از معلولیت تا مدیریت راهی هست

سهیلا رفیعی نژاد/ از معلولیت تا مدیریت راه زیادی را طی کرده است، دکتر محمد صادق دهقان رئیس امور مشترکین اداره برق سپیدان که حالا دیگر مدیر شده است. او از 5 سالگی دچار معلولیت بوده و سال‌ها نه تنها  با معلولیت  70 درصدی خود کنار آمده بلکه از آن برای طی کردن پله‌های ترقی نیز بهره برده است. این مدیر جوان که حتی انگشتان یکی از دست‌هایش درست وحسابی باز نمی‌شود، 13 سال  در بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و دیگر نهادها  در مقام‌هایی از جمله استاد دانشگاه، مربی و مدیر تولید فعالیت داشته است.

وی که دو کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی و مهندسی برق و قدرت را از دانشگاه شیراز و دکترای تخصصی مدیریت صنعتی را با معدل 17 و83 صدم از دانشگاه یزد اخذ کرده و در حال حاضر مدیر امور مشترکین اداره برق سپیدان است، از موانع سر راه خود به عنوان یک معلول موفق، از آغاز تا مدیر شدن می‌گوید.

محمد صادق دهقان عنوان می‌کند: در 5 سالگی بر اثر تصادف سمت چپ بدنم معلول شد و الان از ناحیه دست و پای چپ دچار معلولیت هستم، با میزان 70 درصد به طوری که با دست چپم نمی‌توانم کارهایم را  انجام دهم.

وی می‌افزاید: به خاطر معلولیتی که داشتم باید یک جوری این کمبود را جبران می‌کردم، از همان سال‌های مدرسه تصمیم گرفتم کاری که از عهده ام برمی‌آید را به نحو احسن انجام دهم. کاری که از دستم می‌آمد، پیشرفت علمی‌بود. در ظاهر لنگان لنگان راه می‌روم اما ترجیح می‌دهم وقتی از مشکلات خسته می‌شوم گاهی بنشینم، اما متوقف نشوم.

 دکتر دهقان می‌گوید: وقتی به عقب نگاه می‌کنم حرف‌های ناامید کننده‌ای را می‌بینم که گاهی به فکر وا می‌داشتم، اما هیچ وقت گوشه نشینی را به عنوان سبک زندگی ام به دلیل معلولیت انتخاب نکردم.

وی حالا هم که سه سالی است به او پست مدیریتی داده شده، دست از تلاش و فعالیت‌های علمی ‌برنداشته و دارای بیش از 17 مقاله IsI وIsc ودیگر فعالیت‌های علمی‌پژوهشی و حتی در حال نوشتن کتاب است.

این معلول 70 درصدی می‌افزاید: تا مقطع دبیرستان انگیزه ام برای درس خواندن با توجه به موانعی که داشتم چندان قابل توجه نبود. وقتی همنوعانم را می‌دیدم به خاطر نوع راه رفتنم و فرق داشتن با بقیه، مرا مسخره می‌کردند، طعنه‌های تمسخرآمیز روی روحیه ام تأثیر منفی می‌گذاشت. از آن جا که در روستای بهرغان حوالی سپیدان زندگی می‌کردیم و زمستان برف بسیاری می‌بارید به سختی به مدرسه می‌رفتم. اما همه این‌ها مانعم نشد و وقتی دیپلم گرفتم باز پیش خودم فکر کردم اگر از نظر علمی‌پیشرفت نکنم گوشه نشین و افسرده می‌شوم.  شروع به ادامه تحصیل کردم و تا مقطع دکترا پیش رفتم. همزمان با پیشرفت علمی‌ در دانشگاه تدریس هم می‌کردم و چند سالی در شرکت‌های خصوصی مدیر بودم، بالاخره توانستم از طریق قبولی در آزمون به عنوان کارمند رسمی‌شرکت برق یک موقعیت شغلی ثابت برای خودم دست و پا کنم.

دهقان عنوان می‌کند: در این آزمون بیش از 1000 نفر ثبت نام کردند و 23 نفر به استخدام درآمدند و یکی هم من بودم.

این معلول موفق و مدیر می‌گوید: برای استخدام جاهای مختلفی رفتم و اکثر ارگان‌های استان فارس، سهمیه  3 درصدی معلولین که قانونی است را لحاظ نمی‌کردند، در چند آزمون هم قبول شدم اما طب کار به خاطر معلولیت مردودم می‌کرد و می‌گفتند شما نمی‌توانید. خلاصه خیلی سختی کشیدم تا توانستم به یک جایگاه شغلی مطلوب برسم.

دهقان می‌افزاید: در آزمون شرکت توزیع نیروی برق شیراز هم به صورت آزاد شرکت کردم و بدون این که اسمی‌ از معلولیتم بیاورم با بچه‌های عادی رقابت کردم و وقتی برای مصاحبه رفتم گفتند چرا از سهمیه 3 درصدی استفاده نکردی و علت را این عنوان کردم که می‌خواستم با افراد عادی رقابت کنم و خلاصه بدون هیچ سهمیه ای قبول شدم.

وی که 36 سال سن دارد عنوان می‌کند: در عین حال درخواستم از مسئولین این است که معلولان چون امتیازها و امکانات کمتری نسبت به سایر افراد جامعه دارند، با آن‌ها برای بروز توانمندی‌هایشان بیشتر از وضع موجود همکاری کنند، به خصوص برای اشتغالشان انقدر سنگ اندازی نکنند. در مبحث مبلمان شهری، تسهیلات ویژه ازدواج و این قبیل مسائل نیز بیشتر آن‌ها را ببینند تا بتوانند زندگی خود را اداره کنند و وابسته و گوشه نشین نشوند.

