درمانگاه‌های درمانده از یک طرح

سهیلا رفیعی نژاد/ در حالی که بیش از دو هفته از خروج 20 درمانگاه خصوصی در شیراز از برنامه پزشک خانواده می‌گذرد، افراد تحت پوشش آن‌ها سردرگم شده اند. در این بین حرف‌های ضد و نقیضی از سوی دو گروه زده می‌شود، به طوری که برخی علت این وضع را عدم رفع مشکلات پزشک خانواده از جمله تأخیر در پرداخت‌ها طی چند سال گذشته قلمداد می‌کنند و در عین حال گروه دیگری موضوع را گروکشی برخی درمانگاه‌های خصوصی می‌دانند، تا ساعت کار درمانگاه‌ها را در مواقع کم مراجع و کم سود کاهش دهند. یکی از همشهریان مراجعه کننده به یکی از درمانگاه‌های خارج شده از برنامه پزشک خانواده که حوالی خیابان سفیر جنوبی قرار دارد می‌گوید: با وجود این که چند سالی می‌شود که پزشک خانواده مان در این درمانگاه مستقر بوده اما به یک باره گفتند دیگر پزشک خانواده نداریم.

مرضیه نقیبی می‌افزاید: یکی از مسئولان درمانگاه می‌گفت، فعلاً باید منتظر بمانید تا تصمیم نهایی در مورد پزشک خانواده گرفته شود و معلوم نیست که این برنامه بماند یا نه.

یکی دیگر از همشهریان نیز از این موضوع گله مند بوده و از علوم پزشکی خواستار رفع مشکل است. او می‌گوید: پیش از این با ویزیتی کمتر از 10 هزار تومان کارمان انجام می‌شد اما اگر وضع به همین منوال پیش برود اگر اشتباه نکنم 100 هزار تومان پول ویزیت مان است.

از این دست افراد بسیارند و طی یک هفته اخیر تعدادی از همشهریان خواستار پیگیری مسأله شدند. در این باره اگر چه هدف برنامه پزشک خانواده چیزی فراتر از میزان ویزیت است و باید به ارتقای سطح فعالیت‌های پیشگیرانه کمک کند که البته از نظر کارشناسان تا رسیدن به این امر فاصله بسیاری دارد، اما بالاخره در وضعیت فعلی تکلیف افرادی که تحت پوشش 20 درمانگاه یاد شده هستند چیست؟ آیا آن‌ها باید قربانی بی توجهی‌ها شوند و اصلاً جریان چیست؟ در این باره اگر چه حرف‌های ضد و نقیضی وجود دارد و برخی علت این وضع را عدم رفع مشکلات برنامه پزشک خانواده در دهه اخیر می‌دانند اما رئیس انجمن پزشکان عمومی‌فارس خروج 20 درمانگاه خصوصی شیراز را چیزی غیر از این عنوان می‌کند.

دکتر سیامک متقیان پور می‌گوید: درمانگاه‌ها برای گروکشی این کار را کرده اند و از این طریق قصد دارند به درخواست‌های غیر منطقی شان پاسخ داده شود.

وی تصریح می‌کند: در واقع تعدادی از درمانگاه‌های خصوصی برای این که فعالیت شبانه روزی نکنند و در ساعات کم مراجع مانند نیمه شب‌ها در درمانگاه را ببندند و به منزل بروند، این طور رفتار کرده اند. متقیان پور می‌گوید: اما در واقع در تعریف‌ها درمانگاه یعنی جایی که 24 ساعته و شبانه روزی باید کار کند و تعدادی از این درمانگاه‌ها قانون شکنی کرده اند و این تخلف واضح است.

رئیس انجمن پزشکان عمومی‌فارس ضمن تأکید بر این موضوع که درمانگاه یعنی جایی که 24 ساعته باید به افرادی که مراجعه می‌کنند سرویس دهد، می‌گوید: اما تعدادی از درمانگاه‌ها در شیراز با زیر پا گذاشتن قانون مدت‌ها به صورت شبانه روزی فعالیت نکرده اند و این وضعیت به خصوص در دوران کرونا بیشتر وجود داشت و پس از آن نیز ادامه دار شد.

