براساس گزارش‌های اخیر، سامانه ملی املاک و اسکان ایران با اتصال به بیش از ۲۰ وب سرویس و جمع‌آوری اطلاعات از ۴۵۰ دستگاه مختلف، اکنون به یک منبع عظیم داده‌های مسکن تبدیل شده است. این حجم گسترده از اطلاعات نشان‌دهنده پیچیدگی و گستردگی فرآیندهای موجود در این سامانه است.

ابوالفضل نوروزی، مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی، در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد که تعداد خوداظهاری‌ها در این سامانه از حدود سه میلیون نفر در سال ۱۴۰۱ به ۱۲ میلیون نفر در سال ۱۴۰۳ رسیده است. این افزایش چهار برابری در مدت زمانی نسبتاً کوتاه، بیانگر رشد چشمگیر آگاهی عمومی نسبت به اهمیت ثبت اطلاعات در سامانه و تأثیر آن بر دسترسی به خدمات مختلف، از جمله خدمات آموزشی و مسکنی، است.

تحلیل و بررسی تحولات اخیر سامانه ملی املاک و اسکان

۱. ثبت و شناسایی گسترده داده‌ها

سامانه ملی املاک و اسکان، با ثبت حدود ۴۵۰ میلیون رکورد اطلاعاتی، شامل اطلاعات ملک و سکونتگاه‌های افراد، به یک پایگاه داده عظیم تبدیل شده است. این اطلاعات از طریق ۲۰ وب سرویس به سامانه متصل شده‌اند و هدف اصلی آن‌ها شفاف‌سازی و بهبود فرآیندها در حوزه املاک و مسکن است.

۲. تأثیرات ثبت اطلاعات بر بازار مسکن و خدمات عمومی

افراد ملزم به ثبت اطلاعات خود در سامانه ملی املاک و اسکان هستند تا از خدمات عمومی بهره‌مند شوند. این الزام منجر به افزایش تعداد ثبت‌نام‌ها و شفاف‌سازی وضعیت املاک شده است. براساس گزارش‌ها، تاکنون ۱۱ میلیون مالکیت در این سامانه شناسایی شده و این شناسایی باعث تعیین‌تکلیف ۴۰ میلیون نفر شده است.

۳. عرضه خانه‌های خالی و کاهش قیمت مسکن

یکی از دستاوردهای مهم این سامانه، شناسایی و عرضه خانه‌های خالی به بازار است. نوروزی اعلام کرد که ۵۰۰ هزار خانه خالی شناسایی شده و از این تعداد، ۱۸۲ هزار واحد به بازار عرضه شده است. این اقدام به ویژه در استان‌های تهران، تبریز و اصفهان تأثیر چشمگیری در کاهش قیمت مسکن داشته و نرخ تورم نقطه‌ای مسکن را به ۹.۴ درصد کاهش داده است، که نشان‌دهنده تغییرات مثبت در بازار مسکن است.

۴. وضعیت مالیات بر خانه‌های خالی

سازمان امور مالیاتی کشور با استفاده از اطلاعات موجود در سامانه، مالیات‌های مربوط به خانه‌های خالی را تعیین کرده است. براساس گزارش‌ها، در سال ۱۴۰۰، مالیات واحدهای مسکونی خالی به ۱۲ میلیارد تومان رسید و پیش‌بینی می‌شود که از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲، حدود ۷۰۰ میلیارد تومان از مالیات خانه‌های خالی جمع‌آوری شود. این اقدامات به منظور کاهش تعداد خانه‌های خالی و تحریک عرضه بیشتر به بازار صورت گرفته است.

۵. چالش‌ها و آینده سامانه ملی املاک و اسکان

با وجود دستاوردهای قابل توجه، همچنان چالش‌هایی مانند دقت در شناسایی و ثبت اطلاعات و تعامل مؤثر با دستگاه‌های مختلف برای به‌روز رسانی داده‌ها وجود دارد. آینده سامانه ملی املاک و اسکان بستگی به استفاده بهینه از داده‌های جمع‌آوری شده و بهبود فرآیندها در جهت ایجاد یک بازار مسکن شفاف و منصفانه دارد.

