویش، پر از قطعاتی است که پس از مدت زمان کوتاهی، هزینه های سنگین به مالکان خودرو تحمیل می کند. داستان از این قرار است که برخی سازندگان داخلی و قاچاقچیان، قطعات خارجی تقلبی را با بسته بندی های شیک در قالب برندهای معتبر، وارد بازار می کنند و از این تجارت، سودهای کلان به جیب می زنند.  

گاهی این کار آنقدر بی عیب و نقص انجام می شود که حتی تعمیرکاران و مکانیک ها نیز از بکارگیری قطعات تقلبی، آگاهی کافی ندارند و قادر به تشخیص لوازم یدکی معیوب نیستند. حساس ترین بخش این تراژدی تلخ، آنجاست که طول عمر قطعات تقلبی به شش ماه هم قد نمی دهد و همین مسئله بارها، مالکان خودروها را در دام هزینه های سنگین انداخته است. 

این قصه را خیلی ها تجربه کرده اند و کافیست این روزها پای حرف ها و دردل های مالکان خودرو به ویژه تاکسیران ها بنشینید تا ببینید آنها چقدر از این داستان، متضرر شده اند. مجتبی زارع درنیانی، یکی از کسانی که تیر قطعات تقلبی به خودروی او نیز اصابت کرده توضیح می دهد که سودجویان به دور از چشم ناظران، قطعات چینی و حتی دست دوم را در کارگاه های زیرزمینی بسته بندی می کنند و به اسم لوازم یدکی دست دوم به مشتری می فروشند. تصادف، واژگونی خودرو و شکسته شدن قطعه در حین حرکت، تنها برخی عواقب استفاده از چنین قطعاتی در کامیون هاست و خودروهای سواری نیز به اندازه کافی از این بازار پرسود سودجویان، متضرر می شوند. زارع درنیانی به این نکته اشاره می کند که خودروی او کمتر از یک هفته بعد از خروج از تعمیرگاه، نیاز به تعمیر پبدا کرده است و دلیل آن، استفاده از قطعه معیوب توسط تعمیرکار بوده است. او تاکید می کند که تعمیرکار نیز زیر بار این خسارت نرفته و توضیح داده که برخی سازندگان داخلی یا حتی قاچاق‌کنندگان قطعات خارجی بدلی، محصولات خود را به اسم تولید برندهای معتبر در بازار عرضه می‌کنند و این مسئله، تشخیص قطعه اصلی از تقلبی و دست دوم را دشوار کرده است.

علاوه بر این، قطعات یدکی کشورهای درجه سه و چهار، جایگزین برندهای معتبر شده و جای برندهای معتبر در بازار خالیست. آن طور که نائب رئیس اتحادیه تعمیرکاران اتومبیل شیراز نیز گفته است لوازم یدکی بی کیفیت در بازار، زیاد شده و این قطعات به دلیل عدم کیفیت، طول عمر چندانی ندارند و پس از مدتی خراب می شوند. در واقع همین مسئله به موضوع شکایت و مشاجره بین تعمیرکاران و رانندگان ختم شده و گاهی نیز بی آنکه تعمیرکاران، مقصر باشند متضرر می شوند، حال آنکه همه چیز از وجود قطعات تقلبی و بی کیفیت در بازار لوازم یدکی خودرو آب می خورد.

بدنه بازار از وجود قطعات تقلبی خودرو رنج می برد

رضا محسن نژاد، یکی از تعمیرکاران خودرو می گوید در کارزار لوازم یدکی، برخی قطعات به گونه ای مونتاژ می شوند که به هیچ گونه ای در مقایسه با قطعات اصلی، قابل تشخیص نیستند. به گفته او نوع بسته بندی و حتی رنگ لوازمی همچون دنده، رینگ و پیستون نیز برای مکانیک ها قابل شناسایی نیست و در این میان، هم تعمیرکاران مورد اتهام قرار می گیرند و هم مالکان خودرو متضرر می شوند. محسن نژاد با اشاره به گرانی لوازم یدکی خودرو و دستمزدهای سنگین تعمیرکاران، یادآور می شود که در این داستان به مالکان خودرو، هزینه های قابل توجهی تحمیل می شود و آنها به دلیل تقلبی بودن قطعات، چاره ای ندارند جز آنکه تن به تعمیرات مکرر دهند. او معتقد است این لوازم، تیشه به ریشه خودروها به ویژه کامیون ها زده و بساط سودجویان داخلی و قاچاقچیان را سکه کرده است.

محسن نژاد با استناد به تجربیات و با تکیه بر مشاهدات خود در این حوزه، یادآور می شود که بدنه بازار از وجود قطعات تقلبی رنج می برد و به دلیل آنکه بخشی از بازار لوازم یدکی و قطعات خودرو از طریق واردات غیررسمی تامین می گردد، رانندگان و مالکان خودرو متحمل هزینه‌ های سنگین در بخش تعمیر و تعویض قطعات می شوند و این مسئله نیز گاه منجر به مرگ و میر ناشی از تصادف شده است. البته کارشناسان، چاره کار را در شناسه‌دار کردن لوازم یدکی و نظم بخشیدن به بازار تولید، واردات و توزیع آن جستجو می کنند و معتقد هستند قاچاق محصول، کار یک قاچاقچی نیست بلکه محصول ناکارآمدی نظام بازار، تولید، بازرگانی، تعرفه‌ و کیفیت است. در واقع بازار قطعات یدکی خودور به عنوان یکی از رهاترین بازارها باید شفاف شود و با واحدهایی که کالاهای گران و غیرایمن می فروشند و با حقه بازی، کالای دست دوم را به عنوان کالای نو به مصرف کننده عرضه می کنند، برخورد گردد.