متقیان پور می‌افزاید: دانشگاه علوم پزشکی شیراز چند وقتی است که بر  مسأله عدم ارائه خدمات شبانه روزی توسط برخی درمانگاه‌ها تمرکز بیشتری کرده و در همین باره  پرونده درمانگاه‌های متخلف را  نیز به تعزیرات حکومتی فرستاده  و آن‌ها را  محکوم کرده است که اگر به شکل شبانه روزی خدمت ندهند، پلمپ می‌شوند و در حال حاضر نیز با تعهد باز هستند و در همین باره درمانگاه‌ها در حال رایزنی و چانه زنی‌اند تا  از برنامه پزشک خانواده به نوعی استفاده کنند و از دانشگاه امتیاز بگیرند تا ملزم به ارائه خدمات شبانه روزی به مردم نباشند.

رئیس انجمن پزشکان عمومی‌فارس می‌افزاید: متأسفانه تعدادی از درمانگاه‌های خصوصی و نه همه، به نوعی با سرمایه افراد غیر پزشک فعالیت می‌کنند و آن‌ها هم ترجیح می‌دهند هر موقع به صرفه است در درمانگاه را باز کنند و هر موقع هم نمی‌صرفد تعطیل باشند. در حالی که اگر یک بیمار قلبی مراجعه کرد و در درمانگاه بسته بود چه کسی باید جوابگو باشد؟

متقیان پور عنوان می‌کند: در حال حاضر حرف درمانگاه‌هایی که از برنامه پزشک خانواده خارج شده اند بر خلاف این که می‌گویند به دلیل مشکلات ادامه دار برنامه پزشک خانواده است، این می‌باشد که یا برنامه پزشک خانواده و یا فعالیت شبانه روزی.  به طور غیر مستقیم می‌گویند اگر اجازه تخلف ندهید از برنامه پزشک خانواده خارج می‌شویم و سرگردانی مردم تحت پوشش این درمانگاه‌ها به این خاطر است که دانشگاه هنوز تصمیم نهایی را نگرفته که با این وضعیت چه کار کند.  وی می‌گوید: البته اغلب پزشکان خانواده مستقر در 20درمانگاه یاد شده هم با این نحو قطع برنامه پزشک خانواده بدون اعلان مناسب و قبلی مخالف و گله مند هستند.

وی می‌گوید: در حال حاضر 120 درمانگاه در شیراز داریم که فقط 20 مورد از برنامه پزشک خانواده خارج شده اند و با وجود برخی شایعات، برنامه پزشک خانواده همچنان در فارس می‌ماند و بحث توسعه این برنامه جدی است البته ناگفته نماند که نواقص این برنامه نیز باید رفع شود تا خدمات سلامت محور همان طور که هدف اصلی برنامه است، گسترش یابد.

مدیر کل تعزیرات حکومتی فارس هم در خصوص تخلفات صورت گرفته در حوزه درمانگاه‌ها می‌گوید: ما امر رسیدگی به تخلفات در  حوزه بهداشت و درمان را بر عهده داریم اما کارشناسی با دانشگاه است.

غلامرضا سالاری تصریح می‌کند: در این خصوص اعلام تخلف بر عهده دانشگاه علوم پزشکی شیراز است و ما متخلف را مجازات می‌کنیم.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز در خصوص خروج چند درمانگاه در شیراز از برنامه پزشک خانواده می‌گوید: بحث این که این درمانگاه‌ها شبانه روزی باشند و یا نباشند وجود دارد و خودشان می‌گویند تا ساعت 24 خدمت می‌دهیم اما تأکید بر ارائه خدمات شبانه روزی است.

دکتر عباس رضاییان زاده تصریح می‌کند: در این زمینه درمانگاه‌ها با پزشکان عمومی‌دچار اختلاف شده اند و همه سعی‌مان این است که موضوع همین هفته حل و فصل شود. 

وی با بیان این که بیش از 170 هزار نفر از مردم شیراز تحت پوشش پزشکان خانواده مستقر در این درمانگاه‌ها هستند، می‌گوید: خدمات طی روزهای آینده به قبل بر می‌گردد و این درمانگاه‌ها مجدداً وارد خدمت می‌شوند و حتی اگر این اتفاق هم نیفتد جمعیت تحت پوشش آن‌ها را به پزشکان دیگری می‌دهیم البته تعدادی از درمانگاه‌ها 10 روز پس از خروج از برنامه مجدداً درخواست بازگشت به برنامه را دادند.

