سرقت‌های شیک و پیک

سهیلا رفیعی نژاد/  وقتی یک ایده به مرحله ای می‌رسد که قابل اجرا است، بیشتر از همه چیز حمایت از آن به منظور حل مشکل و پیشگیری از دلسردی مخترع و نخبه اهمیت دارد. به جز این قضیه پیشگیری از سرقت ایده هم بسیار حائز اهمیت است و  در همین باره سال گذشته استاندار فارس سرقت ایده را تقبیح کرد و بر این که به شدت جلوی آن باید گرفته شود تأکید نمود. با این وجود به گفته برخی مخترعان ایده های آن ها گاهی در طولانی شدن روند رسیدن به محصول به دلیل مانع تراشی ها و عدم حمایت ها، لو می‌رود و یا کپی برداری می‌شود.

مخترع تحت حمایت بنیاد نخبگان فارس در این باره می‌گوید: به طور کلی حمایتی که باید از مخترعان در استان صورت نمی‌گیرد و حتی برخی از مدیران آن ها  را کنار می‌زنند.

مجتبی زندیه می‌افزاید: علاوه بر این حتی گاهی ایده دزدی و سرقت ایده وجود دارد به نحوی که طرحی را جایی مطرح می‌کنی و بعد از مدتی می‌بینی که همان کار جور دیگری و جای دیگری اجرا می‌شود که این بی اخلاقی است.

کارشناس ارشد مهندسی هوش مصنوعی دنشگاه شیراز می‌افزاید: اگر چه بنیاد نخبگان  استان نقش مؤثری در حمایت‌ها دارد اما برخی از مسئولان استان هم در حد شعار مدعی کمک به مخترعان هستند و جلسه می‌گذارند و همایش برگزار می‌کنند و صرفاً عکس یادگاری با آن ها می‌گیرند.

زندیه می‌گوید: اما انتظار می‌رود بیش از این به فکر حمایت و همراهی با مخترعان باشند تا بعد از دادن یک طرح دلسرد نشوند و از میدان کنار نروند؛ در عین حال سرقت ایده های علمی‌دلسرد کننده است و باید نظارت ها بر این قضیه  بیشتر شود.

وی در ادامه  می‌افزاید: هنوز هم ارگان ها در استان برای حل مشکلات شان از ایده ها و اختراعات مخترعان بهره لازم را نمی‌برند و گاهی مخترعان برای اثبات خود به عنوان فردی که می‌خواهد مشکلی را کم کند، باید ساعت ها وقت بگذارد تا یک مدیر را توجیه کند.

طراح «دستگاه هوشمند نظارت وکنترل بر شبکه  آبرسانی» می‌گوید: این دستگاه  را بر روی تمام چاه های شیراز در حوزه آبیاری فضای سبز نصب کردیم و با سختی هر چه تمام پیش رفتیم تا به مدیر بقبولانیم که این دستگاه برای مدیریت مصرف آب الزامی‌است، در حال حاضر نیز یک تا دو سال است که خودمان داریم دستگاه را در مدار نگه می‌داریم، با پشتیبانی خودمان اما متولیان امر هیچ قدمی ‌بر نداشته اند.

زندیه می‌افزاید: این دستگاه ماهانه حداقل 3 میلیارد تومان  صرفه جویی در هزینه ها برای شهرداری دارد.

وی همچنین لحن نامناسب و برخی برخوردهای نامطلوب با مخترعان را نگران کننده  می‌داند و می‌افزاید: گاهی که برای اجرای یک طرح تلاش می‌کنیم، از جیب می‌گذاریم و بارها به آن سازمان یا نهاد مراجعه می‌کنیم اما نه تنها حمایتی از ما نمی‌کنند، بلکه یک چیزی هم طلبکارمان می‌شوند.

این مخترع تحت حمایت بنیاد نخبگان فارس و عضو بنیاد ملی نخبگان ایران عنوان می‌کند: انتظار می‌رود مسئولان استان بیشتر به طرح های کاربردی مخترعان توجه کنند و امیدواریم در حوزه مدیریت شهری هم برای رفع مشکلات شهر از این به بعد بیشتر از مخترعان حمایت کنند. پیش از این مبالغی که به ما برای اجرای طرح هایمان به عنوان مخترع  داده می‌شد با تأخیر بسیار و در مدت زمان طولانی بود و همین‌ها دلسرد کننده است.

این کارشناس ارشد مهندسی هوش مصنوعی دانشگاه شیراز می‌گوید: در اوج بحران کرونا سیستمی‌ را برای  صنعت نفت طراحی کردیم و با این سیستم یک چهارم در هزینه ها صرفه جویی می‌شود اما متأسفانه می‌بینیم کارفرما عملاً برخوردی که باید را نمی‌کند و حمایت نمی‌شود، حتی آن قدر چوب لای چرخ ما می‌گذارند که انگیزه ادامه کار را از دست می‌دهیم و از همه بدتر برخی مواقع کارفرماها چند برابر قیمت مشابه همان دستگاه را وارد می‌کنند.

زندیه می‌افزاید: تغییر مدیریت های متعدد نیز از دلایل دیگری است که حمایت نخبگان را زیر سئوال می‌برد، به این نحو که گاهی بعد از مدت ها یک مدیر را توجیه می‌کنی و وقتی کار به نتیجه می‌رسد می‌بینی که مدیریت تغییر یافته است و این نیز به ضرر نخبگان است چرا که برای اثبات تأثیر مثبت طرح دوباره باید مدیر جدید را توجیه کنی.