کشف چهار مرکز کالای تقلبی لوازم یدکی خودرو در فارس

بر همین اساس، شناسه دار کردن کالاها بسیار مهم است و معاون نظارت و بازرسی سازمان صمت فارس نیز در رابطه با اهمیت این مسئله و ممنوعیت عرضه کالای بدون شناسه می گوید تولیدکنندگان ملزم شده اند که تا 15 آذرماه نسبت به پیگیری شناسه و کد رهگیری کالای خود اقدام کنند.

به گفته مهدی حسنی هر چند تولیدکنندگان لوازم یدکی، خارج از فارس هستند اما در عین حال در صورتی که عمده واردکنندگان و تولیدکنندگان، شناسه دار کردن کالاهای خود را در دستور کار قرار دهند، برخورد با کالای تقلبی و قاچاق نیز در بازار لوازم یدکی به مراتب بیشتر خواهد شد. در هر حال به قول این مسئول، شناسه دار شدن کالاها در حال اجرایی شدن است و درصد زیادی از آن نیز انجام شده است. معاون نظارت و بازرسی سازمان صمت فارس به این نکته نیز اشاره می کند که اخیرا چهار مرکز کالای تقلبی در حوزه لوازم یدکی در فارس کشف شده و پرونده آنان به دستگاه قضا ارجاع گردیده است. این مسئول معتقد است اگر بحث شناسه دار کردن کالاها به طور کامل عملیاتی شود دغدغه بازرسان و مصرف کنندگان نیز در این زمینه کمتر خواهد شد.

۴۱ قطعه یدکی خودرو مشمول استاندارد اجباری هستند

مدیر کل استاندارد فارس نیز توضیح می دهد که در حال حاضر ۴۱ قطعه یدکی خودرو مشمول استاندارد اجباری هستند. به گفته محمدمهدی رزمجو با توجه به تعدد قطعات یدکی با نام های تجاری و بسته بندی های مختلف، دستورالعمل اجرایی اخذ و نصب شناسه رهگیری قطعات یدکی و مصرفی وسایل نقلیه، تدوین و در حال پیاده سازی است تا امکان بررسی مناسب تر قطعات یدکی موجود در بازار فراهم شود. این مسئول به این نکته نیز اشاره می کند که در مرحله اول این طرح، ۳۴ قلم لوازم یدکی مشخص شده که در صورت عدم وجود شناسه رهگیری، پس از مهلت داده شده، بعنوان کالای تقلبی در نظر  گرفته می شود و از طریق مراجع قانونی برخورد می گردد. بنا به تاکید مدیر کل استاندارد فارس، شهروندان باید به علامت استاندارد و کد ده رقمی رهگیری که ذیل این علامت بر اجناس، درج شده دقت کنند. به قول او اصالت علامت استاندارد و کده ده رقمی مربوطه از سامانه پیامکی ۱۰۰۰۱۵۱۷ قابل استعلام و اصالت سنجی می باشد.

در هر حال، قطعات یدکی تقلبی در بازار زیاد است و کارشناسان نیز معتقد هستند قطعات یدکی مورد نیاز خودروسازان باید به صورت مستقیم از طریق قطعه‌سازان معتبر که قطعات استاندارد عرضه می‌کنند تامین شود. البته به گواه برخی قطعه سازان، بر این موضوع کنترلی نمی‌شود و شاهد ورود قطعات چینی بی‌کیفیت به خطوط تولید خودرو هستیم.

ایرج یزدانبخش، یکی از اعضای انجمن قطعه‌سازان کشور تاکید کرده سازمانی که باید روی بازار لوازم یدکی نظارت کند، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان است این در حالی است که اکنون اشخاصی به صورت زیر پله‌ای اقدام به تولید می‌کنند و باید به این وضعیت رسیدگی شود. به قول او درصدی از قطعات یدکی تقلبی نیز از کشورهای دیگر وارد می‌شود و نظارتی در این زمینه به عمل نمی‌آید. یزدانبخش معتقد است نبود کنترل و نظارت در این بخش باعث ورود قطعات چینی و بی‌کیفیت در بازار قطعات یدکی شده و به دلیل آنکه میزان عمر این قطعات پایین است، این امر موجب بی‌اعتمادی مصرف کنندگان شده است.

در هر صورت، بازار قطعات یدکی خودرو باید از قبضه کالاهای تقلبی، دست دوم و بی کیفیت خارج شود و در این میان فقط مسئولان نظارتی می توانند آب بر آتش این التهاب بریزند. اجرای طرح شناسه و کد رهگیری کالا، مرهمی بر این زخم خواهد بود و تا حد زیادی، دست سودجویان را از بازار قطعات یدکی خودرو کوتاه خواهد کرد.