دهقان خطاب به معلولان نیز تصریح می‌کند: اگر چه می‌دانم موانع بسیاری سر راهتان است اما نباید به دلیل معلولیت متوقف بشوید و از ادامه کار و تلاش دست بکشید. توجه به این موضوع هم مهم است که همه نباید صرفاً دنبال تحصیلات عالیه یا ورزش بروید و بر حسب علاقه تان باید یک مهارت را پرورش دهید و تسلیم معلولیت نشوید بلکه با همین شرایطی که دارید خود را ارتقا دهید.

این مدیر دچار معلولیت می‌گوید: در عین حال من به یکی دو مدرک تحصیلی هم بسنده نکردم و در حال حاضر کد مربیگری کارآفرینی را هم دارم و در همین باره مدرس دوره‌های کارآفرینی وکسب و کار حتی برای مدیران بخش خصوصی و برخی ارگان‌های دولتی بوده ام.  برای بچه‌های معلول بهزیستی و کمیته امداد هم دوره‌های کارآفرینی را برگزار می‌کنم و به آن‌ها برای رسیدن به موفقیت راهکارهایی ارائه  می‌دهم که چه کسب وکاری راه بیندازند که نه تنها برای خود، بلکه چند نفر شغل ایجاد کنند.

وی با اشاره به گوشه نشینی برخی معلولان با وجود این که دست‌هاشان کار می‌کند و ذهن شان سالم است، از آن‌ها می‌خواهد با معلولیت جور دیگری برخورد کنند، خودشان دست به کار شوند وگرنه دچار گوشه نشینی و افسردگی می‌شوند.

دهقان می‌افزاید: از معلولیت تا مدیریت، راه کمی‌نبود اما بدانید که همیشه راهی هست تا موانع را کنار بزنید و از روزنه ای دیگر، مشکلات را حل کنید. بارها وبارها این را تجربه کرده ام که «خدا گر زحکمت ببندد دری/ ز رحمت گشاید در دیگری ».

مشکل اصلی ضعف جسمی‌نیست

 از این دست افراد توانمند دارای معلولیت در فارس بسیارند، شیر مردان و شیر زنانی که عرصه‌های بین المللی را در ورزش و دیگر حوزه‌ها طی کرده اند و حتی در پارالمپیک بسیار بیشتر از المپیکی‌ها، افتخار آفریده اند. عده ای به جای یک مدرک لیسانس و فوق لیسانس در دو حوزه تخصص کسب کرده اند. نابینایانی که در سخنوری و حقوقدانی شهره همین شهر هستند اما به گفته رئیس جامعه معلولین فارس مشکل اصلی در رسیدن معلولان استان به یک جایگاه قابل قبول شغلی ضعف جسمی‌نیست.  

حمزه گوهری مهم ترین مانع را در این خصوص نوع نگاه مسئولان و برخی از شهروندان و عدم فرهنگسازی مناسب می‌داند.

وی تصریح می‌کند: این دیدگاه غلط که البته بهتر از قبل شده، مشکلات معلولان را تقویت نموده و آنان را از داشتن جامعه حامی‌محروم نموده است.

رئیس جامعه معلولین فارس می‌افزاید: برخی چالش‌ها در حوزه اشتغال معلولین سال‌ها وجود دارد و به نظر می‌رسد در راستای حفظ حقوق این افراد، مسئولین استان باید به خودشان بیایند.

گوهری می‌گوید: نبود برنامه ای منسجم برای خود اشتغالی معلولین متناسب با مهارت‌ها و شرایط اقتصادی جامعه در فارس دیده می‌شود و وقتی صحبت از دادن وام‌های موثر در این باره می‌کنیم با مبالغی کم رو به رو می‌شویم که البته به دلیل نبود ضامن خیلی‌ها موفق به دریافت همان هم نمی‌شوند.

وی می‌گوید: آماده نبودن بسترهای مناسب برای توسعه کارآفرینی و اشتغال معلولین، همچنین عدم حمایت‌ها و اقدامات لازم برای خود کفایی و توانمندسازی آن‌ها نیز از دیگر موانعی است که باید از سوی مقامات استانی رفع شود.

رئیس جامعه معلولین فارس می‌افزاید: دیدگاه غلط عدم توانمندی به دلیل معلولیت، هنوز بین برخی مسئولان استان دیده و شنیده می‌شود.

گوهری در دسترس نبودن آموزش‌های حرفه آموزی متناسب با نیاز بازار کار و مشاغل زنده و فعال برای معلولان، فقدان تسهیلات لازم برای عرضه محصولات و بازاریابی و همچنین عدم وجود بازارچه‌هایی ثابت ویژه معلولین شیراز و شهرستان‌ها را نیز از دیگر مشکلات سر راه می‌داند.

رئیس جامعه معلولین فارس عدم هماهنگی و تناسب مشاغل پیشنهادی با شرایط جسمانی معلولان از سوی برخی نهادها و بخش خصوصی، عدم بهره مندی معلولان از حقوق و مزایای کافی و بیمه، اجرایی نشدن سهمیه استخدام 3 درصدی قانون حمایت از معلولین در استان، نداشتن ضامن جهت تسهیلات خود اشتغالی با وجود دارا بودن مهارت فنی و حرفه ای و نبود سرمایه کار بلاعوض جهت مشاغل خانگی برای زنان معلول را از مشکلاتی می‌داند که بی توجهی به آن‌ها باعث خانه نشینی وافسردگی درصدی از معلولان استان شده است.

وی می‌گوید: علاوه بر این بخش خصوصی معمولا بدون توجه به توانمندی‌های  معلولان، به محض این که معلولیت ظاهری  را در فردی می‌بینند از به کارگیری او امتناع می‌ورزند و این واقعاً نا امید کننده است.