مطالعات بسیاری انجام شده است که نشان می‌دهند آلودگی صوتی در شهرها به یک خطر روبه‌افزایش برای سلامت انسان تبدیل شده است. منظور از آلودگی صوتی محیطی، صدایی است که از ترافیک، فعالیت‌های صنعتی یا موسیقی بلند ایجاد و وارد فضاهای داخلی ساختمان‌ها می‌شود. این نوع آلودگی صوتی منجر به بیماری‌های جدی همچون بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، زوال عقل و مشکلات روانی می‌شود. با روند روبه‌رشد شهرنشینی در جهان، تعداد بیشتری از مردم در معرض سطوح بالای آلودگی صوتی قرار گرفته‌اند و طراحی شهری و استراتژی‌های معماری باید به پیشگیری از این مشکل کمک کنند.

سازمان جهانی بهداشت و آژانس محیط زیست اروپا گزارش داده‌اند که حداقل ۲۰ درصد جمعیت اتحادیه اروپا به‌طور مداوم در معرض آلودگی صوتی طولانی‌مدت هستند. در کشورهای غربی اروپا، این آلودگی صوتی منجر به از دست رفتن سالانه حدود ۱.۶ میلیون سال زندگی سالم و با کیفیت می‌شود. آلودگی صوتی هنگام شب بیشتر مشکل‌ساز است، زیرا موجب اختلال در خواب می‌شود و این اختلال خواب به نوبه خود می‌تواند خطر ابتلاء به اضطراب و افسردگی را افزایش دهد.

منظر صوتی شهری

منظر صوتی شهری به مجموعه صداهای موجود در شهر گفته می‌شود که شامل صداهای خوشایند همچون آواز پرندگان و صدای بازی کودکان نیز می‌شود، اما در بسیاری از شهرها، صداهای غالب به‌طور معمول ناخوشایند هستند. شایع‌ترین منبع صدا در شهرها ترافیک جاده‌ای است، به‌ویژه در شهرهایی که استفاده از بوق خودروها بیش از حد است. سایر وسایل نقلیه همچون قطارها و هواپیماها نیز منابع مهمی برای آلودگی صوتی هستند، هرچند در مناطق کمتری این صداها شنیده می‌شوند.

زندگی در مناطق پرجمعیت شهری موجب افزایش منابع دیگر صدا همچون صدای حیوانات و موسیقی بلند می‌شود. علاوه بر این، نزدیکی به فعالیت‌های صنعتی می‌تواند در طول روز موجب ایجاد مشکلات صوتی شود. پروژه‌های ساخت‌وساز نیز منبع دیگری از صداهای محیطی هستند که کنترل آنها دشوار است.

کنترل آلودگی صوتی

نخستین گام در بهبود منظر صوتی شهر و کنترل آلودگی صوتی، جدا کردن فعالیت‌های پرصدا از مناطق مسکونی است. به‌طور معمول صنایع و مکان‌های تفریحی با موسیقی بلند در بخش‌های مشخصی از شهر قرار می‌گیرند. فرودگاه‌ها نیز در حاشیه شهرها ساخته می‌شوند، اگرچه صدای آنها همچنان بخش‌هایی از مناطق شهری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کنترل ترافیک و حمل‌ونقل عمومی که باید به مناطق مسکونی و تجاری دسترسی داشته باشند، به مراتب دشوارتر از بقیه موارد است.

برنامه‌ریزی کاربری زمین می‌تواند نقش مهمی در این مسیر ایفا کند، به شرطی که مناطق مختلط با فاصله‌های کوتاه رفت‌وآمد ایجاد کند تا مردم به پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری ترغیب شوند و به این ترتیب ترافیک و صدای ناشی از آن کاهش پیدا کند. کاهش حجم ترافیک موجب کاهش آلودگی هوا نیز می‌شود که یک مزیت مهم دیگر برای ساکنان شهرها و محیط زیست است.

ترافیک جاده‌ای بیشترین میزان آلودگی صوتی را تولید می‌کند. برای مثال تحقیقاتی در انگلستان نشان داده است که در سال ۲۰۱۸، صدای ناشی از ترافیک جاده‌ای موجب از دست رفتن ۱۰۰ هزار سال زندگی سالم شده در حالی که این عدد برای صدای قطار ۱۳ هزار سال و برای صدای هواپیما ۱۷ هزار سال بوده است.

کاهش صدای ترافیک جاده‌ای را می‌توان علاوه بر برنامه‌ریزی کاربری زمین، با استفاده از آسفالت کم‌صدا در جاده‌های پرتردد و تشویق به استفاده از تایرهای کم‌صدا انجام داد. خودروهای الکتریکی نسبت به خودروهای با موتور احتراق داخلی، صدای کمتری تولید می‌کنند. همچنین توسعه زیرساخت‌هایی که استفاده از پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و حمل‌ونقل عمومی را تسهیل می‌کنند، می‌تواند به کاهش صدای ترافیک کمک کند.

