دست‌های دراز در طلب پول!

فاطمه ایزدی / سالهاست شیراز را به عنوان بهداشت متکدیان می شناسند؛ بهشتی برای آنها که دستشان در طلب پول، دراز است و آرام و قرار دیگران را می گیرند تا اسکناسی کف دستشان گذاشته شود. البته متکدیان همیشه زنان کولی با بچه های به آغوش گرفته که اسپند دود می کنند یا کودکان و پیرمردهایی که در انزوای گیج پیاده روها لم داده اند نیستند. از بچه های سر چهارراه ها که برای گرفتن پول به آدم ها آویزان می شوند تا زنان کولی، معتادان متجاهر و مردان دوره گرد که به بهانه بیماری یا دست و بال تنگ، از مردم پول می خواهند، تنها چند نما از سکانس غم انگیز تکدی گری در کلانشهر شیراز است. اصل ماجرا این است که تکدی گری، این روزها چهره تازه تری به خود گرفته و برخی نوجوانان با چند شاخه گل، جوراب و حتی چسب زخم، چندین متر به دنبالتان می آیند تا شاید چیزی بخرید و مابقی پول را از آنها نگیرید. متکدیانی نیز هستند که هیچ شباهتی به گدایان سطح شهر ندارند و با ظاهری شیک و آراسته از دیگران طلب کمک می کنند. اغلب آنها تاکید دارند که کرایه رفتن تا ترمینال را ندارند و یا برای خرید دارو، پول کم آورده اند. نکته قابل تامل اینکه تعدادی از این متکدیان از احساسات مردم سوءاستفاده می کنند و با نشان دادن پاکت هایی که حاوی عکس های رادیولوژی و نسخه های قدیمی است سعی دارند دل رهگذران را به رحم بیاورند. خیلی هایشان تاکید می کنند که کودک آنها مبتلا به سرطان است و برای تهیه دارو و درمان به پول نیاز دارند و و بیشتر اوقات نیز این بازی به نفع آنها تمام می شود.

همه اینها شیوه های جدید تکدی گری است و عده ای از این طریق امرار معاش و کلاشی می کنند و آن طور که کارشناسان بهزیستی نیز می گویند بسیاری از آنها از این مسیر، پول های کلان به جیب می زنند. در واقع عده ای از نقص جسمی واقعی یا نمایشی خود استفاده می کنند تا عواطف مردم را برای کمک به خود تحریک سازند و بی دردسر، درآمدسازی کنند. هر چند آمار صحیحی از متکدیان در دست نیست اما آن طور که پیش تر، مسئولان گفته اند بیش از 70 درصد از کسانی که در خیابان های شیراز به گدایی مشغولند، غیربومی هستند و علیرغم تلاش های بسیار هنوز هم این کلانشهر، جولانگاه متکدیان است.

اما اینکه چرا شیراز به بهشت امن این دسته از افراد تبدیل شده، موضوعی است که به عقیده برخی کارشناسان از فرهنگ نادرست کمک کردن و تقویت تکدی پروری نشئت می گیرد. فعالان اجتماعی معتقد هستند مردمان شیراز در کمک به افراد متکدی و سودجو، بیش از اندازه دست و دلبازی به خرج می دهند و حتی پیش تر شهردار سابق نیز گفته بود که شهروندان تنها با کمک نکردن به اینگونه افراد می توانند شهرداری، شورای شهر و سایر دستگاه‌ها را حمایت کنند و باور داشته باشند که هر گونه نگاه عاطفی و کمک به این افراد باعث تداوم حضور آنان در شهر و بسترسازی برای شیوع انواع بیماری‌های روحی، روانی، عاطفی و جسمی خواهد بود.

از بهانه درمان تا بی پولی برای خرید بلیط و دارو

معاون امور اجتماعی بهزیستی فارس نیز بر این باور است که اگرچه تکدی گری در جامعه، جرم است و متکدیان نیز مجرم شناخته می شوند اما باید بررسی کرد که فرد متکدی در چه صورتی مجرم خواهد بود.

حمیدرضا محمودیان توضیح می دهد در صورتی که فرد متکدی، شرایط اقتصادی مناسبی داشته باشد و تکدی گری کند جرم است اما وقتی فرد از نظر اقتصادی با مشکلات عدیده، دست و پنجه نرم می کند نمی توان او را مجرم نام نهاد. به گفته این مسئول، تکدی گری ریشه های اقتصادی، فرهنگی و حتی روانی دارد اما به طور خاص فقر، اعتیاد، بیکاری، مشکلات جسمی و فرار از خانه می تواند به صورت خاص در شمار این ریشه ها باشد. به قول محمودیان، علل روانی به این معناست که گاهی افراد علیرغم به دست آوردن مبالغ قابل توجه و دارا بودن شرایط اقتصادی مناسب، گدایی می کنند و نمی توانند دست از تکدی گری بردارند، چرا که به نوعی با آن خو گرفته اند و این مسئله، نیاز به بررسی های دقیق تر و روانشناختی تر دارد.  

