همه‌گیری کووید -۱۹ اهمیت اتصال را نشان داد، اما شکاف دیجیتالی رو به رشد را نیز برجسته کرد. اتصال یک تجمل نیست، یک حق اساسی است و همه‌گیری این موضوع را واضح‌تر از هر زمان دیگر نشان داد؛ چراکه به مردم این امکان را می‌دهد که یاد بگیرند، خرید کنند، فعالیت‌های بانکی انجام دهند، به معاشرت یا یکدیگر بپردازند، به مراقبت‌های بهداشتی دسترسی داشته باشند و در بسیاری از موارد از خانه کار کنند. با این حال تمام این موارد برای تقریباً ۳.۶ میلیارد نفر در سراسر جهان غیرممکن بود، زیرا آن‌ها به‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر فناورانه حتی از ابتدایی‌ترین امکانات دسترسی به اینترنت نیز محروم هستند.

این حقیقت باعث شد دولت‌های جهان به‌طور فزاینده‌ای نیاز به بهبود دسترسی به اینترنت را برای همه شهروندان، به‌ویژه ساکنان جوامع روستایی تشخیص دهند و دریابند جهان امروز در کنار شهرهای هوشمند به روستاها یا دهکده‌های هوشمند نیز نیاز دارد.

دهکده هوشمند چیست؟

مفهوم دهکده هوشمند یک رویکرد مدرن جهانی برای جوامع خارج از شبکه با چشم‌انداز کمک به سیاست‌گذاران، ارائه‌دهندگان کمک‌های مالی و برنامه‌ریزان اجتماعی-اقتصادی برای برق‌رسانی روستایی (فرآیند انتقال برق به مناطق روستایی و دورافتاده) در سراسر جهان است. جوامع روستایی از شکست‌های عظیم بازار انرژی رنج می‌برند، زیرا شبکه‌های ملی در بیشتر مواقع از تقاضای برق این جوامع غافل می‌مانند.

این مفهوم به تلاش‌هایی برای مبارزه با موانع واقعی دسترسی به انرژی در روستاها به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه با روش‌های فنی، مالی و آموزشی مربوط می‌شود و تمرکز اصلی آن اتخاذ منابع تجدیدپذیر به جای سوخت فسیلی، به‌عنوان بهترین رویکردی است که می‌تواند از طریق سیستم‌ها یا جوامع خارج از شبکه توسعه پیدا کند. مفهوم دهکده هوشمند امروزه شامل دسترسی به اینترنت و مزایای آن نیز می‌شود.

دهکده‌های هوشمند ممکن است نقش مهمی در تسریع جریان سرمایه‌گذاری‌های نوآورانه و مبتنی بر فناوری به مناطق دورافتاده، همچنین ایجاد مراکز نوآوری، خوشه‌ها و پارک‌های فناوری در سراسر جهان ایفا کنند. تأمین آسایش شهری در یک روستای دورافتاده از طریق به‌کارگیری راه‌حل‌های دیجیتالی پیشرفته و هوشمند باید برای آینده‌ای پایدارتر برای نسل‌های بعدی در راستای اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) در کانون توجه قرار گیرد.

اتصال مناطق روستایی در سراسر جهان با پهنای باند

راه‌حل‌های خلاقانه و بلندپروازانه‌ای برای کمک به اتصال جوامع در سراسر جهان وجود دارد. بسیاری از نقاط جهان سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در شبکه‌های ثابت داشته‌اند که باعث بهبود این اتصال می‌شود. اتصال علاوه بر این‌که یک حق اساسی است، در سطح گسترده تأثیرات چشمگیری دارد و می‌تواند کارآفرینان دیجیتال را تشویق کند تا برنامه‌ها و سرویس‌های کاربردی و مفید اجتماعی را توسعه دهند؛ به‌طور کلی‌تر برقراری این اتصال می‌تواند پیشرفت اقتصادی و اجتماعی را در سراسر یک کشور تحریک کند.

مطالعات متعدد نشان داده است که ارتباط قوی بین در دسترس بودن پهنای باند، مشاغل و رشد تولید ناخالص داخلی وجود دارد. کشورها، شهرها، حتی جوامع فردی که روی اتصال سرمایه‌گذاری می‌کنند، شاهد ارتقای شغل، مهارت‌ها، درآمد، کارآفرینی و کیفیت زندگی هستند.

کشورهای کم‌درآمدی که موفق به افزایش ضریب نفوذ پهنای باند تلفن همراه به میزان ۱۰ درصد می‌شوند، احتمالاً شاهد افزایش حدود دو درصدی در تولید ناخالص داخلی هستند. تأثیر تجمعی این اقدام حتی بیشتر است و بانک جهانی تخمین می‌زند که دستیابی به ۷۵ درصد دسترسی به اینترنت در همه کشورهای در حال توسعه بیش از ۱۴۰ میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد می‌کند. پهنای باند در روستاها علاوه بر آنلاین کردن شهروندان راه‌حل‌های کشاورزی هوشمند را نیز فعال می‌کند که محرک اصلی توسعه اقتصادی در مناطق روستایی است.

