آتش پنهان

فاطمه ایزدی/ سالهاست گوشمان با خبرهای تلخ آتش سوزی آشناست و چشمان مان به تصاویر سوختن کسانی که قربانی یک حادثه در ساختمان های ناایمن شده اند، عادت کرده است. ما پلاسکوها دیده ایم و فریاد متروپل ها شنیده ایم؛ ساختمان هایی که هر کدامشان شاید از لحاظ سازه و مقاومت، بی عیب و نقص باشند اما پایشان از نظر ایمنی در حوزه امدادرسانی، لنگ می زند.

در کلانشهر شیراز مجتمع هایی سر برافراشته اند که خیلی هایشان اگرچه شیک و مدرن هستند اما مالکان آنها از راه های خروج اضطراری به عنوان انباری استفاده می کنند و هیچ توجهی به رعایت موارد ایمنی در ساختمان ندارند.

در طول سالهای گذشته امدادرسانی به بافت های فرسوده و تاریخی کلانشهر شیراز و از همه مهمتر، آثار میراثی همچون بازار وکیل جزو مهمترین دغدغه های برخی شهروندان هنگام وقوع بحران بوده است. وقتی پلاسکو فرو ریخت، مردم و برخی مسئولان به این فکر افتادند که شیراز هم تا دلتان بخواهد پلاسکو دارد و حال و روز مکان هایی همچون بازار وکیل و مناطق تاریخی فرهنگی هم خوب نیست. علاوه بر این، بسیاری از مجتمع های تجاری این کلانشهر نیز فرسوده و ناامین هستند و برخی از آنها نه راه خروج اضطراری دارند و نه سیستم اطفا حریق که آب بر آتش حوادث در بحران ها بریزد.

ما در شیراز، ساختمان ناایمن، کم نداریم! برخی ساختمان ها بر خلاف پلاسکو،  ظاهری جوان، لوکس و چشم نواز دارند و برج های نام آشنایی هستند که البته نام و نشانشان در لیست بزرگ ترین سازه های ناایمنِ این کلانشهر به ثبت رسیده است.  

شناسنامه دار شدن ساختمان های ناایمن در دستور کار است

اما اینکه در حال حاضر، فکری برای این موضوع شده و ساختمان های ناایمن شهر از لحاظ امدادرسانی، شناسایی شده اند یا خیر، موضوعی است که مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شیراز در این رابطه به «خبرجنوب» می گوید    شناسنامه دار شدن ساختمان ها از منظر ایمنی در دستور کار قرار گرفته است.

به گفته محمدهادی قانع، بحث ایمنی سنجی به پرونده های ساختمانی اضافه شده تا در صورت شناسایی ساختمان های ناایمن و ثبت آن در سیستم، به بلک لیست مجموعه شهری اضافه شوند. در واقع با این اقدام، مالکان این ساختمان ها امکان دریافت هیچ گونه استعلامی در حوزه خرید و فروش از شهرداری ندارند. او تاکید می کند که در حال حاضر برخی ساختمان های مطرح شهری به همین دلایل در لیست سیاه شهرداری قرار گرفته اند و اگرچه این سازه ها از نظر ریزش و نوع مقاومت، مشکلی نداشته اند اما راه های خروج اضطراری، سیستم اطفای حریق و موارد ایمنی آنها در حوزه آتش سوزی، مشکل داشته است.

قانع تاکید می کند که چند وقت پیش از یک مجتمع مسکونی در سطح شهر بازدید کرده و علیرغم آنکه ساختمان از لحاظ سازه و مقاومت مشکل نداشته اما به دلیل مسدود شدن راه های خروج اضطراری و تبدیل آن به انباری، این ساختمان از سوی سازمان آتش نشانی، ناایمن اعلام شد.

