زخم ماندگار

سهیلا رفیعی نژاد/ از آن جا که فارس یکی از استان های با شیوع بالای سالک است، هر ساله برنامه هایی به منظور کاهش ابتلا و در عین حال شناسایی به موقع این بیماران اجرا می شود. در این خصوص اگرچه تنها علوم پزشکی مسئول نیست، اما نحوه برخورد دیگر ارگان ها و ضعف مشارکت های بین بخشی بسیاری وجود دارد که مانع کنترل این بیماری می شود. این وضعیت به گونه ای است که فارس همیشه رتبه اول و یا دوم را در خصوص زخم ماندگار سالک بر چهره هم استانی ها دارد. البته به گفته متولیان حوزه بهداشت بیماریابی خانه به خانه و حساسیت زایی نسبت به این قضیه نیز یکی از دلایل آمار بالای فارس نسبت به برخی استان هاست.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این خصوص می گوید: فارس استانی سالک خیز است به طوری که برخی سال ها بیشترین تعداد سالک را در کشور داریم و برخی سال ها هم اصفهان؛ به طور کلی رتبه اول و دوم سالک معمولا به فارس و یا اصفهان تعلق دارد.

دکتر عباس رضاییان زاده با اشاره به اهمیت تقویت مشارکت های بین بخشی اضافه می کند: به طور روتین همیشه در زمینه پیشگیری از بروز سالک ارگان هایی از جمله دامپزشکی، شهرداری ها و دهداری ها با ما همکاری می کنند به طور کلی انتظار ما افزایش این مشارکت هاست تا به اهداف مربوطه برسیم.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز همچنین می گوید: از دو هفته پیش تاکنون تعداد بیمار سالک مراجعه کننده به بیمارستان ها و پزشکان ما به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

دکتر رضاییان زاده با تاکید بر این که همین چند روز پیش70 درصد بیماران بخش پوست بیمارستان شهید فقیهی مبتلایان به سالک بودند گفت: البته علت این که تعداد موارد سالک در استان بیشتر شده این است که ما یک برنامه غربالگری فعال را در فارس شروع کرده ایم و در محله های سالک‌خیز، شامل بافت قدیم و حاشیه شهر به دنبال شناسایی بیمار هستیم.

وی عنوان می کند: سالانه 2 تا 5 هزار بیمار سالک در فارس شناسایی می شود، کارشناسان مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه در این خصوص آموزش دیده اند و دارند به صورت فعال پیشگیری می کنند.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز اولین برنامه آن ها را آموزش به خانواده ها به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری سالک دانسته و می گوید: یکی دیگر از فعالیت ها در این باره ارجاع بیمار به پزشک است تا از گسترش زخم پیشگیری شود.

رضاییان زاده اضافه می کند: متاسفانه مشارکت ارگان ها در خصوص پیشگیری از سالک چندان جالب نبوده و بودجه ها هم پاسخگو نیست در واقع با این گستردگی سالک در استان، بودجه موجود پاسخگو نیست.

رئیس گروه بیمارهای واگیر نیز در این خصوص می گوید: به طور کلی 30 درصد سالک کشور به فارس تعلق دارد و اگرچه آمار نهایی ابتلا به سالک پایان سال مشخص می شود و آن موقع روند دقیق افزایشی مشخص می گردد، اما طبق آمار موجود تا کنون با روند افزایشی ابتلا به سالک نسبت به سال گذشته در فارس مواجه هستیم.

دکتر مصطفی ابراهیمی اضافه می کند: سال گذشته 4 هزار و400مورد مبتلا به سالک در فارس توسط دانشگاه علوم پزشکی شیراز شناسایی شد.

وی می گوید: طبق آمار 9 ماهه با افزایش دو برابری موارد مثبت سالک در فارس نسبت به سال گذشته مواجه هستیم البته برای بیان آمار دقیق باید منتظر باشیم تا پایان سال جمع بندی ها صورت گیرد. ابراهیمی اضافه می کند: در حال حاضر در استان بیماریابی اکتیو صورت می گیرد به طوری که کارشناسان ما به در منازل محلات سالک خیز بخصوص بافت فرسوده می روند و زخم هایی که بیش از10 روز بهبود نیافته را شناسایی کرده و به منظور تشخیص و درمان به موقع به مراکز درمانی ارجاع می دهند.

رئیس گروه بیمارهای واگیر می گوید: تشخیص و درمان این بیماری در همه شهرهای استان رایگان است و مردم می توانند به مراکز بهداشت، انقلاب، والفجر و درمانگاه علی ابن ابیطالب در شیراز و مراکز درمان سالک شهرستان ها مراجعه کنند و از خدمات مربوطه برخوردار شوند.

کارشناس سالک معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز در این باره به عنوان می کند: فراشبند، زرین دشت، مرودشت، زرقان، شیراز، خرامه، ارسنجان، استهبان و سروستان همچنین لار، فسا و جهرم شایع ترین شهرهای سالک در فارس هستند.  وحید خاتمی فر می گوید: اگرچه حدود 5 سال روند آمار سالک در استان کاهشی بوده است اما از سال 99 روند افزایشی ابتلا دارد اتفاق می افتد.  

وی در خصوص دلایل بروز سالک نیز اضافه می کند: بیماری سالک چند علتی است و بیشتر به موارد محیطی و نخاله ها در ساختمان های بافت فرسوده و مخروبه ها برمی گردد. وجود جوندگان بخصوص در مناطق حاشیه شهر و در کانون های سالک نیز بر آمارها تاثیر می گذارد. ساخت و سازهایی که در حاشیه شهر اتفاق می افتد نیز بر روند افزایشی تاثیر گذاشته است.