السالوادور، آمریکای مرکزی / رفع شکاف دیجیتالی طولانی‌مدت

شکاف دیجیتالی طولانی‌مدت در السالوادور به این معنی است که تنها نیمی از جمعیت از اینترنت استفاده می‌کنند و تقریباً دوسوم مدارس دولتی آفلاین هستند، اما این کشور تلفاتی را که این امر بر بهره‌وری، برابری و آموزش وارد آورده، درک کرده و رسیدگی به آن را در اولویت اصلی دولت قرار داده است، در این راستا بخش‌های دولتی و خصوصی با یکدیگر همکاری کردند تا با هدف داشتن پهنای باند در هر مدرسه تا سال ۲۰۳۰، همچنین گسترش آن به سایر خدمات عمومی مانند کلینیک‌های پزشکی، بیمارستان‌ها و ایستگاه‌های پلیس، بخش‌های عظیمی از خدمات عمومی السالوادور را آنلاین کنند. این امر نه‌تنها دسترسی به اینترنت را بسیار بهبود می‌بخشد، بلکه پایه‌های یک اقتصاد دیجیتال مدرن را نیز بنا می‌کند.

آرژانتین، آمریکای لاتین / کاهش شکاف دیجیتال اجتماعی و اقتصادی

حدود ۱۵۰ روستای آرژانتینی در سال جاری پس از اختصاص طیف ۴۵۰ مگاهرتزی توسط رگولاتور مخابراتی کشور برای پوشش پهنای باند در مناطق روستایی، آنلاین شدند. این اقدام بخشی از یک ابتکار دولتی برای کاهش شکاف دیجیتال اجتماعی و اقتصادی بود که در طول همه‌گیری به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا کرد.

نپال، آسیای جنوبی / افزایش پهنای باند

در نپال ۱۵۰۰ کیلومتر از شبکه‌های نوری در حال مدرنیزه شدن هستند تا دسترسی به پهنای باند پرسرعت را فراهم کنند. این امر به ارائه‌دهنده خدمات محلی اجازه می‌دهد تا تقاضای رو به رشد برای پهنای باند را برآورده کند و کیفیت خدمات بهبود یافته را به کاربران ارائه دهد.

دهکده‌های هوشمند آب‌وهوایی در جنوب شرقی آسیا

رویکرد روستای هوشمند آب‌وهوایی (CSV) که توسط برنامه تحقیقاتی CGIAR در زمینه تغییرات آب‌وهوایی، کشاورزی و امنیت غذایی (CCAFS) توسعه یافته است، اکنون در برنامه‌های ملی و سازمان‌های بین‌المللی و پروژه‌های سراسر آسیای جنوب شرقی قرار گرفته است. نمونه‌هایی از این پروژه‌ها در فیلیپین، ویتنام، میانمار، لائوس و کامبوج وجود دارد.

روستای هوشمند آب‌وهوایی جوامع محلی را توانمند می‌کنند و به کشاورزان خرد کمک می‌کنند در برابر تغییرات آب‌وهوایی مولدتر و انعطاف‌پذیرتر شوند. این روستاها شامل یک رویکرد تحقیقی برای توسعه مشارکتی است که هدف آن شناسایی بهترین فناوری‌ها و رویکردهایی با زمینه خاص در کشاورزی است. از طریق این رویکرد، CCAFS یک پایگاه دانش تحقیق‌محور در مورد مسائل مرتبط با تغییرات آب‌وهوایی، کشاورزی و امنیت غذایی ایجاد کرده است.

برای مقیاس‌بندی این روستاها، CCAFS یک استراتژی کارگاهی چرخشی ایجاد کرده است که به ارائه تجربیات عملی در زمینه کشاورزی هوشمند آب‌وهوایی (CSA) و این روستاها به رهبران جامعه و مجریان احتمالی کمک می‌کند، همچنین یک راهنمای ساده برای ایجاد روستاهای هوشمند آب‌وهوایی ایجاد کرده که به انواع زبان‌های محلی ترجمه شده است.

روستاهای هوشمند آب‌وهوایی در سراسر آسیای جنوب شرقی به‌عنوان مدل‌هایی از جوامع مقاوم در برابر آب‌وهوا و آزمایشگاه‌های میدانی فناوری‌ها و شیوه‌های کشاورزی هوشمند آب‌وهوایی عمل می‌کنند و اجرای موفقیت‌آمیز آن‌ها بر سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی که سازگاری و کاهش تغییرات آب‌وهوایی را در سطح جامعه ترویج می‌کنند، تأثیر گذاشته است.