معاون امور اجتماعی بهزیستی فارس به این نکته نیز گریز می زند که بر اساس آمار، مهمترین دلیل تکدی گری از مسائل اقتصادی آب می خورد اما برخی افراد با وجود خدشه دار شدن حیثیت اجتماعی خود، باز هم به آن می پردازند و نیازهای خود و فرزندانشان به حدی آنها را تحت فشار قرار می دهد که حاضرند به این کار ادامه دهند. به گفته او تکدی گری در حال حاضر شیوه های مختلفی پیدا کرده است و ما منتظر دیدن افرادی با چهره های ژولیده و لباس های مندرس نیستیم که از ما تقاضای کمک کنند. محمودیان تاکید می کند که دسته ای از این افراد، مسافرانی هستند که در راه مانده اند و نیاز به تهیه بلیط و عزیمت به شهرشان دارند. برخی دیگر می خواهند دارو بخرند و یا قصد ترخیص فرزند خود از بیمارستان دارند و درصدی از آنها نیز کودکانی هستند که به دلیل امرار معاش خود یا خانواده هایشان به این داستان وارد می شوند و این دسته، توجه و احساسات بیشتری از مردم را درگیر می کنند. این مسئول یادآور می شود که در فارس، جنبه های احساسی و عاطفی نسبتا قوی تری بین شهروندان و روابط آنها حاکم است و همین موضوع و احساس ترحم ناشی از آن، بیشتر افراد را در جهت کمک به متکدیان به ویژه کودکان سوق می دهد. او معتقد است باید در نظر گرفت گروهی از این کودکان که در قبال خدماتی مثل تمیز کردن شیشه های اتومبیل و کارهایی از این دست، وجه دریافت می کنند به نوعی کودک کار محسوب می شوند و شهروندان باید بدانند هر گونه کمک مادی به این معناست که آنها را یک قدم به سوی کودک کار بودن سوق می دهند. به گفته این مسئول، با توجه به اینکه سازمان بهزیستی به کمک ارگانهای مربوطه، متولی ساماندهی این کودکان هستند بنابراین کمک به کودکان کار توسط مردم، دور کردن آنها از گرفتن خدمات توانمندسازی است.

 در حوزه ساماندهی متکدیان، آنچه مورد انتظار مردم بوده محقق نشده است

اما اینکه داستان ساماندهی متکدیان در شیراز به کجا رسیده موضوعی است که فرماندار شیراز در همین رابطه می گوید که در فصل سرما، محلی به عنوان گرمخانه برای متکدیان توسط شهرداری تجهیز شده است.

لطف اله شیبانی با تاکید بر اینکه در چند ماه آینده، این موضوع تعیین تکلیف شده و از این وضعیت خارج می شود، به تبریز به عنوان شهر بدون متکدی گریز می زند و یادآور می شود که در این شهر، منابع یک موقوفه 100 ساله برای ساماندهی متکدیان، معتادان متجاهر و مسائل این چنینی در نظر گرفته شده  است. این مسئول توضیح می دهد که در کلانشهر شیراز 268 متکدی در رده های سنی 18 تا 60 سال به تکدی گری مشغول هستند و علاوه بر این 137 کودک کار 6 تا 18 ساله نیز در خیابان های شهر کار می کنند.

 به قول او در کلانشهر شیراز نیز اگرچه دنبال کردن این مسئله توسط شهرداری و بهزیستی تعطیل نشده اما آنچه مورد انتظار مردم بوده محقق نگردیده است. در عین حال از دیدگاه فرماندار شیراز، اصلی ترین عامل در تقویت موضوع تکدی گری، توجه مردم و دست و دلباز بودن آنها در کمک به متکدیان است. شیبانی با استناد به رصدهای سازمان بهزیستی، تاکید می کند که برخی متکدیان درآمدهای کلان دارند و همین مسئله، عاملی برای سماجت و اصرار آنها بر این کار است.

راه اندازی دو مرکز برای ساماندهی متکدیان

محمدتقی تذروی، نائب رییس شورای شهر شیراز هم  یادآور می شود که شهرداری، دو مرکز برای ساماندهی متکدیان و معتادان متجاهر راه اندازی کرده است. او در عین حال معتقد است در بخش معتادان متجاهر، بهتر آن است که جریمه های مربوط به تخلفات مواد مخدر در حوزه ساماندهی متکدیان و ترک اعتیاد هزینه شود و در کنار مراکز ترک اعتیاد، مراکز آموزشی و کارآفرینی نیز تاسیس گردد تا این چرخه معیوب تقویت شود. این عضو شورای شهر شیراز به این نکته نیز اشاره می کند که با تقویت اقتصاد و مسائل مالی به طور چشمگیری از میزان متکدیان کاسته خواهد شد.

در هر حال این روزها متکدیان با شیوه های مختلف، عواطف و احساسات مردم را برانگیخته می کنند و پول های قابل توجه به جیب می زنند. کارشناسان و فعالان حوزه اجتماعی بر این باور هستند که مردم به جای کمک به این دسته از افراد و تقویت تکدی گری، باید با مراجعه به افراد موثق و شناسایی نیازمندان واقعی که اهل دست دراز کردن نیستند، کمک های خود را به دست اشخاص مستحق برسانند.