بخت ذغال بلوط زاگرس!

فاطمه مقدم / جنگل‌های فارس همواره با مصائبی از آتش سوزی که تهدیدی دائمی برای جنگل‌هااست، تا خشکسالی و آفت ها و درنهایت قاچاقچیان چوب ‏که تیشه به ریشه جنگل می زند مواجه بوده است. اما آفت جنگل خوارن و تولیدکنندگان غیرمجاز ذغال را میتوان پس از آتش سوزی یکی از بزرگترین مصائب جنگل های فارس برشمرد. آنهایی که حجم قابل توجهی از درختان جنگل‌ را بریده و درکوره های ذغال سازی خانگی می سوزانند.

قاچاق چوب زیست بوم جنگل را نابود می کند و تیشه به ریشه جنگلهای کهن فارس می زند از انجا که به گفته کارشناسان منابع طبیعی کشور، سراسر جنگلهای زاگرس با فشار چرای دام مواجه است بطوریکه اجازه رویش حتی یک نهال هم به آن داده نمی‌شود. از بین رفتن جنگل ها به صورت عمدی و برای سودجویی، ضربه جبران ناپذیری به این عرصه مهم جنگلی بزند.

‏ بنابر اعلام رسمی مسئولان منابع طبیعی فارس، ۲.۲ میلیون هکتار از مساحت ۱۲.۴ میلیون هکتاری ‏این استان را مناطق جنگلی به خود اختصاص داده است، سهمی که حدود ۱۸ درصد از کل مساحت ‏فارس را شامل می‌شود و بخشی از آن در محدوده شهرستان‌های سپیدان، نورآباد، ممسنی و رستم، هم ‏مرز با استان کهکیلویه و بویراحمد است‎.‎‏ ‏در اهمیت جنگل همین بس که هر هکتار آن ۶۷ تن گرد و غبار را در سال جذب می‌کند و هر  هکتار جنگل هزاران  تن اکسیژن ‏تولید می کند برای آگاهی از میزان قاچاق چوب و استفاده از درختان بریده شده با ایاز معزز معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منتابع طبیعی فارس گفت و گو کردیم.

قطع درختان جنگل های فارس و قاچاق چوب عمدتا به برای چه استفاده ای رخ می دهد صنعتی یا تولید ذغال؟

ما در کشور پنج ناحیه رویشی داریم که از این پنج ناحیه سه ناحیه رویشی در استان فارس وجود دارد. یکی ناحیه رویشی زاگرسی که  گونه شاخص درختی آن بلوط است، ناحیه رویشی ایران - تورانی که شاخصه درختی آن بنه و بادام است و ناحیه رویشی خلیج عمانی که گونه شاخص این ناحیه کنار است. عمده قطع و قاچاق چوب در ناحیه زاگرس فارس رخ می دهد که در شهرستان های فیروزآباد ، شیراز، نورآباد، رستم کوهچنار، کازرون و سپیدان که در ناحیه زاگرسی مستقر هستند قطع چوب در این نواحی عمدتا برای تبدیل ذغال صورت می گیرد چوب های قاچاق به بخش سیمکان جهرم که مجتمع کوره های ذغالی دارد حمل می شود.

این کوره های ذغالی مجاز است یا غیر مجاز؟

بعضی از کوره ها مجاز و بعضی غیر مجاز است. اما همان ها هم که مجوز کار دارند تعهد دارند که از چوب های باغی تولید ذغال کنند. متاسفانه بلوط های زاگرس نیز قطع و به این شهرستان قاچاق و دپو می شود.  البته جز سیمکان در همان شهرستانهای زاگرسی نیز کوره های تولید ذغال در مناطق صعب العبور و خانه ها به صورت پراکنده وجود دارد.

عمده چوب های زاگرس برای ذغال استفاده میشود یااستفاده صنعتی هم دارند؟

بله تقریبا تمامی چوب های زاگرس برای تبدیل به ذغال قاچاق میشود. عرصه 2/2  هکتاری جنگل های فارس همه حفاظتی هستند و هیچ عرصه جنگل صنعتی در فارس وجود ندارداز لحاظ مساحت نیز سطح جنگل های استان از جنگل های شمال کشور بیشتر است اما جنگلهای شمالی چوب های صنعتی دارد و جنگل های فارس حفاظتی است وبهره بردای از آنها بکل ممنوع است.

میزان قاچاق چوب در جنگل های زاگرس فارس چقدر است؟ در شش ماه اول سال کشف چوب قاچاق چه مقدار بوده و ‏نسبت به ‏مدت مشابه کاهش داشته یا افزایش؟

 چوبی که قطع و قاچاق میشود عمدتا بلوط است و شهرستانهایی که در حوزه زاگرس قرار دارند قطع بلوط در انها اتفاق می افتد. مطابق پایش ما به واسطه گشت ها و کنترل های شبانه بیشتر قطع درختان در همین حوزه زاگرس(فیروزآباد ، شیراز ، نورآباد، رستم کوهچنار، کازرون و سپیدان ‏) رخ می دهد. بر اساس کشفیات ما در سال 1400 قاچاق چوب 52 تن بوده و در شش ماهه اول امسال حدود 19 تن چوب قاچاق کشف شده است.

