شیراز، بهشت متخلفان تغییر کاربری

فاطمه ایزدی/ به همین منوال پیش برود تا چند سال دیگر باید فاتحه امور اراضی را بخوانیم. کاهش هر هکتار زمین کشاورزی یعنی تهدید امنیت غذاییِ ۲۰ انسان و این موضوعی است که در گوش هیچ متخلف و متصرفی فرو نمی رود!

چندین سال است که نفس‌های زمین های زراعی، زیر تیغ تغییر کاربری های غیرمجاز به شماره افتاده و دوره شکوه و شوکت اراضی کشاورزی به سر آمده است. سودجویان به جان اقلیم های خوش آب و هوا در برخی مناطق فارس و کلانشهر شیراز افتاده‌اند و با تغییر کاربری زمین های زراعی، خانه باغ و ویلا می سازند. تراژدی تلخ گرانی زمین و مسکن نیز عده ای را به این فکر انداخته که با خرید زمین های کشاورزی و تغییر کاربری آن، آب بر آتش بی پناهی خود بریزند و با ساخت منازل مسکونی در این زمین ها از شر اجاره بها در امان بمانند.

 از زمین های زراعی قلات و کلستان گرفته تا دشت ارژن و امور اراضی که در حریم برخی جاده ها واقع شده در تله تغییر کاربری غیرقانونی افتاده و سودجویان و متخلفان، گوششان به تهدیدها و هشدارهای جهاد کشاورزی و دستگاه قضایی، بدهکار نیست.

تغییر کاربری اراضی کشاورزی، تهدیدی جدی برای امنیت غذایی

زمین هایی که چندین سال بدون کشت رها شده اند نیز مشمول قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها هستند و در صورتی که مالکان یا متصرفان اراضی کشاورزی بخواهند اقداماتی در خصوص تغییر کاربری انجام دهند باید مجوزهای قانونی را از مدیریت امور اراضی فارس بگیرند. در عین حال اما چند سالی است زمین‌های زراعی قلات، کلستان و دشت ارژن، محل ساخت و سازهای غیرمجاز شده و جوانان این مناطق چون به کشاورزی تمایل ندارند، زمین های زراعی را یا می‌فروشند و یا تغییر کاربری می دهند. در واقع دلالان و سودجویان با قطعه‌بندی و فروش زمین های کشاورزی به مشتریان می گویند که این زمین ها مجوز ساخت و ساز دارد.

 گواه این داستان، ماجرایی است که یکی از هالی قلات برای «خبر جنوب» تعریف می‌کند و می‌گوید بعضی مشاوران املاک قلات یا کسانی که دارای امتیازات قانونی نیستند به خریداران اعلام می‌کنند که می‌توانند مجوز تغییر کاربری صادر کنند یا زمینی را به محدوده شهرک یا طرح هادی روستا الحاق نمایند.

به گفته صمد یاری، عده ای از آگاهی خریداران سوءاستفاده کرده و با وعده هایی همچون ایجاد جاده آسفالت و رساندن انشعابات آب و برق به آن مکان، وانمود می‌کنند که ساخت و ساز در این زمین ها هیچ ممنوعیتی ندارد. یاری به این نکته نیز اشاره می‌کند که زمین‌های زراعی به راحتی در بنگاه های این منطقه، خرید و فروش و قطعه‌بندی می‌شود و جالب اینجاست که بنگاه داران به مشتریان اطمینان می دهند که این زمین‌ها به راحتی قابل تغییر کاربری است و هیچ مشکلی، خریداران را تهدید نمی‌کند. او تاکید می‌کند که تغییر اراضی کشاورزی در روستاها طبق ضوابطی است که وزارت جهاد کشاورزی تعیین می‌کند و در مواردی که به این اراضی، مجوز تغییر کاربری داده می شود،۸۰ درصد قیمت روز اراضی و باغ ها با احتساب ارزش زمین پس از تغییر کاربری بابت عوارض از مالکین گرفته می شود.