نوروزی همچنین توضیح داد که تاکنون ۱۲ میلیون نفر در سامانه ملی املاک و اسکان خوداظهاری کرده‌اند که اگر هر خانوار را به‌طور میانگین سه نفر در نظر بگیریم، حدود ۴۰ میلیون نفر تعیین‌تکلیف شده‌اند. همچنین، ۱۱ میلیون مالکیت در سامانه ملی املاک و اسکان شناسایی شده که این میزان شناسایی از طریق ۴۵۰ دستگاه اطلاعاتی به دست آمده است.

نوروزی افزود: ۷۵ میلیون و ۱۸۹ هزار کد ملی در سامانه املاک و اسکان ثبت شده و سکونتگاه‌های مربوط به آن‌ها شناسایی شده است. همچنین ۲۱ میلیون سکونتگاه در سامانه شناسایی و ۱۱ میلیون مالکیت از سوی وزارت راه و شهرسازی تشخیص داده شده که از این تعداد، ۴ میلیون نفر خوداظهاری کرده‌اند.

وی همچنین تأکید کرد که در بحث شناسایی خانه‌های خالی، هدف اصلی اخذ مالیات از دانه درشت‌ها بوده است. او اظهار داشت که ۵۰۰ هزار خانه خالی بر اساس قانون شناسایی شده‌اند، اما هدف از اجرای این قانون، اخذ مالیات از بانک‌ها و یا اشخاص حقوقی بوده است که چندین خانه خالی دارند. در حال حاضر سه بانک بیشترین خانه خالی را دارند و با پیگیری‌های صورت گرفته، ۱۸۲ هزار واحد از این خانه‌های خالی به بازار عرضه شده است.

نوروزی خاطرنشان کرد که در دو سال گذشته، ۱۸۲ هزار واحد مسکونی به بازار عرضه شده که عمده آن‌ها متعلق به اشخاصی بوده که بیش از ۱۰۰ واحد خالی داشته‌اند و بخش عمده‌ای از آن‌ها نیز متعلق به بانک‌ها بوده است. این اقدامات به‌ویژه در استان‌های تهران، تبریز و اصفهان منجر به عرضه واحدها به بازار مسکن شده و زمینه‌ساز کاهش قیمت مسکن شده است.

وی افزود: در ۷۴ ماه گذشته، ما شاهد رکود بی‌سابقه‌ای در بازار مسکن بوده‌ایم، به طوری که تورم نقطه به نقطه مسکن تک رقمی و به ۹.۴ درصد رسیده است. همچنین، مالیات از خانه‌های خالی مشمول واحدهای مسکونی فرسوده، روستایی و واحدهای مسکونی در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر نمی‌شود. از سال ۱۴۰۰ که به عنوان پایه مالیاتی در نظر گرفته شده، ۱۲۰ هزار خانه به سازمان امور مالیاتی معرفی شده است.

در ادامه، رحیمی، مدیرکل دفتر حسابرسی سازمان امور مالیاتی کشور نیز اظهار داشت که مطابق اطلاعات وزارت راه و شهرسازی و سامانه املاک و اسکان، ۶۶ هزار و ۴۸ واحد مسکونی خالی از سکنه در سال ۱۴۰۰ در سامانه ثبت شده و مالیات تعیین‌شده برای این واحدها یک و نیم همت بوده است.

این گزارش نشان می‌دهد که سامانه ملی املاک و اسکان با اقدامات گسترده خود، نقش کلیدی در تغییرات بی‌سابقه در بازار مسکن ایفا کرده و با شفاف‌سازی و بهبود فرآیندها، توانسته است تأثیرات مثبتی بر کاهش قیمت مسکن و بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور داشته باشد.