فیلیپین، ژاپن / انطباق و کاهش مصرف در کشاورزی

فیلیپین رویکرد روستاهای هوشمند آب‌وهوایی را برای ابتکار انطباق و کاهش مصرف در کشاورزی (AMIA) طی برنامه شاخص دولت برای ادغام انعطاف‌پذیری آب‌وهوا در بخش کشاورزی اتخاذ کرده است. از سال ۲۰۱۹ فیلیپین ۲۱ روستا در این زمینه ایجاد و تعداد بیشتری برای ادغام در برنامه‌های کشاورزی مختلف برنامه‌ریزی کرده است.

ویتنام، جنوب شرقی آسیا / برنامه یک جامعه-یک-محصول

ویتنام در راستای برنامه توسعه روستایی جدید خود رویکرد روستاهای هوشمند آب‌وهوایی را برای برنامه یک جامعه-یک-محصول خود اتخاذ و ۱۰۰ هزار دلار برای ایجاد دو سایت در استان ین‌بای با تبادل آموزش دوجانبه با ویتنام-ایرلند (VIBE) اختصاص داد. ۲۲۷ هزار دلار دیگر نیز به تحقیقات مبتنی بر شواهد در مورد فناوری‌ها و شیوه‌های روستاهای هوشمند آب‌وهوایی برای مناظر زیست‌محیطی پایدار اختصاص یافت و برای راه‌اندازی پنج سایت دیگر در ین‌بای برنامه‌ریزی شد. پروژه دیگر ویتنام اتحادهای مشارکتی برای چالش‌های اجتماعی (COALESCE)بود که ۳۷۸ هزار دلار به تقویت انعطاف‌پذیری آب‌وهوایی در جوامع روستایی اختصاص داد.

میانمار و لائوس، جنوب شرقی آسیا / استراتژی روستاهای هوشمند آب‌وهوایی

میانمار چارچوبی برای ایجاد استراتژی روستاهای هوشمند آب‌وهوایی فراهم کرد و یک پروژه ۵۰۰ هزار دلاری را توسعه داد که توسط مؤسسه بین‌المللی بازسازی روستایی (IIRR) اجرا شد و توسط مرکز تحقیقات توسعه بین‌المللی (IDRC) تأمین مالی شد.

لائوس نیز در راستای برنامه جهانی غذا (WFP) پنج روستای هوشمند آب‌وهوایی در استان فونگسالی خود ایجاد کرد تا اجرای پروژه حمایت استراتژیک خود از امنیت غذایی و تغذیه را افزایش دهد.

کامبوج، شرق آسیا / کریدورهای حفاظت از تنوع زیستی

پروژه کریدورهای حفاظت از تنوع زیستی با بودجه بانک توسعه آسیایی با ارزش ۱۹ میلیون دلار که ۳۷ روستا در کامبوج را پوشش می‌دهد، رویکرد روستاهای هوشمند آب‌وهوایی را از طریق مؤسسه بین‌المللی بازسازی روستایی برای تغییر در روستاهای این کشور اتخاذ می‌کند. روستاهای بهبودیافته به سایت‌های یادگیری در مورد مدیریت اکوسیستم‌های جنگلی پایدار مقاوم در برابر تغییرات آب‌وهوایی تبدیل خواهد شد.

نخستین دهکده هوشمند آسیا و اقیانوسیه

دهکده هوشمند پاکستان (SVP)، نخستین پروژه در نوع خود در آسیا و اقیانوسیه، است که جوامع دورافتاده و روستایی را از طریق ارائه اتصال به اینترنت و به‌صورت دیجیتالی متحول و آن‌ها را با دسترسی به طیف وسیعی از خدمات دیجیتال برای بهبود کیفیت زندگی و رفاه توانمند می‌کند. این پروژه آزمایشی یک ابتکار سراسری است که توسط وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات در ۲۰۲۱ به همراه صندوق خدمات جهانی (USF)، اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) و هواوی راه‌اندازی شد و تضمین می‌کند که استراتژی‌های دیجیتال به نفع جوامع روستایی است.

در واقع پیش‌بینی می‌شود که پروژه‌های آزمایشی و طرح دهکده هوشمند به غلبه بر چالش‌های کلیدی همچون دسترسی محدود به مراقبت‌های بهداشتی، آموزشی، خدمات مالی و دیجیتال، کمبود فرصت‌های شغلی و ایجاد درآمد کمک کند که مردم در مناطق روستایی با آن مواجه هستند. سواد دیجیتال، شکاف‌های جنسیتی و شکاف روستایی-شهری به‌دلیل گسترش نابرابر فناوری تشدید شده است.

