سایه مشاغل مزاحم روی پهنه‌های مسکونی شهر زندگی
استقرار مشاغل آلاینده و مزاحم، بنا به نیاز شهروندان در بافت شهری مشکلات بی‌شماری به‌همراه دارد که برای رفع یا کاهش آن ساماندهی فضایی و جایگزینی مطلوب صنایع و کارگاه‌ها به‌گونه‌ای که بتواند در تکاپو برای حیات شهر نقش واقعی ایفا کند، از ضروری‌ترین برنامه‌های توسعه کالبدی شهرها است.
Admin1
امروزه مزاحمتها و گرفتاریهایی که مشاغل مزاحم برای ساکنان واحدهای مسکونی یا تجاری ایجاد می‌کنند، به یکی از دغدغه‌های اساسی شهروندان تبدیل شده است که در بسیاری مواقع هیچ راهکاری برای مقابله با این معضل پیدا نمی‌کنند.
پس از رسیدن به حد معینی از رشد و توسعه شهری، فعالیت‌های شهری نیز متنوع شده‌اند، به‌نحوی که در کلان‌شهرها، هم‌زمان انواع متنوعی از مشاغل کنار یکدیگر شکل گرفته‌اند، بدون اینکه هیچ‌یک از آن‌ها بر دیگری مسلط باشند؛ در طیف وسیع و گسترده، انواع مراکز و واحدهای صنعتی، کارگاهی، خدماتی و تأسیسات شهری استقرار یافته‌اند.
توسعه شهری و توسعه صنعتی لازم و ملزوم یکدیگر بوده، به‌طوری که این ملازمت، از یک‌سو امکان اشتغال و رشد اقتصادی برای شهروندان فراهم کرده است و از سوی دیگر، همه ابعاد زندگی آن‌ها را دچار تغییرات دامنه‌دار و عمیق کرده است.
بعضی از این صنایع چنان فضای پیرامون خود را بلعیده‌اند که هیچ فضای بازی باقی نگذاشته‌اند، بنابراین حضور صنایع و کارگاه‌های مزاحم در بافت شهری و فعالیت آن‌ها در این بافت می‌تواند بر میزان آلودگی‌های زیست‌محیطی شهرها بیفزاید و خطرات ناشی از این آلاینده‌ها را بیشتر کند.
از جمله معضلات زیست‌محیطی می‌توان به ایجاد سر و صدا، تجمع زائدات و ضایعات، سد معبر، گره ترافیکی، پخش ذرات، بوی نامطبوع، ایجاد لرزش، دود و آلودگی هوا و خاک اشاره کرد که بر سلامت جسمی و روحی شهروندان و نیز سیمای شهرها اثرات سو و نامطلوب دارد.
در این میان نظریه‌پردازان علوم برنامه‌ریزی و اقتصاد شهری تاکید ویژه‌ای بر حرکت هدفمند، در راستای استقرار و توسعه صنایع در شهرها دارند، بنابراین ساماندهی فضایی و جایگزینی مطلوب صنایع و کارگاه‌های مزاحم به‌گونه‌ای که بتواند در تکاپو برای حیات شهر نقش واقعی ایفا کند، از ضروری‌ترین برنامه‌های توسعه کالبدی شهرها است.
مشاغل مزاحم شهری عبارت است از تمام مشاغل و کسب‌وکارهایی که موجب ایجاد مزاحمت برای ساکنان شده و فعالیت آن‌ها مخالف با اصول بهداشتی و زیست‌محیطی است؛ طبق بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری، ایجاد و تأسیس تمام اماکن از جمله کارخانه‌ها، کارگاه‌ها، تعمیرگاه‌ها و دکان‌ها که مخل آرامش و آسایش ساکنان باشد، ممنوع است که این قانون، جلوگیری از ایجاد و تأسیس چنین واحدهایی را در وظایف شهرداری‌ها گنجانده است تا در صورت مشاهده و تأیید مزاحمت، این مشاغل را تعطیل و در صورت لزوم به خارج از شهر منتقل کند.
مهلت ۴۵ روزه برای جابه‌جایی مشاغل مزاحم
احمد شریعتی، عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان اظهار می‌کند: با توجه به اینکه دغدغه مدیریت شهری ششم اصفهان، کاهش آلایندگی هوا است، پیگیری انتقال مشاغل مزاحم به خارج از شهر توسط معاونت خدمات شهری شهرداری و کمیسیون خدمات شهری، محیط زیست و سلامت شورای اسلامی شهر اصفهان انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه بر اساس قوانین بند ۲۰ ماده ۵۵ شهرداری‌ها و آئین‌نامه اجرایی بند ۲۰ مصوبه هیئت وزیران و قانون هوای پاک تکلیف کلان‌شهرها و شهرها مشخص شده است، می‌افزاید: اگر شغلی آلایندگی و مزاحمت در منطقه ایجاد می‌کند، به‌ویژه آلودگی هوا، باید بر اساس قانون با آن‌ها برخورد شود تا آلایندگی آن‌ها کاهش پیدا کند یا از بین برود و اگر قابل تغییر نیست، به خارج از شهر انتقال پیدا کند.
عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به شغل‌هایی که در حال حاضر در بافت شهری قرار گرفته‌اند، می‌گوید: نساجی‌ها در خیابان کردآباد واقع در منطقه چهار، سال‌های زیادی قرار بود به خارج از شهر منتقل شود، اما نتوانستیم خدماتی را برای آن‌ها ایجاد کنیم، البته شهرکی توسط این افراد راه‌اندازی شده است، باید حداقل بتوانیم تسهیلاتی را برای این شهرک آماده کنیم تا انگیزه‌ای برای صاحبان این مشاغل ایجاد شود و امرار معاش افراد نیز آسیب نبیند.
شریعتی با تاکید بر اینکه سازمان میادین میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل شهری شهرداری اصفهان باید بیش از این تلاش کند و با جدیت پیگیر ایجاد تسهیلات باشد، تصریح می‌کند: در شورایی با حضور کنترل نظارت و مدیریت پیشگیری و رفع تخلفات شهری شهرداری، بر اساس سه قانون مطرح شده، ۲۳ شغل که مشکلات صوتی و آلایندگی هوا برای شهر ایجاد می‌کنند و منجر به ایجاد ریزگرد و تولید مواد سمی برای شهروندان از لحاظ زیست‌محیطی می‌شوند، در قانون مشخص شده است.
در حال حاضر به دلیل مشکلات کلان‌شهر اصفهان و بر اساس بند ۲۰ قانون هوای پاک، قانون ضرب‌الاجلی برای انتقال مشاغل مزاحم تعیین کرده است و مهلت ۴۵ روزه داده می‌شود
وی با اشاره به اینکه بعضی مشاغل از جمله ریخته‌گری‌ها، انبار ضایعات، مصنوعات سیمانی و ذوب فلزات خاص است و در برخی کلان‌شهرها این مشاغل متفاوت است، خاطرنشان می‌کند: در اصفهان کوره‌های آجرپزی و کارگاه‌های موزائیک‌سازی وجود دارد که در برخی کلان‌شهرها نیست؛ بر اساس ۲۳ موردی که قانون مشخص کرده بود، مهلت‌های یک‌ساله داده می‌شد تا این مشاغل منتقل شود و پس از آن دوباره دستور قضائی صادر می‌شد و تذکر می‌دادیم.
عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اینکه در حال حاضر به دلیل مشکلات کلان‌شهر اصفهان و بر اساس بند ۲۰ قانون هوای پاک، قانون ضرب‌الاجلی تعیین کرده است و مهلت ۴۵ روزه داده می‌شود، می‌گوید: برای بیشتر مشاغل که جزو ۲۳ شغل بودند نیز اخطار و مهلت داده شده است، حتی ۴۵ روز را تبدیل به چهار ماه کردیم که مدت بسیاری از آن‌ها گذشته است.
شریعتی با تاکید بر اینکه باید به‌گونه‌ای تصمیم‌گیری شود که در صورت انتقال این مشاغل به خارج از شهر، اشتغال و امرار معاش صاحبان آن‌ها با مشکل مواجه نشود، اظهار می‌کند: در این راستا جلساتی در استانداری، شورای اسلامی شهر و مدیریت شهری برگزار شده است، همچنین همراه رئیس سازمان محیط زیست از بزرگ‌ترین منطقه صنعتی ۵۰ کیلومتری اصفهان در جاده علویجه بازدید شد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر فضایی آماده شده است تا این مشاغل به بیرون از محدوده اصفهان انتقال داده شود، ادامه می‌دهد: خدمات زیربنایی باید به‌گونه‌ای باشد که زمانی که برای ریخته‌گر اخطار فرستاده می‌شود، وی بتواند در منطقه جدید جایگزین شود، بدون اینکه اقتصاد زندگی او دچار مشکل شود، از این‌رو کارگاه‌هایی که به این منطقه انتقال پیدا کردند، هم‌اکنون فضای بزرگ‌تری در اختیار دارند و از این اقدام رضایت دارند.
عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه هم‌چنان پیگیر هستیم تا بعضی مشاغل از جمله مصالح‌فروشان و انبارهای ضایعات در مکانی متمرکز شوند، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر سازمان پسماند به این حوزه ورود پیدا کرده است و برای انبار ضایعات فضایی را آماده می‌کند تا آلایندگی‌ها رفع شود و بتوانیم شهری در شأن مردم اصفهان داشته باشیم.
ایجاد شغل در کلان‌شهرها از وجود مشاغل مزاحم جلوگیری می‌کند
امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس شهری می‌گوید: مشاغل مزاحم یا انگلی در گوشه و کنار شهرهای بزرگ به دلیل وجود بیکاری ایجاد می‌شود، بنابراین دولت‌ها باید در مرحله نخست برای رفع معضل بیکاری چاره‌ای بیندیشند.
وی با تاکید بر اینکه باید برای اینگونه مشاغل مراکزی ایجاد شود تا در آن‌جا فعالیت داشته باشند و شغل ایجاد شود، هرچند این کار مشکل است، ادامه می‌دهد: تا زمانی که بیکاری و فقر وجود دارد، مشاغل مزاحم نیز فعالیت خواهند داشت.
جامعه‌شناس شهری با اشاره به اینکه بیشتر این مشاغل در حوزه کشاورزی فعال است، می‌افزاید: به دلیل اینکه مهاجرت از شهرها به روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ وجود دارد و به علت نرخ بالای باروری در روستاها و رشد تکنولوژی امکان اشتغال در روستاها کاهش پیدا کرده است، در نتیجه نیروی جوان به شهرهای کوچک و سپس به سمت شهرهای بزرگ‌تر مهاجرت می‌کنند.
نیازسنجی در اصفهان باید بر اساس آمایش و امکانات انجام شود و مراکز صنعتی به مکان‌های مناسب منتقل شود
قرایی‌مقدم تاکید می‌کند: مراکز و قطب‌های صنعتی باید به مناطقی که دارای جمعیت زیاد است و به شعاع ۱۵۰ کیلومتری شهرهای بزرگ منتقل شود.
وی با بیان اینکه نیازسنجی در اصفهان باید بر اساس آمایش و امکانات انجام شود و مراکز صنعتی به مکان‌های مناسب منتقل شود، تصریح می‌کند: تا زمانی که وضع موجود به همین صورت باشد، با وجود مقابله شهرداری‌ها نمی‌توانیم از وجود این مشاغل جلوگیری کنیم، از طرفی اگر این مشاغل نباشد، نیروی جوان و فعال که بیکار است به سمت آسیب‌های اجتماعی می‌رود که زیان بیشتری برای جامعه دارد.
جامعه‌شناس شهری خاطرنشان می‌کند: شهرداری‌ها تلاش زیادی برای انتقال این مشاغل به خارج از شهر انجام می‌دهند، اما عده زیادی از صاحبان این مشاغل توانایی مالی برای جابه‌جایی ندارند و این شغل وسیله امرار معاش آن‌ها است، از طرفی برای بعضی از این مشاغل باید مراکزی تأسیس شد که دسترسی آن برای شهروندان نیز آسان باشد.
شیوه‌نامه ساماندهی مشاغل و اصناف مزاحم شهری مصوبه هیئت وزیران که دهم دی‌ماه ۹۶ به دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت کشور، وزارت جهاد، وزارت تعاون و وزارت بهداشت ابلاغ و مقرر شد بر اساس این آئین‌نامه‌ها شهرداری‌ها به منظور رفع مزاحمت مشاغل و اصناف مزاحم، متناسب با وضعیت فعالیت، مکان استقرار و ماهیت شغلی آن‌ها نسبت به صدور حکم انتقال، جابه‌جایی یا رفع مزاحمت از طریق اصلاح فرایند کار، تغییر فعالیت یا نوسازی اقدام کند و در صورت اجرا نشدن حکم شهرداری توسط صاحبان مشاغل یا اصناف، شهرداری موظف است نسبت به تعطیلی آن‌ها مطابق با بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری اقدام کند.
ساماندهی به معنای بررسی و شناخت ویژگی‌ها و مشخصه‌های شهر، ارتباط آن‌ها با مسائل شهری و ارائه الگوی پیشنهادی در راستای رفع آلودگی و مزاحمت صنایع و مشاغل است؛ در واقع هدف آن، اصلاح وضعیت و چیدمان دوباره پدیده و مطلوب کردن شرایط موجود است، به این مفهوم که نخست میزان آلودگی صنایع مدنظر قرار می‌گیرد و چنانچه از نظر قوانین مربوط به محیط زیست، این صنایع اجازه استقرار در شهر را پیدا کند، می‌توان در چارچوب این شاخص‌ها، به دسته‌بندی مشاغل پرداخت.
