انسان در منظر شهری

محیط به طور توامان از جنبه‌های کالبدی و اجتماعی ساخته شده است و در اینجا منظور از محیط، شهر است. بعد کالبدی، کالبد شهر و بعد اجتماعی آن بخشی است که به انسان مربوط می‌شود. در واقع هر مکانی بدون وجود انسان بی‌معنا است. به همین دلیل می‌باشد که منظر شهری به واسطه زندگی شهروندان در طول زمان موجودیت می‌یابد و می‌توان گفت حاصل تماس شهر و انسان است.

انسان، این عنصر مهم در شهر در حالی که بر آن تاثیرگذار است، از آن نیز تاثیر می‌پذیرد. در واقع مجموع اجزای تشکیل‌دهنده منظر شهری بر کنش و واکنش‌های انسان اثرگذار هستند.

منظر شهری دارای کارکردهایی موثر بر الگوهای رفتاری انسان است که مستقیما می‌تواند فعالیت‌های اختیاری و اجتماعی او را تحت تاثیر قرار دهد. منظور از فعالیت‌های اختیاری اقداماتی مانند قدم زدن در شهر و فعالیت‌های اجتماعی کارهایی است که در تعامل با افراد دیگر به وجود می‌آید.

محیط در صورتی که برای فرد خوشایند باشد و منجر به ایجاد احساسی مطلوب در او شود، شخص را برای انجام فعالیت‌های یاد شده ترغیب و باعث افزایش میل به انجام آنها می‌شود. با توجه به این رابطه دو سویه، روح و روان انسان تحت تاثیر محیطی است که در آن قرار دارد.

توسعه جوامع با اینکه در بسیاری از ابعاد، زندگی انسان را به سمت سادگی سوق داده، به همان اندازه زندگی او را پیچیده‌تر و دارای ابعادی گستره‌تری کرده است. بدیهی است که در این فضاهای مدرن با پیچیدگی‌هایی خاص، انسان‌ها بیش از پیش دچار خلل در سلامتی روح و روان خود می‌شوند.

همانطور که تحقیقات نیز نشان داده، انسان در مواجهه با فضاهای مناسب شهری حال بهتری احساس می‌کند و این حس و حال مطلوب منجر به سلامت روحی و روانی در او می‌شود. از این جهت توجه به سلامت انسان در طراحی مناظر شهری نکته‌ای بسیار کلیدی و حائز اهمیت است. چرا که انسان سالم می‌تواند در همه ابعاد زندگی کارایی بهتری داشته باشد و به تبع آن در جامعه نیز فردی موفق شود. بدیهی است که جامعه‌ای با وجود چنین انسان‌هایی رو به پیشرفتی همه جانبه و توسعه است.

پیرامون تاثیر محیط بر انسان می‌توان گفت منظر شهری یک عنصر مهم در سلامت روحی و روانی افراد است. بنابراین معماری فضاهای شهری باید قادر باشند انسان را به محیط‌های شهری جذب کنند و تاثیرات مثبتی را در او به وجود آورند.

میل ذاتی انسان به طبیعت باعث شده جذب او به محیط‌های طبیعی ساده‌تر باشد. به دلیل همین گرایش است که مصالحی مانند آجر که مستقیما از دل طبیعت آمده به صورت ناخودآگاه او را به سوی خود جلب می‌کند و منجر به ایجاد احساسی خوشایند در او می‌شود. در واقع نماها باید یه گونه‌ای باشند که بتوانند انسان را به راحتی جذب خود کنند.

نما ساختمان

تا به حال شده در یک فضای شهری مانند یک خیابان با دیدن ساختمان‌های زیبا احساس خوبی به شما دست دهد؟ یا بلعکس یک ساختمان نیمه کاره با ظاهری ناخوشایند منجر به ایجاد احساسی منفی در شما شود؟

بله همه ما این حس‌های متناقض را تجربه کرده‌ایم و این همان تاثیری است که نما ساختمان بر روح و روان ما دارد و اثرگذاری آن به حدی ملموس است که با این سوال آن تجربه برایمان مرور می‌شود. شاید تا به امروز به اهمیت نما از این بعد نگاه نکرده بودیم. اما حالا وقت آن رسیده که بعد روانشناسانه آن نیز بررسی شود.

نخستین عنصری که در مواجهه با منظر شهری به چشم می‌آید، نما ساختمان است. نما شخصیت کلی یک ساختمان و بیانگر هویت داخلی آن نیز می‌باشد.

منظر شهر به دو بخش کلی بدنه و کف تقسیم می‌شود. نما ساختمان بخشی از بدنه شهر است و به مجموع سطوح و اجزای بیرونی سازه‌های شهری اطلاق می‌شود. در واقع سقف، دیواره و کف در همپیوندی با هم نما را به وجود می‌آورند. از این جهت نما یکی از مهمترین عناصر منظر شهری به حساب می‌آید و از نظر تاثیرگذاری بر رفتار و نگرش انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

نکات مهم در طراحی نما ساختمان

طراحی نما ساختمان مستلزم به کارگیری اصولی خاص است. طراحی هر نما شرایط و مکان خاص خود را می‌طلبد و مصالح به کار برده شده در آن باید همگون با محیط و تا حد امکان از مصالح موجود در طبیعت اطراف باشد تا در صورت تخریب به چرخه بازگردد و منجر به پدید آمدن پیامدهایی زیان‌بار نشود. در غیر این صورت و عدم رعایت این موارد تاثیرات سوئی بر ساکنان شهر می‌گذارد.

