عروس لبنان خواهر نگین فیروزه‌ای ایران

شهر بعلبک در دره بقاع لبنان، در ۸۵ کیلومتری شمال شرقی بیروت و ۷۵ کیلومتری شمال دمشق (سوریه) واقع شده است؛ امروزه این شهر به‌دلیل وجود ویرانه‌های رومی بسیار معروف است که سالانه هزاران گردشگر را به کشور جذب می‌کند و میزبان جشنواره سالانه بعلبک است.

تصور می‌شود که محوطه بعلبک در اصل فنیقی بوده و قدمت آن به هزاره سوم قبل از میلاد می‌رسد. در هزاره اول قبل از میلاد این مکان معبدی بوده است که به اصطلاح به خدای بعل اختصاص داشت و نام شهر از آن گرفته شده است. در سال ۳۳۴ قبل از میلاد اسکندر مقدونی خاور نزدیک را فتح کرد و نام شهر به هلیوپولیس تغییر پیدا کرد که معنی آن به یونانی شهر خورشید است.

در سال ۶۴ قبل از میلاد پومپیه کبیر از طریق بعلبک سفر و شهر را بخشی از امپراتوری روم کرد. این اقدام شهر را به شدت رونق داد و ۱۷ سال بعد در سال ۴۷ قبل از میلاد ژولیوس سزار یک مستعمره رومی را در هلیوپولیس بنا کرد و طی چند سال هلیوپولیس به‌عنوان برترین شهر سوریه روم شناخته شد.

عروس لبنان دوقلوی نگین فیروزه‌ای ایران

ساخت معابد یک اقدام بزرگ بود که سال‌ها طول کشید. گفته می‌شود که تکمیل معبد بزرگ ژوپیتر ۱۲۰ سال به طول انجامیده است و در زمان حاکمان بعدی مانند آنتونیوس پیوس و کاراکالا، این معبد وسیع‌تر و بخش‌های دقیق‌تری به آن اضافه شده است.

زمانی که کنستانتین کبیر در سال ۳۲۴ به قدرت رسید، مسیحیت به روم رسید و بت‌پرستی سرکوب شد. در این زمان ساخت‌وساز در بعلبک به حالت تعلیق درآمد. در سال ۳۶۱، یولیان مرتد امپراتور شد و تلاش کرد بت‌پرستی را به سراسر امپراتوری روم بازگرداند، اما با قدرت گرفتن تئودوسیوس در سال ۳۷۹، مسیحیت بار دیگر در بعلبک احیا شد و معابد بعلبک به کلیسا تبدیل شد، بنابراین بخش‌هایی از معابد بت‌پرستان تخریب شد و تعدادی از بزرگترین ستون‌های معابد به قسطنطنیه برده شد تا در ساخت ایاصوفیه استفاده شود.

با ورود اعراب مسلمان به سوریه روم، معابد هلیوپولیس به یک ارگ تبدیل شد و نام اصلی شهر، بعلبک، به آن بازگشت. در طول قرون بعدی این شهر مورد تهاجم امپراتوری‌های بسیاری قرار گرفت و علاوه بر ویرانی‌های انسانی، شاهد زلزله‌های زنجیره‌ای در سال‌های ۱۱۵۸، ۱۲۰۳، ۱۶۶۴ و ۱۷۵۹ بود که به سقوط بسیاری از ساختمان‌ها از جمله سه ستون عظیم معبد ژوپیتر منجر شد. بسیاری از ویرانه‌های رومی امروزی شهر به‌واسطه استحکامات اعراب حفظ شده‌اند که پس از تسلط بر شهر دیوارهای خود را ساختند و ناخواسته به حفظ ویرانه‌های رومی موجود کمک کردند.

بعلبک تحت حکومت عثمانی تقریباً فراموش شد، اما در سال ۱۷۵۱ دو معمار بریتانیایی به نام‌های جیمز داوکینز و رابرت‌وود این مکان باستانی را دوباره کشف کردند. سال ۱۸۹۸ مطالعه جدی روی این مکان آغاز شد و هفت سال بعد، بعلبک به کمک حفاری‌ها و مستندات به‌دست‌آمده، به شکوه سابق بازگشت و جریان پیوسته گردشگران برای تماشای این شهر باستانی به آن شروع شد. این روند تا امروز ادامه دارد و دیدنی‌های بعلبک سالانه بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جذب می‌کند.

معبد باکوس

باکوس بعلبک اغلب به‌عنوان زیباترین معبد تزئین‌شده در دنیای روم توصیف و یکی از بهترین‌ها در نوع خود محسوب می‌شود. رواق آن دارای هشت ستون در امتداد نما و ۱۵ ستون در امتداد دو طرف است که یک گلدسته با تزئینات غنی دارد و سقف بیرونی آن از سنگی منحنی ساخته شده که با صحنه‌های واضح تزئین شده است. این تزئینات شامل ژوپیتر، الهه پیروزی بالدار، دیانا در حال کشیدن یک تیر، تیچه با قرنیه، ولکان با چکش و باکوس و سرس می‌شود که یک برگ ذرت در دست دارند.

این معبد در زمان سلطنت نرون در اواسط قرن اول پس از میلاد بنا شد. یک موزه کوچک دو طبقه در برج قرون وسطایی در گوشه محوطه معبد وجود دارد که گنجینه‌های یافت‌شده مربوط به دوران عرب را در طبقه بالا و تابوت‌های یافت‌شده را با توصیف‌های خوبی از شیوه‌های تدفین رومی در طبقه پایین به نمایش گذاشته است.