یاری که دانش آموخته رشته حقوق است به این نکته نیز اشاره می‌کند که بر اساس قانون، تغییر کاربری زمین زراعی و باغ ها برای سکونت شخصی مالکین کم درآمد در مساحت کوچک، برابر ضوابط و تعاریفی که وزارت مذکور تعیین می کند مشمول این عوارض نمی شود. او در عین حال معتقد است بی توجهی به تغییر کاربری اراضی و واگذار کردن این سرمایه گران بها در دست دلالان و سودجویان، میراث شیراز را به تاراج می برد. یاری می گوید تغییر کاربری زمین های زراعی، زمانی مجاز است که بهره بردار بخواهد در این اراضی گلخانه، دامداری، مرغداری، پرورش ماهی یا سایر تولیدات بخش کشاورزی و کارگاه‌های صنایع تکمیلی و غذایی احداث کند. در غیر این صورت اما به قول او تغییر کاربری اراضی کشاورزی، تهدیدی جدی برای امنیت غذایی است و سوءاستفاده برخی سرمایه‌داران و مشارکت مشاورین املاک به این موضوع، دامن زده است.

تخریب 850 باغشهر غیرقانونی در دشت ارژن

آن طور که مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شیراز نیز به «خبر جنوب» می گوید تخلفات در حوزه تغییر کاربری زمین های زراعی به مسکونی، بسیار زیاد است و علیرغم هجمه هایی که به زمین های کشاورزی در پهنه 6 هزار کیلومتر مربعی شهرستان شیراز صورت گرفته، امکانات بسیار محدود می‌باشد. به گفته ذبیح الله سیروسی، نزدیکی به مرکز فارس و آب و هوای خوب برخی اقلیم های این شهرستان موجب شده بعضی افراد از استان ها و شهرهای دیگر به شیراز آمده و با اراضی کشاورزی و تغییر کاربری، شروع به ساخت و ساز غیر قانونی کنند. مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شیراز با اشاره به اینکه تغییر کاربری های غیر قانونی در دشت ارژن و مناطق غرب شیراز مثل آب پرده، بیشتر است می گوید چند وقت پیش یک تخریب وسیع در دشت ارژن صورت گرفته و 850 باغشهر غیرقانونی تخریب شد. هر چند به گفته سیروسی، چراغ برخورد با متخلفان هیچ زمانی خاموش نمی شود اما متاسفانه میزان امکانات مقابله با متصرفان به اندازه عرصه شهرستان شیراز نیست و علیرغم اخطارها و هشدارها این مشکلات کماکان ادامه دارد.

 بنا به تاکید این مسئول، هشت منطقه در شیراز دارای حریم هستند و بر اساس توافق هایی که با شهرداری مناطق صورت گرفته تعدادی قرارگاه حفاظت از اراضی احداث شده تا شهرداری، تخلفات تغییر کاربری ها را گزارش دهد و پیرو آن تخریب صورت بگیرد. البته تخریب ها معمولاً با واکنش هایی از سوی عده ای همراه می شود که سیروسی معتقد است اینان، همان متخلفان هستند. به گفته او مردم وقتی تعرض به حقوق بیت المال و تغییر زمین های کشاورزی را می بینند ناراضی هستند و حتی از طریق سامانه ۱۳۱ این تخلفات را گزارش می دهند. در هر حال، طبیعی است که در این قصه، متخلفان از تخریب ناراحت می شوند و حتی گاهی با جوسازی و شانتاژ سعی می کنند افکار عمومی را با خود همراه کنند. به گفته سیروسی در صورتی که ساخت و ساز انجام شده باشد و مشمول قانون ماده 3 حفظ قانون کاربری شود مشمول جریمه خواهد بود و ساخت و سازهای در دست احداث نیز بر اساس ماده 10 حفظ قانون کاربری، مشمول جریمه نیستند و با حکم قضایی تخریب می‌شوند. جریمه ها در قانون ماده 3 بر اساس معادل قیمت روز ملکِ تغییر کاربری یافته است و پس از واریز این مبلغ به حساب خزانه دولت، تخریب صورت خواهد گرفت. مدیر جهاد کشاورزی فارس معتقد است گرانی زمین و مسکن به افزایش ساخت و ساز غیرمجاز و تغییر زمین های زراعی، دامن زده و عده ای نادانسته برای سرمایه گذاری، چنین ملک هایی را خریداری می‌کنند و از قانون بی اطلاع هستند. سیروسی با اشاره به اینکه اراضی کشاورزی باید کاربری زراعی داشته باشد، یادآور می شود که هر گونه ساخت و ساز در این اراضی، ممنوع است. در این میان عده‌ای نیز از ناآگاهی مردم سوءاستفاده کرده و با فروش این زمین ها، آن ها را به دردسر می‌اندازند. این مسئول معتقد است اگر امکانات به گونه‌ای بود که به واسطه آن می‌شد در مراحل اولیه تخلفات با خاطیان برخورد کرد، قیمت زمین های زراعی نیز به سرعت توسعه پیدا نمی کرد.