تشکیل کمیته ایمنی «بازار» برای ایمن سازی بازارهای تاریخی

این مسئول به داستان غم انگیز بازارهای اطراف بازار وکیل نیز گریز می زند و می گوید این بازارهای تاریخی به دلیل میراثی نبودن و نداشتن متولی، مظلوم واقع شده اند. قانع تاکید می کند که صدها بازدید از این بازارها در طول سال های گذاشته صورت گرفته و بالاخره در ششمین دوره از شورای شهر، کمیته ایمنی بازار برای رسیدگی به این مسئله تشکیل شده است. از نماینده دادستان و برخی دستگاه های خدمات رسان گرفته تا میراث، نظام مهندسی، معاونت خدمات شهرداری و هر نهادی که به این بخش مرتبط است در این کمیته، گرد هم می آیند تا بر اساس یک دستور کار مشخص، ایمن سازی این بازارها را به سرانجام برسانند. قانع به این نکته نیز اشاره می کند که هدف نهایی در طرح این مسئله این است که در مدیریت بحران استان، بودجه های لازم برای ایمن سازی این بازارها تعریف شود.

به گفته مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شیراز، طرح سیستم اطفای حریق بازار وکیل نیز در مرحله انتخاب پیمانکار است و قرار است در هر 15 متر از این بازار با جانمایی جعبه های فایرباکس، آتش سوزی در دقایق اولیه مهار شود. قانع به داستان تکراری پلاسکوهای شیراز نیز گریز می زند و می گوید از کلیه مراکز اقامتی، درمانی، آموزشی و مجتمع های پرتعداد مسکونی بازدید شده و نکات لازم به هیئت امنا و متولیان این ساختمان ها اعلام گردیده تا بر اساس آن، ایمنی سازی در دستور کار قرار بگیرد.

در صورت لزوم، اسامی ساختمان های ناایمن، رسانه ای می شود

صدور اخطاریه های ناایمنی، طبقه بندی ساختمان ها، شناسایی مجتمع های ناایمن و پرخطر نیز موارد دیگری است که به گفته قانع در دستور کار قرار گرفته تا اسامی ساختمان هایی که در حوزه ایمنی، مشکلات جدی دارند، مشخص شود. او به این نکته نیز اشاره می کند که در وهله اول تذکرات لازم به صورت محرمانه به مالکان این ساختمان داده می شود تا نسبت به رفع موارد ناایمن اقدام کنند، در غیر این صورت، اسامی این ساختمان ها با هماهنگی دادستانی، رسانه ای خواهد شد.

این مسئول به مشکلات ساختاری بافت های مختلف در بخش هایی از شهر نیز اشاره می کند و می گوید در هر قسمت از شهر، بافت های متفاوتی می بینید که هویت حوادث در این بافت ها با هم فرق دارد. از ساختمان های بلندمرتبه معالی آباد تا کمربندی شیراز و بافت تاریخی فرهنگی گرفته تا محله های قدیمی سعدی، قصردشت و چوگیا از نظر ساختاری، مشکلاتی دارند که به قول قانع باید جانمایی تجهیزات آتش نشانی در ایستگاه ها با توجه به این نوع پهنه بندی ها انجام شود تا هنگام وقوع آتش سوزی، دسترسی به تجهیزات تسریع شود.

مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شیراز با اشاره به طرح جامع اطفای حریق که برای اولین بار بر اساس نیازسنجی ها در چندین فصل، تدوین شده است می گوید در این طرح، بررسی عمومی شهر شیراز و حریم آن شامل توپوگرافی، طبقه بندی ارتفاعات، شناسایی شیب ها، دامنه ها و پوشش دامنه ها انجام شده و ارزیابی حریق در شهر شیراز و دسته بندی تاسیسات و فعالیت های خطرزا، موارد مهمی است که مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی احتمال خطر و شدت ریسک در بافت تاریخی شیراز و ارائه راه کارهای عملیاتی و جانمایی ایستگاه های آتش نشانی با توجه به اهمیت مکان یابی در جهت دسترسی مطلوب به عملیات ها با بررسی الگوی گسترش جغرافیای شهری نیز در این طرح دیده شده است. قانع با اشاره به اهمیت این نکات، تاکید می کند که در طرح اطفای حریق، بافت تاریخی و فرهنگی کلانشهر شیراز نیز مورد توجه قرار گرفته است، چرا که آتش نشانی فقط در مقوله اطفای حریق و عملیات امداد و نجات خلاصه نمی شود. در واقع مسئله مهم، کارشناسی ساختمان ها و بررسی اعطای مجوزها بر اساس ساختارهایی است که در کمترین زمان ممکن، منجر به مدیریت و کنترل عملیات شود.