خاتمی فر تغییر رفتار مردم را هم در این خصوص حایز اهمیت می داند و تصریح می کند: اینکه مردم آخر هفته ها با عدم رعایت ایمنی (مثلا پوشیدن لباس های با آستین کوتاه) به دشت و کوه می روند مورد گزش قرار می گیرند و رعایت اصول پیشگیرانه در این باره بسیار اهمیت دارد.

 این کارشناس دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه بافت فرسوده در شیراز بیشترین موارد سالک را دارد، می گوید: مشکلات زیست محیطی شهرها و روستاها، نخاله ها و کودهای حیوانی به این آمارها دامن می زند و از آنجا که در روستاها منازل مسکونی و دامداری ها کنار هم قرار گرفته است، زمینه ابتلا در این مناطق هم بیشتر فراهم است. در عین حال حاشیه نشین ها و ساکنان بافت های فرسوده بیشتر در معرض اند.

خاتمی فر اضافه می کند: در همین باره همکاران ما محلات بافت فرسوده را رصد کرده اند. تیم های مربوطه را  در آنجا مستقر کرده ایم و بیماریابی منزل به منزل انجام و به منظور آموزش موثر تراکت ها هم بین مردم توزیع می شود.

 این کارشناس دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه مشکل اصلی سالک زخم ماندگار بر چهره است و عوارض دیگری ندارد، می گوید: در خصوص گسترش زخم سالک، هر قدر سریع تر و در مرحله اول تشخیص داده شود، جای زخم کمتر و مدت زمان درمان کوتاه تر می شود. به این نحو که زخم هایی که کمتر از یک ماه از ظاهر شدن تشخیص می دهیم به آسانی درمان جواب می دهد.

خاتمی فر می‌گوید: متاسفانه بی توجهی به مراجعه به مراکز بهداشت برای درمان اصولی سالک و اقدام به خوددرمانی، باعث بروز زخم های عفونی و جای زخم بیشتر می شود. در این خصوص برخی از داروهای خانگی و حتی مواد مخدر برای درمان جای زخم استفاده می کنند که کاملا غلط است و این روش های غیر اصولی می تواند باعث بروز عفونت شدید شود و سالانه تعدادی بیمار با وضعیت بد زخم ناشی از سالک به همین دلیل به ما مراجعه می کنند حتی برخی کارشان به بستری می کشد.

وی تصریح می کند: سالانه بیش از 150 نفر به دلیل عفونت و یا عدم بهبود در حد انتظار زخم سالک، در بیمارستان شهید فقیهی بستری می شوند.

 این کارشناس سالک در ادامه می گوید: معمولا گروه هایی که مشاغل آن ها کشاورزی و دامداری است بیشتر در معرض گزش پشه خاکی و یا انتقال بیمار از طریق جوندگان به عنوان مخزن بیماری هستند. خاتمی فر با بیان اینکه مشکلات محیطی، زیست محیطی و عوامل فرهنگی در افزایش بروز سالک موثر است می افزاید: کمبود منابع مالی در بحث کنترل ناقلین و مخازن بیماری، تجمع فاضلاب ها در حاشیه شهر و روستاها و ضعف در همکاری بین بخشی از جمله مشکلات سر راه کنترل این بیماری در استان است.

وی ادامه می دهد: 16 ارگان و سازمان در این قضیه دخیل اند و انتظار همکاری بیشتری داریم. ما وظیفه فرمانداران را به شکل کتابچه سالک برای آن ها ارسال کرده ایم و چیزی خارج از وظایف ذاتی از آن ها نخواسته ایم، اما همکاری ها بهنگام نیست و معمولا برای همکاری در این باره، با محدودیت مالی و نیرو  مواجه اند.

کارشناس سالک معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز ادامه می دهد: به طور کلی در این باره با ضعف در همکاری بین بخشی مواجه هستیم و هنگام همکاری برخی ارگان ها در دوره های مدیریتی مختلف هم وقفه هایی ایجاد می شود. در خصوص علایمی که باید در صورت مشاهده نسبت به احتمال بروز سالک به آن شک کرد نیز وجود هر گونه زخم و یا ضایعه پوستی بخصوص در نقاط بازپوست مانند دست و صورت که بهبود آن بیشتر از 10 روز طول بکشد ممکن است سالک باشد.

وی می گوید: این وضعیت بخصوص برای افرادی که در کانون بیماری سالک زندگی یا کار می کنند، بیشتر باید جدی گرفته شود و افراد برای اطمینان از وضعیت زخم موجود، می توانند به نزدیک ترین مرکز تشخیص سالک مراجعه کنند. دارودرمانی با آمپول گلوکانتین اولین راه در پروتکل درمانی موجود است و خوشبختانه در حال حاضر کمبود دارو هم نداریم.

خاتمی فر با بیان اینکه فعالیت پشه خاکی در فصل گرم است، می گوید: در استان فارس از نیمه اول اردیبهشت ماه فعالیت این پشه که عامل انتقال سالک است شروع می شود این پشه در شکاف های دیوارهای قدیمی تخم ریزی می کند.

وی حفاظت فردی از جمله پوشیدن لباس آستین بلند و پوشیده از غروب آفتاب تا طلوع صبح و همچنین استفاده از پشه بند و  اسپری دورکننده حشرات را به منظور پیشگیری از سالک بخصوص در کانون های سالک قابل توجه می داند.