نکته مهم اینکه پس از تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز در زمین های کشاورزی، عده ای از افراد متخلف اعتراض می‌کنند و به گفته سیروسی، مردم نیز اطلاعات اندکی دارند و از ارزش حفظ کاربری زمین های کشاورزی آگاه نیستند.

از دیدگاه این مسئول اگرچه قانونگذار در زمینه حفظ کاربری زمین های کشاورزی، قوانین خوبی تصویب کرده اما در عین حال امکانات در حد و اندازه قوانین وضع شده در این حوزه نیست. او با اشاره به اینکه اولین آسیب و تغییر کاربری زمین های زراعی، متوجه تولیدات محصولات کشاورزی خواهد بود تاکید می‌کند که تفکیک و خرید و فروش های اراضی زراعی، غیر قانونی است. به گفته سیروسی، تغییر کاربری در حوزه اراضی کشاورزی وجود ندارد مگر آنکه از کمیسیون تبصره یک ماده اراضی برای کارگاه های تولیدی، مجوز دریافت کنند.

در حال حاضر در بسیاری از مناطق شیراز که در حریم شهر واقع شده اند، افراد سودجو و برخی بنگاه داران از ناآگاهی مردم سوءاستفاده کرده و با فروش اراضی کشاورزی، آن ها را به دردسر می‌اندازند. با این حال اما مدیر جهاد کشاورزی شیراز می گوید دستگاه قضا بارها به صنف مشاوران املاک هشدار داده و تاکید کرده که بنگاه ها حق خرید و فروش و قطعه بندی اراضی کشاورزی را ندارند. در این میان، کارشناسان و صاحب‌نظران نیز معتقد هستند تغییر کاربری در حوزه کشاورزی تنها عامل تهدید امنیت غذایی نیست بلکه آغازی بر تخریب و نابودی خاک مرغوب برای تامین مواد غذایی است. محمدرضا دهقانی، یکی از فعالان حوزه کشاورزی معتقد است استفاده نامناسب از منابع آب، حفر چاه‌های غیرمجاز و از بین بردن زمین هایی که می توانستند در زمینه تولید استفاده شوند یکی از مهم‌ترین تبعات تغییر کاربری های غیر مجاز است که دولت باید سفت و سخت جلوی آن بایستد. به قول او در شرایطی که نیاز به غذا و ضرورت تامین آن احساس می شود، تغییر کاربری زمین های کشاورزی، تهدیدی علیه امنیت غذایی به حساب می آید و آینده مردم را نشانه می‌گیرد.

 در هر حال در طول چند سال گذشته، میزان تغییر کاربری‌های زمین های زراعی در فارس به ویژه کلانشهر شیراز افزایش یافته و اقلیم های خوش آب و هوا در این تراژدی تلخ، قربانی شده است. در این میدان باید تیغ مبارزه با متخلفانی که کمر به تغییر کاربری زمین های زراعی بسته اند را تیزتر کرد و چتری بر این جواهر گستراند.