یار در خانه و ما...!

فاطمه مقدم/ در شهر شیراز 38 کتابخانه عمومی وجود دارد که از میان آن ها 29 کتابخانه عمومی نهادی و 9 کتابخانه  عمومی مشارکتی است. ‏با این همه جمعیت عضو کتابخانه های استان فارس بسیار ناچیز است به طوری که از 5 میلیون جمعیت فارس 50 هزارنفر  عضو کتابخانه هستند) در حالی که آمار نرمال جهانی میزان عضویت در کتابخانه‌ها 10 درصد از جمعیت هر منطقه است، فارس و به تبع آن شیراز تا رسیدن ‏به این جمعیت نرمال (یعنی 500 هزار  نفر) فاصله ای بسیار دارد. بخشی از دلایل عدم استقبال مردم به عملکرد کتابخانه ها در بهره گیری از تازه های نشر و شناسایی و به روزرسانی منابع مورد نیاز خانواده‌ها، دانشجویان، ‏دانش‌آموزان، کودکان، نوجوانان، جوانان و حتی محققان بازمی گردد و بخشی از آن نیز به از دست رفتن اعتماد عمومی به نهادهای زیر نظر دولت. تصور برخی از شهروندان آن است که به دلیل تشدید سانسور در کشور، اجازه ورود کتاب های روز را به کتابخانه نمی دهند حال آنکه بر اساس گزارش های میدانی، با سرچ در منابع چند کتابخانه شهر گرچه تعداد تازه های نشر در کتابخانه ها کم است اما اینطور نیست که مانعی جدی برای انتخاب کتاب وجود داشته باشد و اگر هم فیلتری هست بسیار درشت باف است!

مخاطبان کتاب با مراجعه به کتابخانه های شهر در قفسه نورسیده می توانند کتاب های ‏جدیدی که به منابع کتابخانه اضافه شده را ببینند. خصوصا آنکه به گفته مدیرکل اداره کتابخانه های عمومی فارس به تازگی 8 هزار عنوان کتاب تازه به منابع کتابخانه های استان اضافه شده است.

جز این دو اتفاق خوب در نحوه عضویت و در کتابخانه های عمومی شهر و نحوه امانت کتاب رخ داده که امانت کتاب را برای مخاطبان و دوستداران بسیار ساده و در دسترس می کند برای آگاهی از این امکان خوب گفت و گو ما با مسئول قدیمی ترین کتابخانه شیراز بخوانید.

کرونا اعضای کتابخانه های شیراز را درو کرد

مسئول کتابخانه شهید دستغیب با اشاره به اینکه استقبال از کتابخانه ها قبل و بعد از کرونا با هم تفاوت زیادی دارد، گفت: تا قبل از کرونا استقبال از کتابخانه خوب بود اما با آمدن کرونا اعضای کتابخانه های عمومی شیراز دچار ریزش جدی شد. از سوی دیگر استفاده از فضای مجازی در دوران کرونا تشدید شد و مردم به اقتضای روز رو به اپلیکیشن های مختلفی چون  «فدیبو»، «طاقچه» و اپلیکیشن های صوتی چون «نوار» آوردند و همه این ها خود باعث ریزش تعداد اعضا کتابخانه ها شد.

محمدرضا ابراهیمی با اشاره به اینکه تعیین درجه کیفیت برای کتابخانه پارامترهای مختلفی دارد که مهم ترین آن متراژ کتابخانه، بعد تعداد اعضا و کتاب هاست، افزود: متراژ در تعیین درجه کتابخانه اهمیت بسزایی دارد به طوری که کتابخانه دستغیب با تغییر مکان و آمدن به محل موقت خود افت درجه داشته و درجه آن به پنج تنزل یافته است.

وی در خصوص درجه بندی کتابخانه ها اضافه کرد: در واقع درجه کتابخانه به این ترتیب است: کتابخانه مرکزی استان، مرکزی شهرستان، استاندارد و بعد شروع به درجه بندی عددی می شود از درجه دو تا درجه8 که بعد از 8 کتابخانه روستایی خواهد بود. اکنون تنها کتابخانه استاندارد در شیراز بر اساس زیر بنا کتابخانه رئیسی اردکانی است. کتابخانه دستغیب نیز پیش از انتقال برای بازسازی، به سبب متراژ قابل توجه، وجود قرائت خانه، دو شیفت بودن درجه بهتری داشت که با انتقال کتابخانه به بخشی از شورای شهر درجه آن نیز تنزل پیدا کرد. از طرفی جای کتابخانه دور و جدا افتاده است و مسیر دسترسی خوبی برای مردم ندارد.

ابراهیمی تعداد کنونی اعضای کتابخانه دستغیب را بیش از 700 نفر خواند و گفت: بعد از کرونا اعضا کتابخانه ما ریزش شدید داشت به 300 نفر رسید اما با فعالیت کتابداران و کاهش کرونا این تعداد به بیش از دو برابر افزایش یافت. البته در اوج فعالیت این کتابخانه پیش از کرونا تعداد اعضا نزدیک به 2 هزارنفر بوده است و روشن است که این تعداد بسیار ناچیز است اما نکته ای در این میان وجود دارد امانت کتاب از کتابخانه ما با «عضویت سراسری» است. براساس طرحی که در نهاد کتابخانه ها اجرایی شده اگر شهروندی عضو یکی از کتابخانه های عمومی شهرهای ایران شود با کارت همان کتابخانه می تواند از تمامی کتابخانه های عمومی کشور کتاب امانت بگیرد. در میان مراجعه کنندگان ما تعداد زیادی هستند که عضو کتابخانه های دیگر شهر هستند اما به لحاظ دسترسی از کتابخانه ما کتاب امانت می گیرند. همچنین مطمئنیم که با بازگشتمان به محل اصلی کتابخانه در خیابان طالقانی که برای خیلی از همشهریان جایی خاطره انگیز و البته در دسترس است و همینطور تجهیزات مدرن و کتابخانه شیک و روزآمد اعضا این کتابخانه قدیمی شهر دوباره افزایش خواهد یافت.