رویکرد جامع‌تر برای کاهش ترافیک، پیاده‌روسازی کل خیابان‌ها است. یکی از نمونه‌های برجسته و موفق این رویکرد، پروژه «سوپربلوک» در بارسلونای اسپانیا است. این پروژه که از سال ۱۹۹۳ به‌صورت مرحله‌ای اجرا شد، بلوک‌های شهری را به سوپربلوک‌هایی تبدیل کرد که ورود خودرو به داخل آنها محدود شده است. این اقدام استفاده کلی از خودرو را کاهش داده و منجر به ایجاد خیابان‌های بدون خودرو و در نتیجه آرام‌تر شده است.

اقدامات دیگری همچون روزهای بدون خودرو در پاریس مؤثر بوده است که در نخستین یکشنبه هر ماه برگزار می‌شود و چهار منطقه مرکزی پاریس برای یک روز به پیاده‌راه تبدیل می‌شوند که ورود وسایل نقلیه موتوری به آنها ممنوع است. از سوی دیگر این شهر محدودیت سرعت را در بسیاری از جاده‌ها و خیابان‌ها اعمال کرده است. برای مثال از اکتبر ۲۰۲۴ سرعت خودروها در جاده کمربندی باید زیر ۵۰ کیلومتر بر ساعت باشد. این اقدام علاوه بر افزایش ایمنی، موجب کاهش صدای تولید شده توسط خودروها می‌شود.

زیرساخت‌های سبز و دیوارهای صوتی

پارک‌ها و درختان می‌توانند به‌عنوان حائل بین زیرساخت‌های پرصدا همچون بزرگراه‌ها با محله‌های شهری عمل کنند. جنگل‌ها قادر هستند به ازای هر ۳۰ متر عرض، صدای محیط را ۵ تا ۱۰ دسی‌بل کاهش دهند. پروژه «شبکه سبز شرق لندن» نمونه‌ای از اجرای زیرساخت سبز است که اهداف متعددی دارد و می‌تواند به‌عنوان یک حائل صوتی عمل کند. در مکان‌هایی که فضا برای ایجاد زیرساخت‌های سبز محدود است، می‌توان دیوارهای صوتی نزدیک به منبع صدا ساخت. در خیابان‌های شهری، درختان و دیوارهای سبز می‌توانند جذب و پراکندگی صدا را افزایش دهند و اثر انعکاس صدا بین نماهای ساختمان‌ها را کاهش دهند.

ایجاد فضاهای کوچک و آرام در شهرهای پرتراکم همچون باغ‌های خلوت یا حیاط‌های سرپوشیده اهمیت زیادی دارد. این فضاها می‌توانند به‌عنوان پناهگاهی برای آرامش در میان شلوغی شهر عمل کنند. نمونه‌ای از این فضاها «پارک پالی» در نیویورک است که در سال ۱۹۶۷ افتتاح شد. این پارک کوچک دارای کف سنگی، شبکه‌ای از درختان و دیوارهای پوشیده از پیچک است. میزها و صندلی‌های این پارک بین درختان قرار گرفته است و مهم‌ترین ویژگی آن، دیوار پشتی است که دارای یک آب‌نما است که علاوه بر ایجاد لحظه‌ای شاد، صدای سفید یا خاکستری تولید می‌کند که صداهای مزاحم شهری را می‌پوشاند.

جهت‌گیری ساختمان‌ها به سمت دور شدن از منابع صدا، گامی در جهت کاهش آلودگی صوتی داخلی است. استفاده از دیوارهای خارجی عایق صدا و پنجره‌های دو یا سه جداره آکوستیک می‌تواند محیط داخلی را از صدای مزاحم محافظت کند. چالش اصلی در این زمینه، تعادل بین نیازهای تهویه و کاهش صدا است؛ زیرا در بعضی موارد، تهویه طبیعی ممکن است موجب ورود صدا شود و در این شرایط استفاده از تهویه مکانیکی تنها راه‌حل ممکن است.

افزون بر موارد گفته‌شده، فناوری‌های پیشرفته‌ای برای پایش مداوم سطح صدا در سراسر شهر وجود دارد که می‌تواند به مدیریت بهتر این موضوع کمک کند. افزایش آگاهی عمومی درباره اثرات آلودگی صوتی و تشویق به رعایت قوانین می‌تواند اثربخشی این استراتژی‌ها را افزایش دهد. کاهش و کنترل آلودگی صوتی به اندازه سایر نیازهای بهداشت محیطی اهمیت دارد و به بهبود سلامت قلبی، روانی و افزایش سال‌های زندگی سالم کمک می‌کند. بیشتر راهکارهای کاهش صدا مزایای جانبی همچون تشویق به روش‌های حمل‌ونقل فعال و کاهش آلودگی هوا دارند و به‌طور کلی کیفیت زندگی و تجربه شهری را بهبود می‌دهند.