نکته مهم دیگر توجه به چشم‌نوازی نما با در نظر گرفتن استحکام کافی است. به کار بردن آجر در نما ساختمان‌ها، استحکام و زیبایی را به طور توامان برای یک نما به ارمغان می‌آورد و به ایجاد احساسی خوشایند در بیننده کمک شایانی می‌کند.

هویت مکان و نما ساختمان

ساکنان هر شهر نسبت به هویت و فرهنگ آن تعلق خاطر خاصی دارند و به دنبال این هستند که آن هویت در منظر شهری برایشان عینیت پیدا کند. نما ساختمان نیز که از مهمترین عناصر منظر شهر است، باید این حس را در افراد برانگیزد. به همین دلیل است که در طراحی نما ساختمان، طراح نباید تنها سلیقه خود را اعمال کند، بلکه لازم است متناسب با هویت و فرهنگ شهر اقدام کند. هویتی که در اینجا مقصود ماست، هویت مکان می‌باشد.

اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که این هویت از چه چیزی نشات می‌گیرد؟

عواملی مانند جهان‌بینی و باورهای جامعه، رخدادهای طبیعی و انسانی به وقوع پیوسته در طول زمان و عناصر فرهنگی می‌تواند به مکانی که در آن قرار دارد، هویت ببخشند. درست به همین دلیل است که نماهای یکسان در مکان‌های مختلف هویت‌های متفاوتی را دارا می‌باشند و به اشکال متفاوتی به چشم می‌آیند. این امر بیانگر این نکته است که هویت مکان به آنها شکل داده و تصویری منحصر به فرد را برایشان پدید آورده است.

تاثیر نما ساختمان بر سلامت روانی انسان

ما در فضای شهری با یک ساختمان و یک نما روبرو نیستیم بلکه با تعداد بیشماری از ساختمان‌ها و نماهای آنها مواجه هستیم. این یعنی ساختمان‌ها بخشی از یک کل واحد هستند و آن چیزی نیست جز شهر. اگر نما ساختمان زیبا یا زشت باشد، کل شهر و از همه مهمتر انسان را مستقیما تحت تاثیر قرار می‌دهد.

مشاهده یک ساختمان با کیفیت بصری بالا به سادگی می‌تواند ادراکی خوشایند در فرد ایجاد کند که در نهایت به بروز رفتاری موزون در او منجر شود.

این تاثیر مستقیم به این خاطر است که مغز انسان درست مانند عمل تعقل، عمل زیبایی‌شناسی نیز انجام می‌دهد. این امر بدین معنا است که انسان ذاتا به زیبایی کنشی دارد که این کنش به دو صورت آشکار یا نهفته بروز پیدا می‌کند. در واقع حس زیبایی‌شناختی رفتار واکنش‌گرایانه انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

انسان در مواجهه با زیبایی به ادراک می‌رسد و به تبع آن رفتاری را از خود بروز می‌دهد. تاثیر نما ساختمان بر انسان تا حدی است که می‌تواند برای او آرامش‌بخش و یا آزاردهنده باشد. متریال به کار رفته در نما در این امر می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند. برای مثال در رویارویی با یک نما آجری می‌توان حس گرما و آرامش آن را به خوبی دریافت کرد. چیزی که در نماهای سرد و غربی رومی به هیچ عنوان مشاهده نمی‌شود.

دریافت حسی خوشایند از آجر از آنجا نشات می‌گیرد که معماری آجری ریشه در فرهنگ و هویت ایرانی دارد و در صورتی که برای افراد در نماها عینیت پیدا کند، منجر به بروز رفتاری بهنجار می‌شود. دلیل دیگر آن است که انسان به طور ناخودآگاه به خاک که عنصر اصلی آجر است حس همپیوندی درونی دارد.

انسان در مواجهه با زیبایی به ادراکی می‌رسد و به تبع آن رفتاری را از خود بروز می‌دهد. تاثیر نما ساختمان بر انسان تا حدی است که می‌تواند برای او آرامش‌بخش باشد.

متریال به کار رفته در نما در این امر می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند. برای مثال در رویارویی با یک نما آجری می‌توان حس گرما و آرامش آن را به خوبی دریافت کرد. چیزی که در نماهای سرد و غربی رومی به هیچ عنوان مشاهده نمی‌شود.

این احساس از آنجا نشات می‌گیرد که معماری آجری ریشه در فرهنگ و هویت ایرانی دارد و در صورتی که برای افراد در نماها عینیت پیدا کند، منجر به ایجاد رفتاری بهنجار می‌شود. دلیل دیگر آن است که انسان به طور ناخودآگاه به خاک که عنصر اصلی آجر است حس همپیوندی درونی دارد.