تأکید دهکده هوشمند پاکستان بر آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و مهارت‌های دیجیتال و کارآفرینی به‌عنوان سه حوزه اولویت‌دار در گوکینا، دره‌ای واقع در ۲۱ کیلومتری اسلام آباد قرار دارد، چراکه دانش‌آموزان این منطقه از کسب دانش واقعی محروم هستند، مرکز درمانی روستا تنها خدمات محدودی ارائه می‌دهد و نیاز و تقاضای واضحی برای تقویت مهارت‌های دیجیتال و کارآفرینی وجود دارد که به موجب آن اعضای جامعه می‌توانند از مدل ترکیبی دیجیتال، همچنین ابزارهای غیردیجیتالی برای تبدیل شدن به کارآفرینان در حوزه‌های شناسایی‌شده استفاده کنند. حوزه‌ها شامل طراحی مد، دوخت، صنایع دستی و سایر مشاغل خانگی برای زنان، مهارت‌های کشاورزی مدرن، آموزش سرآشپز برای جوانان، بازاریابی محصول و دسترسی به منابع مالی است.

دهکده‌های هوشمند پیشرفته در اروپا

پارلمان اروپا با مشارکت در پروژه آزمایشی روستاهای هوشمند زیست‌محیطی و حمایت از برنامه اقدام کمیسیون اروپا در ۲۰۱۷ برای روستاهای هوشمند، به توسعه مفهوم این رویکرد کمک قابل‌توجهی کرده است.

کمیسیون اروپا در بیست‌ودوم آوریل ۲۰۲۲ اعلام کرد ۱۰۰ شهر باید تا ۲۰۳۰ در برنامه مأموریت اتحادیه اروپا برای ۱۰۰ شهر هوشمند و خنثی از نظر اقلیمی شرکت کنند. ۱۳ شهر درگیر در برنامه تحقیق و نوآوری اتحادیه اروپا (افق اروپا) ازجمله بروکسل، آلبانی، بوسنی و هرزگوین، ایسلند، مونته‌نگرو، نروژ، ترکیه و بریتانیا برای این منظور آماده شدند.

انتظار چنین برنامه‌ای در سراسر اتحادیه می‌رفت، چراکه مناطق روستایی سرسار قاره اروپا با چالش‌های توسعه واقعی و پیچیده‌ای روبه‌رو هستند که باید با رویکردی هوشمندانه در بخش‌های مختلف مقابله کنند. در واقع زمان آن رسیده است که دهکده‌های هوشمند برای ایجاد روند موفق شهرهای هوشمند و دستیابی به اهداف قرارداد سبز اتحادیه اروپا مانند دسترسی صد درصدی به اینترنت پهن‌باند سریع در مناطق روستایی تا ۲۰۲۵ ایجاد شوند.

دهکده هوشمند آغالی، آذربایجان

دهکده هوشمند پیشرفته آغالی آذربایجان الگویی برای اتحادیه اروپا در این زمینه است که چگونه روستاهای هوشمند در سراسر اروپا می‌توانند نقش کلیدی در کمک به دستیابی به اهداف توسعه پایدار داشته باشند. این پروژه دارای پنج رکن اصلی است:

زیرساخت هوشمند

حکمرانی هوشمند

انرژی هوشمند

آموزش هوشمند

خدمات بهداشتی، کشاورزی، اشتغال و کسب‌وکار هوشمند.

هدف این پروژه ادغام زیرساخت‌های آب، انرژی و جاده در یک پلت‌فرم ابری هوشمند، ارائه دسترسی به اتصال پهن باند پرسرعت و اینترنت فیبر نوری، بازطراحی مدیریت پسماند، افزایش سواد دیجیتال از جمله از طریق مشاوره پزشکی آنلاین و داروخانه‌های خودپرداز و ساخت مزارع عمومی هوشمند در عین ایجاد یک جامعه هوشمند کاربرمحور، داده‌محور و دیجیتالی فعال است.

پروژه دهکده هوشمند آغالی در حال حاضر تعدادی از اهداف توسعه پایدار از جمله «انرژی پاک و مقرون‌به‌صرفه»، «سلامت و رفاه خوب»، «مبارزه با فقر»، «مصرف و تولید مسئولانه»، «اشتغال مناسب و رشد اقتصادی» و «اقدامات اقلیمی» را برآورده کرده است، این پروژه از نظر بازده اقتصادی موفق بوده است و ارزیابی‌های اولیه و تحلیل‌های کارآمدی هزینه‌ها در آن نشان می‌دهد راه‌حل‌های هوشمند در روستاها توجیه‌پذیر هستند و اثر صرفه‌جویی انرژی قابل‌توجهی در برابر راه‌حل‌های سنتی محلی دارند. به لطف این پروژه آغالی قرار است به یک مرکز حمل‌ونقل و لجستیک بین‌المللی با زیرساخت‌های کشاورزی و گردشگری بسیار توسعه‌یافته تبدیل شود.