این مخترع تحت حمایت بنیاد نخبگان فارس می‌گوید: البته وقتی کسی گواهی ثبت اختراع می‌گیرد و بنیاد نخبگان تأیید می‌کند، حمایت هایی از سوی این بنیاد صورت می‌گیرد اما بعد اثر گذاری عملی آن چندان مطلوب نیست.

زندیه می‌افزاید: متأسفانه برخی متولیان موقع بررسی اختراع جیک و پیک آن را از ما می‌پرسند و همین می‌تواند باعث لو رفتن ایده شود.

این مخترع می‌گوید: وقتی اختراعی را دانشگاه شیراز تأیید کرده چرا باید در پیچ و خم اداری انداخته شود. به طور کلی اگر طرحی برای سازمانی مفید است، این که مخترع را در دست اندازهای مختلف بیندازند صحیح نیست، چرا که باعث  می‌شود برخی بگذارند و بروند و یا از ارائه کار بعدی دلسرد شوند.

وی بی اعتمادی به مخترع و نخبه از سوی سازمان ها در استان را نگران کننده می‌داند و می‌گوید: گاهی طرح هایی که به منظور بررسی وارد ادارات می‌شود، از زیر دست افرادی رد می‌شود که اصلاً تحصیلات مربوطه را ندارند و این نا مطلوب است و باعث می‌شود بسیاری از طرح ها تأیید نگردد.

این مخترع در خصوص راهکارهای جلوگیری از سرقت ایده ها و اختراعات نیز تأکید می‌کند: بر اساس تجریبات مختلفی که دارم کسی که گواهی ثبت اختراع را گرفته، دستگاه را ساخته و برای آن زمان گذاشته و تحت حمایت بنیاد نخبگان است، وقتی فرد دیگری قصد ثبت طرحی مشابه آن را دارد، باید یک استعلام از بنیاد ملی نخبگان به عنوان مرجع  برای جلوگیری از سرقت ایده قبل از این که طرح ثبت گردد از سوی سازمان های مربوطه بگیرد.

کارشناس مسئول ارزیابی نظارت بنیاد نخبگان فارس نیز می‌گوید: سازمان های مربوطه ایده  خام را ثبت نمی‌کنند و تا به مرحله اجرای اولیه نرسد اقدامی ‌صورت نمی‌گیرد اما اگر کسی محاسبات آن را انجام دهد و ماکتی از ایده اش پیاده سازی کند، می‌تواند آن را به سازمان مالکیت های فکری که زیر مجموعه قضائیه است ارائه دهد. پس از آن بررسی علمی ‌انجام می‌شود و اگر تأیید گردد، گواهی ثبت احتراع صادر می‌گردد و این گواهی مالکیت ایده و یا طرح را به فرد مخترع می‌دهد.

رامین باستان می‌افزاید: تا قبل از رسیدن به این مرحله امکان پیگیری رسمی ‌در صورت سرقت ایده نیست، اما از این مرحله به بعد اگر کسی خواست سوء استفاده نماید، مخترع می‌تواند شکایت کند و مدعی شود. وی می‌گوید: تعداد انگشت شماری به ما مراجعه می‌کنند و ادعا دارند که طرح ثبت شده آن ها به سرقت رفته و ما در این باره آن ها را به مشاورانی که در این زمینه قَدَر هستند ارجاع می‌دهیم البته  این مسأله هم بارها اثبات شده که یک ایده ممکن است به ذهن چند نفر برسد و این که چه کسی کننده کار است و ایده را به محصول می‌رساند اهمیت بیشتری دارد. 

این کارشناس مسئول بنیاد نخبگان فارس تاکید می‌کند: صرفاً ایده دادن مهم نیست و اول باید اختراع را ثبت کنند که از حقوق مادی معنوی آن بتوانند بهره ببرند.

باستان در ادامه با اشاره به نحوه حمایت بنیاد نخبگان از مخترعان استان می‌افزاید: روند حمایت از مخترعان در یک پروسه اتفاق می‌افتد، به این نحو که کسی که گواهی ثبت اختراع را تحویل می‌دهد، طرح او داوری می‌شود، آن هایی که ملاک های بنیاد را دارند و قابل تجاری سازی است انتخاب و به عنوان مخترعین برگزیده مشخص می‌شوند. پس از این برای آن ها دوره ای برگزار می‌گردد تا به مرحله تجاری سازی برسند.

وی می‌گوید: اگر کسی فرآیند رسیدن به مرحله تجاری سازی را تکمیل نکند، از گردونه حمایت بنیاد پس از دو سال خارج می‌شود. برخی صرفاً اختراع ثبت می‌کنند و به بنیاد ارائه می‌دهند تا از امتیازات دیگر مانند دانشجویی و نظام وظیفه بهره ببرند اما قصد تجاری سازی ندارند. مخترعان یاد شده دو سال فرصت دارند تا وارد فرآیند تجاری سازی شوند.

این مسئول بنیاد نخبگان فارس می‌گوید: طی 10 سال گذشته 250 اختراع مورد حمایت بنیاد نخبگان در استان قرار گرفته است و امسال فقط سه اختراع تحت حمایت ما قرار گرفتند. طی دو سال اخیر 13 اختراع انتخاب شده اند که در فرآیند تجاری سازی هستند.