محور ساسانی اوایل تابستان سال 97 با نظر به بناهای تاریخی دوره ساسانیان متعلق به سه شهرستان فارس، به ثبت جهانی رسید.

کازرون، فیروزآباد و سروستان شهرهایی بودند که از این موقعیت برخوردار شدند تا پس از مدتی از آن به عنوان فرصتی جهت توسعه گردشگری استفاده کنند.

یکی از این فرصت‌ها که به تازگی توسط مدیرکل میراث فرهنگی فارس در سفر به شهرستان کازرون مطرح شده، تعریف بسته‌های سفر در شهرهای محور ساسانی است.

محمد ثابت اقلیدی با بیان اینکه فارس مهم‌ترین مقصد سفرهای تاریخی و فرهنگی کشور است، بیان کرد: اجداد ما میراث گران‌بهایی را برای ما به یادگار گذاشته‌اند و محور ساسانی و مجموعه شهر بیشاپور و تنگ چوگان کازرون که در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است، باید در بسته‌های سفر فرهنگی کشور قرار گیرد.

او با اشاره به این‌که گردشگری با جاذبه و زیبایی آمیخته است و گردشگر برای دیدن زیبایی‌ها سفر می‌کند، ‌ادامه داد: نرگسزارهای کازرون در کنار باغات مرکبات و آثار عظیم تمدنی و تاریخی و خانه‌های روستایی گلی و خشتی، ظرفیت بالایی برای پذیرش و میزبانی گردشگران داخلی و خارجی دارد.

اما و اگرهای الحاق ابنیه تاریخی داراب به محور ساسانی

اما چالشی که هنگام ثبت محور ساسانی مطرح شد، جای خالی آثار تاریخی فاخر داراب در این محور بود که آن زمان موجی از اعتراضات را از سوی فعالان گردشگری و میراث فرهنگی همچنین اهالی رسانه ایجاد کرد.

بناهای شاخصی نظیر دارابگرد، مسجد سنگی، قلعه فورگ و... از آثار به جا مانده از دوره ساسانی و یا پیش از آن و اعتباری در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری تاریخی شهرستان داراب به شمار می‌روند.

نادیده انگاشتن سبقه تاریخی این بناها و الحاق نشدن به محور ثبت جهانی شده بنا به دلایل غیرمنطقی و کارشناسی نشده نظیر بعد مسافت داراب با شهرستان‌هایی که بناهای آنها در این محور قرار گرفته بود، تا مدتی به دغدغه دوستداران و فعالان عرصه میراث فرهنگی تبدیل شد و وعده اداره‌کل میراث فرهنگی برای تحقق این امر نیز تاکنون عملی نشده است.

از 35 نقش برجسته ساسانی کشور 30 نقش در فارس قرار دارد

مدیرکل وقت میراث فرهنگی فارس هنگام ثبت جهانی محور ساسانی با ابراز خرسندی از تعدد آثار ساسانی در استان فارس بیان کرد: 5 شهر ساسانی گور فیروزآباد، دارابگرد، استخر، بیشاپور و سرمشهد کازرون در فارس قرار دارند و از 35 نقش برجسته ساسانی کشور، 30 نقش در استان فارس قرار دارد که خود را در کشور در حوزه تعدد آثار ساسانی سرآمد کرده است.

مصیب امیری افزود: پیش از این قرار بود طی ثبتی موقت هر یک از آثار ساسانی به صورت مجزا ثبت شود، اما از آنجا که سالانه 2 اثر می‌تواند به ثبت جهانی برسد، تصمیم بر آن شد که پنج اثر ساسانی که در فارس قرار دارند، در قالب منظر باستانی ساسانیان به ثبت یونسکو برسد که این طرح به نتیجه رسید.

وی با اشاره به قرار گرفتن هفت اثر ساسانی در قالب یک پرونده ثبت جهانی اظهار کرد: به این ترتیب کاخ ساسانی سروستان، شهر گور، قلعه دختر و کاخ اردشیر فیروزآباد، بیشاپور، تنگ چوگان و غار شاپور در این فهرست قرار گرفت.

مدیرکل  اسبق میراث فرهنگی فارس افزود: با تهیه این منظر باستانی در قالب یک پرونده با یک تیر و چند نشان در نظر گرفته شد و در حوزه فعالیت‌های باستانی، مرمت و تامین زیرساخت‌های گردشگری در این مناطق باستانی فعالیت‌های گسترده و جدی در دستور کار قرار گرفت.

نکته قابل توجه این بود که دارابگرد به عنوان مجموعه‌ای شاخص و یکی از پنج شهر دوره ساسانی در فهرست مصیب امیری ذکر میشد و در تریبون‌ها مورد اشاره بود اما در محور ساسانی جایی نداشت!

2 سال پس از ثبت محور ساسانی و بعد از پیگیری اولیه موضوع که برای داراب نتیجه چندان موثری در پی نداشت، معاون وزارت میراث فرهنگی سفری به این شهرستان داشت که در پی این سفر، مصوباتی تنظیم شد.

پیشنهاد ثبت پرونده‌ای مجزا برای ثبت جهانی دارابگرد

رئیس وقت اداره میراث فرهنگی داراب با اشاره به مصوبه این سفر بیان کرد: در سفر معاون وزیر، خواسته‌ها و نیازهای موجود را انتقال دادیم، البته تعداد نیازها زیاد بود اما در اولویت‌بندی نهایی به تملک کامل خانه سوخکیان و ثبت جهانی دارابگرد رسیدیم.

