رنجِ نان و گردِ خاک؛ اندر حکایت این روز‌های خوزستان

گرد و غبار پدیده‌ای آشنا برای خوزستانی ها است که اگر چه مدتی خبری از آن نبود، اما دوباره بازگشته و گرد خود را بر معیشت مردم هم گذاشته است.

در حالی که رفته رفته و با کاهش گرد و غبار در سطح استان خوزستان انتظار می‌رفت، این پدیده از بین برود، اما وقوع دوباره آن پس از آغاز خشکسالی تمام معادلات را بر هم زد.

پیشتر محمد جواد اشرفی مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان گفته بود که سدسازی‌های عظیم ترکیه بر سر چشمه‌های رودخانه‌های دجله و فرات عامل مهمی در آلودگی‌های زیست محیطی منطقه است.

مدتی پیش مجموعه سد‌های ایلیسو با حضور رئیس جمهور ترکیه به بهره برداری رسید و از همان زمان نیز هشدار‌ها در خصوص آبگیری کامل این سد‌ها و خطرات محیط زیستی آن بالا گرفت.

کارشناسان محیط زیست اعتقاد دارند در صورتی که راه حلی برای این بحران اندیشیده نشود و دولت آنکارا به آبگیری این سد‌ها بدون توجه به مسائل محیط زیستی ادامه دهد، خطر نابودی تمدن بین النهرین و درگیری تمام کشور‌های منطقه با گرد و غبار؛ حتی خود ترکیه دور از انتظار نیست.

رودخانه دجله یکی از مهم‌ترین منابع آبگیری تالاب بین المللی هورالعظیم است که از یک سو سد سازی‌های ترکیه بخش عراقی آن را خشک و به شدت مستعد برخاستن گردو خاک کرده و در سوی دیگر نیز بارش‌های اندک باران در بالا دست رودخانه کرخه این تالاب را با خطر خشکی مواجه کرده.

یکی از منابع دیگر آبگیری تالاب هورالعظیم رودخانه کرخه در ایران است، اما به اذعان مقامات آب و برق خوزستان حوزه این رودخانه امسال و با توجه به خشکسالی شاهد کمبود آورد رودخانه بوده.

اگرچه مدیریت نادرست منابع آبی را نمی‌توان در این میان نادیده گرفت، اما علی شریفی مدیر برنامه‌ریزی مخازن سد‌ها و رودخانه‌های سازمان آب و برق خوزستان اوایل اسفند ماه گفته بود که حجم مفید سد کرخه ۱۲۵ درصد نسبت به پارسال کاهش داشته.

خشکی هورالعظیم و برخاستن گردو خاک

هر چند با توجه به شرایط عراق احتمالا باعث شده اولویت‌های دیگری را در برنامه قرار دهد، اما به نظر می‌رسد از سوی مقامات کشور ما نیز اقدام مهم و موثری به منظور مقابله با این پدیده صورت نپذیرفته.

محمد سبزه زاری مدیرکل هواشناسی خوزستان می گوید که مهار کانون های بیابانی در عراق و سوریه نیازمند عزم بین المللی و سرمایه گذاری های عظیم است و با توجه به درگیری این کشور ها با جنگ و نیاز به بازسازی شهرها، این مسئله در اولویت آنها نیست.

گرد و خاک و مرگ‌های منتسب به آن در خوزستان

همه این رخداد‌ها حالا نه تنها تنفس را برای خوزستانی‌ها سخت کرده، بلکه محصولات کشاورزی شان را هم تحت تاثیر قرار داده.

عباس شاهسونی رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت به تازگی گفته است که در سال ۹۹، ۷۰۳ مرگ منتسب به ذرات معلق ۲.۵ میکرون در اهواز داشته‌ایم که ۹ مرگ به دلیل بیماری مزمن انسداد ریه، ۱۱ مرگ به دلیل سرطان ریه، ۳۷۷ مرگ به دلیل بیماری‌های ایسکمیک قلبی و ۶۳ مرگ به علت سکته مغزی بودند.

گردو غبار و خسارتی که به محصولات کشاورزی وارد می‌کند

گردو غبار باعث آسیب رساندن به محصولات کشاورزی هم می‌شود؛ خوزستان یکی از قطب‌های زراعت در کشور است و بیشترین تولیدات گیاهی در همین استان فراوری می‌شود؛ ضمن آنکه معیشت بخش بزرگی از مردم نیز به آن وابسته است.

یک استاد دانشگاه می‌گوید بر اساس برآورد‌های صورت گرفته، گرد و غبار ۴۰ تا ۵۰ درصد محصولات کشاورزی را متاثر می‌کند و فتوسنتز را در تولیدات زراعی کاهش می‌دهد.

این اقدام با نشستن ذرات گردو خاک بر گیاه رخ می‌دهد و مانع جذب نور می‌گردد که روند رشد محصول دچار اُفت می‌شود.

گرد و خاک تولید میوه را در محصولات کشاورزی هم کاهش می‌دهد و با کاهش بهره وری سم پاشی بر علیه آفات باعث زیان رساندن به کشاورزان می‌شود.

حالا این پدیده و خسارت‌های بزرگ آن حساسیت‌ها را نسبت به آن افزایش داده است و اگرچه منابع طبیعی می‌گوید که اقدامات وسیعی در حوزه مبارزه با ریز گرد‌ها انجام داده است، اما همچنان هم منشاء ۵۰ درصد از ریز گرد‌ها داخلی است.