این مسئول با اشاره به اهمیت همخوانی تجهیزات ایمنی با ساختار ساختمان ها، به ساخت یک هتل بلندمرتبه در یکی از بلوارهای مشهور شیراز اشاره می کند و می گوید ارتفاع این هتل، یک و نیم برابر، بیشتر از هتل چمران است و هیچ بالابر و نردبانی در دنیا وجود ندارد که هنگام وقع حادثه و آتش سوزی، بتواند به آن مکان امدادرسانی کند. قانع تاکید می کند که وقتی نقشه های این هتل در اختیار ما قرار گرفت برنامه های امدادی ما قوی تر شد و بر اساس برنامه ریزی های قبلی، آسانسور آتش نشان، راه های خروج اضطراری، سیستم های قوی اطفای حریق و تعبیه مسیرهایی با تجهیزات خوب در هتل، تعریف گردید. به گفته قانع، بسیاری از افرادی که دغدغه ایمنی ندارند از قوانین سفت و سخت در این حوزه ایراد می گیرند، این در حالیست که اهمیت این مسئله هنگام وقوع آتش سوزی ها و بحران ها مشخص خواهد شد.

او با تاکید بر اهمیت مکان یابی شیرهای هیدرانت با بررسی شبکه آبرسانی و شناخت پهنه های واجدالشرایط به فصل دیگری از طرح جامع اطفای حریق، اشاره می کند و می گوید پهنه بندی خطر در شهر شیراز و ارائه راهکارهای مناسب ایمن سازی با توجه به شناسایی نقاط مختلف در سطح شهر و بررسی نحوه استقرار و توزیع کاربری اراضی شهری خطرزا در پهنه شیراز از دیگر مطالعات تحقیقاتی عنوان شده در این سند محسوب می شود.

در واقع از دیدگاه این مسئول، آگاهی به نقاط پرریسک شهر، بسیار اهمیت دارد و شهروندان نیز باید با آموزش های لازم در جریان اقتضائات بافت زندگی خود قرار بگیرند. او به این نکته نیز اذعان می کند که تا چند سال پیش، هر زمین بلااستفاده و بدون ارزش ریالی به عنوان ایستگاه آتش نشانی در نظر گرفته می شد و حتی این عدم مکان یابی صحیح در بافت های جنوبی شیراز که ایستگاه های آتش نشانی به هم دور یا نزدیک هستند، مشهود است.

از دیدگاه قانع، ایستگاه های آتش نشانی باید جایی قرار بگیرد که اگر بابت آن، هزینه های میلیاردی صرف می شود این تجهیزات و جانمایی بتواند به کاهش زمان و مدیریت حادثه کمک کند. به گفته او در طرح جامع مکان یابی استاندارد که به تصویب شورای شهر نیز رسیده، قرار است مکان های مناسب برای جانمایی ایستگاه های آتش نشانی تملک شود و دست شهرداری برای تعیین مکان های استاندارد جهت جانمایی ایستگاه ها باز خواهد شد. قانع معتقد است طرح جامع اطفای حریق شیراز، نقشه راهی است که با حذف مدیریت های سلیقه ای، نظارت بر موارد ایمنی را آسان تر می کند. در کل این طرح، بررسی و پژوهش در خصوص توسعه فضای شهری، صنایع و تعداد ایستگاه های آتش نشانی در آینده، نیازمندی های تجهیزات، ماشین آلات و نیروی انسانی را طی برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت مشخص کرده است.

در هر حال، به نظر می رسد طرح جامع اطفای حریق برای کلانشهری همچون شیراز که ساختمان های ناایمن و فرسوده از سر و کول آن بالا می رود می تواند گره گشا باشد.