رئیس انجمن درمانگاه‌های خصوصی و خیریه فارس نیز مجموعه ای از مشکلات را باعث امتناع 20 درمانگاه در شیراز از ارائه خدمات به مردم در قالب برنامه پزشک خانواده می‌داند.

دکتر محمد حسن سربی می‌گوید: ما از وضعیت موجود گله مند هستیم و اگر قرار است پزشک خانواده اجرا شود باید از صفر تا صد باشد.

وی می‌افزاید: در حال حاضر این برنامه مشکلاتی دارد و با وجود وعده‌ها مسائل مربوط به آن رفع نشده است.

رئیس انجمن درمانگاه‌های خصوصی و خیریه فارس تصریح می‌کند: شروع و اجرای طرح پزشک خانواده با همکاری درمانگاه‌های خصوصی و خیریه بوده است و اگر درمانگاه‌ها وارد این طرح نمی‌شدند پیشرفتی در این برنامه صورت نمی‌گرفت اما متأسفانه جایگاه درمانگاه در طرح پزشک خانواده مشخص نیست و بیشتر حالت سلیقه ای دارد، مثلاً در دستور العمل این طرح گفته شده که درمانگاه‌های فعلی در صورت نیاز به عنوان پایگاه پزشک خانواده فعالیت می‌نمایند و در این صورت تابع مقررات پزشک خانواده خواهند بود اما علاوه بر پایگاه پزشک خانواده این درمانگاه‌ها باید وظایف قبلی خود را (مراجعات اورژانس) را هم انجام دهند در حالی که با توجه به مصوبات ستاد اجرایی پزشک خانواده درمانگاه‌ها نمی‌توانند پزشک اورژانس داشته باشند و سازمان‌های بیمه گر نیز درمانگاه‌ها را جریمه می‌نمایند و مشخص نیست با این شرایط در صورت مراجعه بیمار بد حال مسئولیت درمان به عهده کیست؟

سربی می‌گوید: در دستور العمل پزشک خانواده ذکر شده که در ساعات غیر پزشک خانواده یعنی 12 تا 16 و 20 تا 8 صبح روز بعد به ازاء هر 30 هزار نفر جمعیت یک مرکز اورژانس برای مراجعه بیماران اورژانس در نظر گرفته شود که شامل بیمارستان و بعضی از درمانگاه‌ها می‌باشد ولی هم اکنون این مراکز در ساعت کار پزشک خانواده فعال بوده و تمام درمانگاه‌ها باید در ساعت غیر پزشک خانواده هم فعال باشند، در حالی که اولاً به دلیل فعالیت پزشکان عمومی‌در طرح پزشک خانواده کمبود پزشک وجود دارد و ثانیاً به دلیل مراجعات کم بیماران و تعرفه پایین توجیه اقتصادی نداشت و اکثر درمانگاه‌ها در معرض ورشکستگی قرار گرفته و حتی چند درمانگاه هم تعطیل شده است.

 وی می‌افزاید: علاوه بر این وضعیت مراقبین سلامت در این طرح مشخص نیست و حقوق و دستمزد آن‌ها کمتر از حداقل قانون کار می‌باشد. 12 درصد در نظر گرفته شده از سرانه پزشک خانواده برای حقوق مراقب سلامت حداقل حقوق قانون کار را پوشش نداده است. در حالی که در صورت شکایت مراقب سلامت از کارفرما که درمانگاه می‌باشد بر اساس قانون کار درمانگاه‌ها جریمه‌های سنگین متحمل شده اند و بازرسین تأمین اجتماعی نیز به دلیل بیمه نبودن مراقبین، جرائم دیگری در نظر می‌گیرند و این در حالی است که درمانگاه‌ها بر اساس دستورالعمل‌های مربوطه عمل کرده اند.

سربی عنوان می‌کند: با توجه به موارد فوق و موارد متعدد دیگر درمانگاه‌ها تصمیم به خروج از طرح پزشک خانواده گرفتند. تعداد درمانگاه‌های خارج شده از این برنامه در شیراز تا کنون بیش از 20 درمانگاه است و احتمالاً در آینده بیشتر هم می‌شود.