این کاهش به سبب افزایش محیط بان هاست؟

هم به سبب افزایش محیط بان ها و هم به سبب فعال شدن گشت های شبانه نیروهای حفاظتی است.

آیا بلوط هایی که به آفت کرم برگ خوار مبتلا شده بودند بریده شدند؟

نه این درختان احیا میشوند زیرا افت ها درختان بلوط را خشک نکرد بودند و بلوط ها در شرایط خوب آب و هوایی دوباره رشد خود را از سر می گیرند.

کشفیات زغال چه وضعیتی داشته؟ ‏

بر اساس آمار در سال 1400 حدود45  تن ذغال کشف شده  در شش ماهه 1401 هم کشفیاتمان 3 و نیم تن بوده است.

تولید ذغال در جایی نظیر سیمکان جهرم شغل مردم بوده و معیشت مردم بومی این منطقه را تامین می کرده تکلیف این مردم چیست در این شرایط اقتصادی آیا جبرانی برای حذف این راه درامد تدبیر شده؟

کوره های سیمکان در جهرم تعهداتی در زمان احداث به منابع طبیعی و مرجع صدور مجوز داده اند که تنها از چوب های خشک باغی استفاده کنند نظیر لیمو شیرین و سایر مرکبات. علت استقرار این کوره ها در حوزه شهرستان جهرم هم همین بوده که در این شهرستان باغات مرکبات وجود دارد. این اشتغال بر اساس گونه های باغی به وجود امده وگرنه هیچگاه مجوزی برای سوزاندن چوب های جنگلی نداشته اند. حتی این چوب های جنگلی هم که به صورت قاچاق به کوره ها فرستاده می شود چون ست غیر قانونی است با قیمت بسیار کم  فروش رفته و در نتیجه سود بسیار کمی برای قاچاقچیان دارد.

در فارس چند جنگل بان وظیفه حراست از جنگلها را به عهده دارند؟

قرقبان هایی که در بخش حفاظت کار می کنند اعم از رسمی و قراردادی و به ویژه شرکتی که وابسته به طرح های عمرانی ما است حدود 270 نفر در کل استان هستند.

کمی از جریمه های قاچاق چوب برایمان بگویدآیا جریمه‌هابازدارندگی لازم را دارد؟

 متاسفانه با توجه به استقبالی که از ذغال می شود و نرخی که ذغال در بازارخرید و فروش می شود خیر. به طوری که برخی از قاچاقچیان از ماشین های سواری نظیر 405 و سمند و حتی ماشین های شاسی بلند برای قاچاق چوب استفاده میکنند. قاچاقچیان صندلی های پشت ماشین را بر میدارند و چوب و ذغال در آن حمل می کنند که این خود نشان از سود هنگفت قاچاق چوب دارد. به همین دلیل کنترل قاچاقچیان سخت می شود. ما حتی اگر در گلوگاه ها ایست بازرسی بگذاریم وقتی ماشین سواری با سرعت بسیار از گلوگاه عبور می کند از کجا بدانیم که بارش چیست. وقتی هم که با مشقت بسیار قاچاقچیان دستگیر می شوند -که گاه حتی با همکاران ما برخورد فیزیکی می کنند و درگیری ایجاد می شود- جرایم بازدارنده نیست.

جریمه قاچاق چوب و ذغال چقدر است؟

جریمه یک کیلو ذغال80 هزار تومان است و اگر بیشتر از 100 کیلو ذغال باشد جریمه کیلویی 100 هزا رتومان می شود. که این جریمه ها در قبال قطع یک درخت جنگلی و مشکلات فراوان برای دستگیری قاچاقچیان هیچ نیست.  در مورد چوب هم چوب های خشک کیلویی 50 هزار تومان و چوب های تر کیلویی 60 هزارتومان. این مبالغ در واقع چون رقم زیادی نیست بازدارندگی لازم را ندارد . فشار بر گشت های شبانه فشار بر نیروها استفاده از نیروها به صورت شبانه روزی برای کاهش قاچاق تنها چیزی است که مانع قاچاق چوب های زاگرس می شود وگرنه جریمه اصلا مانعی برای قاچاق چوب به حساب نمی آید.

به عنوان معاون حفاظت از اراضی استان از آحاد مردم و مسئولین استانی و کسانی که عرقی به عرصه های منابع طبیعی و محیط زیست و عرقی به آینده فرزندانمان دارند می گویم که باید بدانیم ما در خصوص جنگلها و مراتع میراث دار گذشتگان و امانتدار آایندگان هستیم و جنگلهارا متعلق به خودم دانسته و مسئولیت حفاظت از آنها را همگی افراد استان وظیفه خود بدانیم. انتظارم از مردم و مسئولین است که دست به دست هم بدهیم و تصور نکنیم که مسئولیت حفاظت از عرصه های انفال تنها به عهده منابع طبیعی است. منابع طبیعی با این مشکلات اقتصادی  و تعداد کم نیرو شاید به آن گونه ای که لازم است نتواند جوابگویی کاملی به حفاظت از جنگل ها و مراتع استان باشد انتظارمان این است که مردم شورای های اسلامی و دهیاران در حفاظت از عرصه ها کمک کنند.