معبد ژوپیتر

معبد ژوپیتر در مقیاسی تاریخی ساخته و یکی از بزرگ‌ترین معابد رومی شناخته شده است؛ این بنا که به ژوپیتر هلیوپولیتانوس تقدیم شده است، از قرن اول قبل از میلاد به بعد روی یک زیربنای عظیم به طول بیش از ۹۰ متر ساخته شد و تا حد زیادی ویران شده است.

در ورودی این معبد با پلکانی به یک پروپیله (ورودی) منتهی می‌شود که به حیاط شش ضلعی غیرعادی متعلق به قرن دوم میلادی می‌رسد. بعد از آن حیاط مرکزی عظیمی با دو محراب مرتفع قرار دارد که توسط ستون‌های آئینی به رنگ گرانیت خاکستری و صورتی احاطه شده است. پلکان عظیم دیگری از آن به خود معبد منتهی می‌شود که شامل یک محوطه است که مجسمه الهه‌های یونانی در آن قرار داشته است. رواق اطراف از ۱۰ ستون در امتداد نمای خارجی و ۱۹ ستون در امتداد نمای داخلی تشکیل شده است که با ۲۲.۹ متر ارتفاع و ۲.۲ متر قطر، بزرگ‌ترین ستون‌هایی شناخته‌شده از دوران باستان به‌شمار می‌روند. امروزه تنها شش مورد از آن‌ها همچنان پابرجا مانده‌اند. معبد ژوپیتر به احتمال زیاد روی یک معبد قبلی فنیقی ساخته شده بوده است.

معبد ونوس

معبد نفیس ونوس روبه‌روی ورودی خرابه‌های اصلی شهر قرار دارد که بخشی از یک ساختمان مدور با ستون‌های خاص را حفظ کرده است. در دوران اولیه مسیحیت، این مکان به کلیسایی تبدیل و وقف سنت باربارا شد که پدر بت‌پرست وی سعی کرد او را به دلیل گرویدن به مسیحیت به قتل برساند. معبد با اصابت صاعقه‌ای ویران شد و امروز بخش‌هایی از آن اطراف سنگ‌فرش قابل تحسینش باقی مانده است.

سازه‌های عظیم باستانی

باستان‌شناسان سنگ‌های فوق‌العاده عظیمی در بعلبک کشف کرده‌اند. بزرگ‌ترین سنگی که تاکنون در جهان پیدا شده است، سنگ جنوب یا حجرالحبله در بعلبک با ۱۵۰۰ تن وزن از جنس آهک است که به ارتفاع هفت متر روی هم چیده شده است، با این حال بررسی‌های اخیر روی تپه شیخ عبدالله در ۸۰۰ متری خرابه‌های رومی، سنگی عظیم‌تر از سنگ یکپارچه حجرالحبله را کشف کرد که طول آن ۱۹.۶ متر، عرض آن ۶ متر و ضخامت آن ۵.۵ متر است. این سنگ خارج از حصار ارگ بعلبک و در ۲۰ متری جاده اصلی، روبه‌روی مسجد سید زینب واقع شده است.

ستون ایات

ایات یک شهر است که در دره بقاع واقع شده و بیشتر به دلیل ستون کورینتی معروف است. این ستون در ارتفاع ۱۸ متری روی چهار پله سنگی عظیم نصب شده است و موقعیت آن در شش کیلومتری شمال غربی خرابه‌های بعلبک، بین شهرهای بعلبک و چلیفا است. در افسانه‌های محلی این ستون به سنت هلنا مربوط می‌شود، اما به احتمال زیاد یک بنای تدفین است و هیچ سابقه دیگری از آن در دست نیست. گفته می‌شود این ستون ممکن است به‌عنوان ستون پیروزی برای نشان دادن مکان یک نبرد بزرگ باستانی قرار گرفته باشد.

قباط دوریس

دوریس روستایی واقع در سه کیلومتری جنوب غربی بعلبک در دره بقاع است که زیارتگاه مسلمانان قرن سیزدهم و گورستان مربوط به اواخر دوره امپراتوری روم است. قباط دوریس در سال ۱۲۴۳ در دوران ایوبیان ساخته شد.

به گفته ساکنان محلی، گهگاه تابوت‌هایی در باغ‌های اطراف پیدا می‌شود که نشان‌دهنده گورستان بزرگی است که احتمالاً متعلق به یکی از حومه‌های متعدد بعلبک باستانی بوده و در نزدیکی جاده باستانی در امتداد مرز شرقی دشت بقاع قرار داشته است

تدفین‌های رومی در گورستان دوریس از یک الگوی رایج پیروی می‌کردند که شامل یک تابوت آهکی مستطیل‌شکل در یک فرورفتگی سنگی ساده در زمین می‌شد. دیوارهای بیرونی تابوت‌ها با گل رز، گلدسته و سایر زیورآلات تزئین شده که با جزئیات زیادی حکاکی نشده است.

خواهرخواندگی بعلبک و اصفهان

بعلبک و اصفهان از سیزدهم مهر ۱۳۸۹ پیمان خواهرخواندگی بستند تا موجبات ارتباطات بیشتر میان این دو شهر آسیایی کم‌نظیر فراهم آید.