مسئول کتابخانه شهید دستغیب ‏با تاکید به اینکه ‏غیر از طرح «عضویت سراسری» که در همه کتابخانه های عمومی کشور جاری است سامانه سراسری سامان (‏www.samanpl.ir‏ ) ‏جزو طرح های جالب کتابخانه های عمومی است اضافه کرد: شهروندان از هر کجا به اینترنت وصل شوند می توانند در منابع کتابخانه های عمومی کشور سرچ کنند و کتاب مورد نظرشان را پیدا کنند و در نزدیک ترین کتابخانه به محل اقامتشان با استفاده از طرح عضویت سراسری، آن کتاب را به امانت بگیرند. حتی در این سامانه شهروندان می توانند ببیند که کتاب در کتابخانه مورد نظرشان امانت است یا موجود. همچنین اعضا می توانند کتاب های خود را به صورت اینترنتی و تلفنی تمدید کنند.

وی با اشاره به اینکه عضویت در کتابخانه های کودک نیز همین وضعیت را دارد و والدین می توانند با عضویت کودکانشان در کتابخانه های عمومی یا کتابخانه های تخصصی کودکان که زیر نظر نهاد عمومی کتابخانه هاست از هر کتابخانه یا که نزدیک به محل زندگیشان است کتاب امانت بگیرند، گفت: در سال 96 همزمان با سفر روحانی رئیس جمهور وقت به شیراز 10 کتابخانه در شیراز به طور همزمان افتتاح شد که 3 تای آن کتابخانه تخصصی کودک بود با نام های «کتابخانه کودکان آفتاب» در شهرک رضوان، «کتابخانه کودکان شقایق» در بلوار پاسارگاد و «کتابخانه کودکان یار مهربان» در بلوار مدرس. ده کتابخانه افتتاح شده توسط طراحان داخلی دیزاین شدند و خصوصا بر دیزاین کتابخانه های کودکان توجه ویژه ای شد و کتابخانه کودک با استاندارد و رنگ بندی کودکانه و حتی کف پوش تاتامی اجرا شد. البته جز این در بیشتر کتابخانه ها نیز بخش کودک وجود دارد که به صورت کنار مجموعه ای است و یا همراه با سالن های مستقل است که والدین می توانند برای کودکانشان از این کتابخانه ها کتاب امانت بگیرند.

با عضویت در یک کتابخانه شهر به دریایی از کتاب و منابع بی نظیر متصل شوید

وی به برشمردن چند دلیل مهم برای عضویت شهروندان در کتابخانه های عمومی شهر پرداخت و بیان کرد: با توجه به عضویت آسان در کتابخانه های عمومی که تنها به ارائه یک کارت شناسایی و پرداخت هزینه ای حداقلی 10 تا 15 هزارتومان برای عضویت یک ساله انجام می شود توصیه من به شهروندان این است از این موقعیت خوب استفاده کنند و با عضویت در یک کتابخانه شهر به دریایی از کتاب و منابع بی نظیر متصل شوند. خصوصا اکنون که قیمت کتاب ها بسیار زیاد شده است. از سوی دیگر اطلاعات اینترنتی عموما سطحی تر از اطلاعات کتاب هاست. همچنین سوای آن کتابخانه ها دارای آرشیوی از کتاب های منبع، کتاب هایی که تجدید چاپ نشده و مجلات ‏و نشریات است که ‏بخش اعظمی از آن دیجیتال نشده است از این رو استفاده از کتابخانه هنوز جای ‏خود را دارد. ‏خیلی از کتاب ها نیز به صورت دیجیتال در نیامده و یا در حوزه کتاب های کودک کتاب های الکترونیکی خیلی کم است و اینگونه کتاب ها نیز جذابیت کمی هم برای بچه ها دارد و کتاب کاغذی و نقاشی های ان چیزی دیگر از  سوی دیگر با فعالیت های فرهنگی جنبی افزوده شده کتابخانه ها را به یک باشگاه اجتماعی تبدیل کرده است. به طوری که در حلقه های کتابخوانی عده ای به طور مستمر دور هم می نشیند و درباره یک کتاب یا یک موضوع به گفت و گو می پردازند و بعد براساس همان بحث ها کتاب دیگری را برای مطالعه معرفی می کنند این حلقه های کتابخوانی اهمیت بسزایی در رشد مراودات فرهنگی دارد. کتابخانه ها همچنین قفسه های کتاب های تازه های نشر دارند که می تواند کتاب های تازه را پیش روی ‏مخاطب بگذارد.‏

ابراهیمی در پایان با اشاره به اینکه نیاز به کتابخانه چیزی نیست که با فراگیری استفاده از فضای مجازی از بین ‏‏برود، اظهارداشت: ‏خریداری نزدیک به یک میلیارد کتاب از محل منابع استانی افزون بر کتاب هایی که به صورت مستمر از محل نهاد کتابخانه های عمومی کشور خریداری و ارسال می شود کتابخانه های شیراز را به منبع بسیار خوبی تبدیل کرده است.  ما در کتابخانه شهید دستغیب حدود 50 میلیون تومان کتاب به انتخاب خودمان تهیه کردیم.