تغییرات کلیدی در ویرایش پنجم مبحث ۱۲؛ گامی نو در ایمنی و بهداشت کار ساختمانی
مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان، با عنوان «ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا»، یکی از مهمترین مباحث بیستودوگانه مقررات ملی ساختمان است. این مبحث نقش کلیدی در ارتقای ایمنی و بهداشت کار در پروژههای ساختمانی ایفا میکند و از منابع مهم برای آزمون نظام مهندسی به شمار میرود. هدف اصلی آن تعیین حداقل ضوابط و مقررات برای تأمین ایمنی، بهداشت کار و حفاظت از محیط زیست در طول اجرای عملیات ساختمانی است.
رعایت این مبحث برای تمام ساختمانهای مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان الزامی است، چرا که بیتوجهی به این اصول میتواند پیامدهای جبرانناپذیری همچون آسیبهای جسمی، روحی، یا حتی مرگ را برای افراد به همراه داشته باشد. همچنین، تأثیرات زیستمحیطی ناشی از عملیات ساختمانی نیازمند رعایت استانداردهای مشخصی است تا از تخریب اکوسیستم و تهدید سلامت انسانها جلوگیری شود.
اخیراً ویرایش پنجم مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان تحت عنوان «ایمنی، بهداشت کار و محیط زیست در حین اجرا» توسط وزارت راه و شهرسازی ابلاغ شده است. این نسخه با هدف ارتقای استانداردهای ایمنی، بهبود شرایط بهداشت کار و حفاظت مؤثرتر از محیط زیست طراحی شده است.
طبق ابلاغیهای که در تاریخ ۱۲ آذر ۱۴۰۳ از سوی وزیر راه و شهرسازی ارسال شد، ویرایش پنجم جایگزین ویرایش قبلی خواهد شد و شش ماه پس از ابلاغ، ویرایش چهارم منقضی میشود. این تغییرات، تحولی در جهت بهبود وضعیت ایمنی و محیط زیست در کارگاههای ساختمانی به شمار میرود.
مهمترین تغییرات مبحث ۱۲ در ویرایش پنجم
موضوع |
ویرایش ۱۳۹۲ |
ویرایش ۱۴۰۳ |
عنوان |
«ایمنی و بهداشت کار» |
«ایمنی، بهداشت کار و محیط زیست در حین اجرا» |
اهداف کلی |
صرفا بر ایمنی و سلامت کارکنان ساختمانی تمرکز شده بود. |
اهداف به حوزه محیط زیست، نظارت بر آلودگی و حفاظت از منابع طبیعی گسترش یافتهاند. |
تعاریف و اصطلاحات |
تعاریف محدود به مفاهیم پایه ایمنی و بهداشت بود. |
|
الزامات زیستمحیطی |
الزامی برای مدیریت محیط زیست در پروژهها وجود نداشت. |
|
تجهیزات حفاظت فردی (PPE) |
تجهیزات حفاظت فردی بهصورت کلی ذکر شده بود. |
|
آموزش و فرهنگسازی |
آموزشها اختیاری بودند و ساختار مشخصی نداشتند. |
|
مدیریت ریسک |
مدیریت ریسک بهصورت کلی مطرح شده بود. |
|
نظارت و گزارشدهی |
نظارت محدود به بازدیدهای دورهای بود. |
|
تعامل با جوامع محلی |
مسئولیت اجتماعی پیمانکاران مورد توجه قرار نگرفته بود. |
|
استفاده از فناوریهای نوین |
به فناوری خاصی اشاره نشده بود. |
|
سازگاری با استانداردهای بینالمللی |
مطابقت با استانداردهای بینالمللی بهطور کلی بیان شده بود. |
تطبیق دستورالعملها با استانداردهای جهانی نظیر ISO 45001 و ISO 14001 مورد توجه قرار گرفته است. |
الزامات مربوط به پایداری کارگاهها |
تمرکز بر پایداری موقت و داخلی کارگاه بود. |
پایداری دائمی کارگاهها و نظارت بر تجهیزات ایمنی در بلندمدت الزامی شده است. |
تغییر در الزامات مربوط به مصالح ساختمانی |
مصالح ساختمانی تنها از نظر ایمنی کارگاه مورد توجه قرار گرفته بودند. |