داوود مرادی در پاسخ به اینکه الزام اجرایی و ضمانت این مصوبه چگونه خواهد بود، گفت: این موضوع بارها مورد تاکید و پیگیری بوده و در این سفر، معاون وزیر قول داد که بروکراسی اداری را تسریع کرده تا شاهد قرارگیری بناهای تاریخی داراب در محور ساسانی باشیم.

وی اظهار داشت: هنگام ثبت جهانی محور ساسانی، این موضوع را مطرح کردیم که چنان‌چه امکان الحاق بناهای داراب به این محور وجود ندارد، پرونده‌ای مجزا برای دارابگرد تشکیل و جهت ثبت جهانی این اثر تاریخی ارزشمند، اقدام شود.

حضور مسؤولان کشوری در داراب، بازدیدها و همچنان وعده‌ها

تا اینکه سال گذشته معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با حضور در جشن پنجم فرودین و روز مردم داراب گفت: کار‌های مقدماتی و مراحل اداری ثبت جهانی بنای دارابگرد در وزارت میراث فرهنگی و گردشگری در حال انجام است و با پیگیری مسئولان شهرستان امید است برای سال آینده این میراث گرانبهای تاریخی در میراث جهانی به ثبت برسد.

چند ماه پس از قول مساعد سعید اوحدی، وزیر میراث فرهنگی نیز در آبان ماه سفری به شهرستان داراب داشت و طی بازدید از جاذبه‌های مهم این شهرستان، باز هم مطالبات بر زمین مانده در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری مطرح شد.

رئیس میراث فرهنگی داراب پس از این سفر به خبرنگار فارس گفت: قرارداد ثبت جهانی دارابگرد با اعتبار ۴۰۰ میلیون تومان در پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور صورت گرفته و پرونده آن تکمیل شده است.

علیرضا پرویزی بیان کرد: استقرار پایگاه پژوهشی دارابگرد به عنوان مهم‌ترین اولویت ما در این سفر مطرح شد که در گذشته نیز پیگیری شده است.

وی اظهار داشت: با توجه به ظرفیت های ناشناخته که در شهرستان داراب وجود دارد و بسیاری از آثار ما هنوز به ثبت ملی نرسیده، همچنین جهت شناسایی، تبیین و تدوین این آثار ارزشمند، استقرار و پژوهشگاه یکی از اولویت‌های اصلی ما است.

گفتنی است استقرار پژوهشگاه دارابگرد به عنوان پیش‌نیاز ثبت جهانی این محدوده تاریخی ارزشمند نیز از مطالباتی است که طی چند سال اخیر مطرح شده است.

لزوم تسریع در روند الحاق دارابگرد به محور ساسانی

و اما در این میان، نظر یک مدرس تاریخ دانشگاه داراب این بود که میراث فرهنگی این شهرستان، استان فارس و حتی کشور در پرداختن به دارابگرد، که اثری منحصر به فرد و مربوط به گذشته تاریخ تمدن ایرانی و اسلامی است، کم توجهی و کم لطفی کرده‌اند و این موضوع باید با ثبت جهانی آن، جبران شود.

محمدباقر مهاجر افزود: دارابگرد مهمترین شهر مدور جهان به شمار می‌رود که پلان ویژه و منحصر به فردی داشته و دیوار دور آن بزرگترین دیوار گلی و خندق حفر شده در اطراف آن هم بزرگترین خندق در دوران خود بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه داراب با تاکید بر اینکه با استناد به متون و نوشته‌های تاریخی، دارابگرد در دوره‌های مختلف از شهرهای برجسته و مهم ایران به شمار می‌رفت، گفت: دارابگرد مهمترین نقش را در ابتدای دوره ساسانی داشته، چرا که این شهر مقر اصلی و اولیه اردشیر بابکان بوده و در دوران شبانکاره نیز پایتخت حکومت بوده است.

این مدرس تاریخ در بیان اهمیت شهر دارابگرد در دوران اسلامی نیز گفت: برای پی بردن به اهمیت دارابگرد همین بس که نام این شهر در عهدنامه صلح امام حسن(ع) و معاویه آمده و اینکه خراج این شهر به عنوان وثیقه اجرای عهدنامه ذکر شده، نشان‌دهنده آبادانی و رونق آن بوده است. به گونه‌ای که میزان خراج دارابگرد در آن دوران را می‌توان با شهرهای آبادی نظیر همدان مقایسه کرد.

مهاجر ضمن گلایه از قرار نگرفتن دارابگرد در فهرست میراث جهانی محور ساسانی فارس، تاکید کرد: ما خواستار احقاق حقوق از دست رفته مربوط به دارابگرد و سایر آثار تاریخی و باستانی موجود در شهرستان داراب هستیم و انتظار داریم با سرعت بیشتری در زمینه الحاق دارابگرد به محور جهانی ساسانی اقدام شود.

وی با اشاره به وجود تپه هیربدان در نزدیکی شهر دارابگرد، گفت: آخرین کاوشهای باستان‌شناسی که سال 99 در این محوطه انجام شد نشان می‌دهد که این نقطه زیستگاه انسان در دوران ماقبل تاریخ بوده و این هم شاهدی بر اهمیت تاریخی منطقه داراب است.