الزامات جدید برای مدیریت مصالح در نظر گرفته شده است. از جمله:
|
مدیریت آب و فاضلاب
|
توجه محدودی به مدیریت آب و فاضلاب در کارگاهها شده بود. |
موارد زیر اضافه شدهاند:
|
حفاظت از نیروی کار در محیطهای پرخطر |
ایمنی کارکنان در محیطهای خاص مانند ارتفاعات یا فضاهای بسته بهصورت کلی مطرح شده بود. |
دستورالعملهای تخصصی اضافه شدهاند:
|
گودبرداری و حفاظت از دیوارههای گود |
الزامات محدود به پایداری کلی گودبرداری بود. |
جزئیات دقیقتر اضافه شده است:
|
ایمنی در برابر آتشسوزی |
الزامات ایمنی در برابر آتشسوزی بهطور کلی بیان شده بود. |
الزامات دقیقتر اضافه شده است:
|
حفاظت از مجاوران کارگاه ساختمانی |
به ایمنی مجاوران کارگاه توجه کمی شده بود. |
الزامات زیر اضافه شده است:
|
تغییرات در مدیریت ماشینآلات و تجهیزات |
دستورالعملی برای نگهداری ماشینآلات ارائه نشده بود. |
اضافه شدن الزامات جدید:
|
نظارت بر سیستمهای تهویه و روشنایی |
تهویه و روشنایی بهطور کلی مورد توجه قرار گرفته بود. |
جزئیات اضافه شدهاند:
|
حفاظت از تاسیسات زیرزمینی |
به حفاظت از تاسیسات زیرزمینی اشارهای نشده بود. |
موارد جدید اضافه شدهاند:
|
تعامل و مسئولیت اجتماعی |
به مسئولیت اجتماعی و تعامل با جوامع محلی اشاره نشده بود. |
|
تغییرات در سیستمهای الکتریکی موقت |
سیستمهای الکتریکی موقت بهصورت کلی ذکر شده بودند. |
الزامات جدید اضافه شده است:
|
الزامات برای سیستمهای حمل و نقل در کارگاه
|
به سیستمهای حملونقل موقت کارگاهی اشارهای کلی شده بود. |
موارد زیر اضافه شدهاند:
|
مدیریت ضایعات خطرناک |
به مدیریت مواد خطرناک توجه کمی شده بود. |
موارد جدید اضافه شده:
|
حفاظت از سقفها و پناهگاههای موقت |
ایمنی سازههای موقت بهصورت کلی ذکر شده بود. |
دستورالعملهای جدید در نظر گرفته شده است:
|
نظارت بر سیستمهای گرمایش و سرمایش موقت |
سیستمهای گرمایش و سرمایش در کارگاه بهندرت مورد توجه قرار گرفته بود. |
موارد زیر اضافه شدهاند:
|
الزامات برای نردبانها و داربستها |
استفاده از نردبان و داربست بهصورت کلی ذکر شده بود. |
استانداردهای جدید اضافه شدهاند:
|
حفاظت از سیستمهای تأسیسات زیربنایی |
اشاره به تأسیسات زیربنایی محدود به جلوگیری از آسیب در طول پروژه بود. |
موارد جدید مورد اشاره قرار گرفته است:
|
دستورالعملهای ایمنی در برابر سقوط افراد |
به استفاده از کمربند ایمنی اشارهای کلی شده بود. |
اضافه شدن الزامات:
|
مدیریت انرژی در کارگاه |
به صرفهجویی در انرژی توجه کمی شده بود. |
اضافه شدن موارد:
|
طراحی مسیرهای دسترسی اضطراری |
مسیرهای اضطراری بهصورت کلی بیان شده بود. |
اضافه شدن جزئیات:
|
دورههای بازرسی ایمنی |
بازرسیها محدود به زمان آغاز و پایان پروژه بود. |
دورههای مشخص بازرسی ایمنی تعریف شده است:
|
ایمنی در برابر شرایط جوی شدید |
به شرایط جوی و حوادث ناشی از آن اشاره خاصی نشده بود. |
الزامات جدید:
|
حفاظت از کودکان و افراد غیرمرتبط
|
به حفاظت از ورود افراد غیرمجاز اشاره مختصری شده بود. |
|
الزامات مربوط به تجهیزات انفرادی نجات |
تجهیزات نجات بهطور خاص ذکر نشده بود. |
اضافه شدن الزامات برای تجهیزات نجات:
|
تعیین معیارهای ایمنی برای کار شبانه |
اشارهای کلی به کار در ساعات غیرمعمول شده بود. |
معیارهای خاصی برای ایمنی کار شبانه اضافه شده است:
|
ایمنی در برابر خطرات شیمیایی |
خطرات شیمیایی در محیط کارگاه بهصورت محدود بررسی شده بود. |
الزامات دقیقتر برای کنترل خطرات شیمیایی:
|
تغییر در نحوه محاسبه ظرفیت تجهیزات |
ظرفیت تجهیزات مانند بالابرها بهطور تقریبی بیان شده بود. |
تعیین دقیق ظرفیت مجاز برای تجهیزات:
|
نصب سیستمهای پایش لحظهای |
سیستمهای پایش لحظهای در محیط کارگاه مورد توجه قرار نگرفته بود. |
الزامات جدید:
|
استانداردسازی مسیرهای عبور و مرور داخلی |
مسیرهای داخلی کارگاه تنها از نظر حداقل الزامات ایمنی بررسی شده بودند. |
تعریف استانداردهای جدید:
|
دستورالعملهای خاص برای پروژههای بزرگ |
پروژههای بزرگ تفاوتی در الزامات با پروژههای کوچک نداشتند. |
اضافه شدن دستورالعملهای خاص برای پروژههای بزرگ:
|
ایمنی در برابر برقگرفتگی |
ایمنی الکتریکی بهصورت کلی بیان شده بود. |
جزئیات بیشتری اضافه شده است:
|
الزامات برای دستگاههای سنگین ساختمانی |
دستگاههای سنگین مانند بیل مکانیکی و بولدوزرها بهصورت کلی بررسی شده بودند. |
الزامات جدید اضافه شده:
|
استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر
|
به انرژی تجدیدپذیر اشارهای نشده بود. |
توصیه به استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر:
|
حفاظت از مناطق حساس محیط زیست |
به مناطق حساس محیط زیست اشارهای نشده بود. |
الزامات ویژه:
|
برنامهریزی برای واکنش در شرایط اضطراری
|
به شرایط اضطراری و بحرانها اشاره مختصری شده بود. |
اضافه شدن جزئیات:
|
الزامات برای حفاظت از تجهیزات در برابر سرقت |
به حفاظت از تجهیزات در برابر سرقت اشارهای نشده بود. |
اضافه شدن الزامات:
|
مدیریت روشنایی اضطراری |
روشنایی اضطراری تنها برای خروج از کارگاه بهصورت کلی مطرح شده بود. |
الزامات جدید:
|
حفاظت از کارکنان در برابر لرزش و ارتعاش |
به خطرات ناشی از لرزش در کار با دستگاهها توجه کمی شده بود. |
اضافه شدن الزامات:
|
ایمنی در حمل و جابجایی دستی مواد
|
حمل دستی مواد بهصورت کلی و بدون جزئیات مطرح شده بود. |
اضافه شدن الزامات:
|
مدیریت تهویه برای جلوگیری از انتشار آلایندهها |
به تهویه در کارگاه اشارهای کلی شده بود. |
جزئیات جدید:
|
الزام به استفاده از کفشهای ایمنی استاندارد |
کفشهای ایمنی بهصورت کلی توصیه شده بودند. |
الزامات جدید:
|
تأکید بر نظارت دائمی کارگاه |
نظارت بیشتر به بازدیدهای دورهای محدود بود. |
|
ایمنی در ذخیره مواد قابل اشتعال
|
ذخیره مواد قابل اشتعال بدون جزئیات بیان شده بود. |
جزئیات جدید:
|
الزامات برای عملیات حفاری زیرزمینی
|
حفاری بهصورت کلی در زمینه ایمنی بیان شده بود. |
اضافه شدن دستورالعملهای دقیق:
|
حفاظت در برابر سقوط مصالح ساختمانی |
به خطر سقوط مصالح اشاره محدودی شده بود. |
الزامات جدید:
|
ایجاد استاندارد برای علائم هشداردهنده |
علائم هشداردهنده بهصورت کلی بیان شده بودند. |
|
ایمنی در کار با ابزارهای برقی دستی |
به ایمنی ابزارهای برقی اشاره کمی شده بود. |
جزئیات بیشتر:
|
الزام به ارائه گزارش پس از وقوع حوادث |
گزارشدهی پس از وقوع حادثه اختیاری بود. |
|
طراحی و ایمنی برای ساختمانهای موقت |
ساختمانهای موقت توجه کمتری دریافت کرده بودند. |
الزامات جدید:
|