آن روی سکه یک رسم کهنه

سهیلا رفیعی نژاد/ انگار اگر خانه را نتکانیم، سال تحویل نمی شود. این رسم که از قدیم الایام وجود داشته، این روزها که روزهای پایانی سال است، دمار از روزگار زنان چه خانه دار و چه شاغل درآورده. در این خصوص اگرچه مردان هم درگیر می شوند، اما محور اصلی و گرداننده خانه تکانی معمولا زنان هستند. خانه تکانی در حالی در اوج خود به سر می برد که چند روزی به ساعات پایانی این رسم نفس گیر مانده است. بی توجهی زنان و دیگر افراد فعال در خانه تکانی ها به اصولی که سلامتی جسمانی شان را به خطر می‌اندازد، به حدی شایع است که برخی با دردهای شدید عضلانی ناشی از خانه تکانی، سر سفره هفت سین می نشینند! این وضعیت به نحوی است که کار عده ای در همان روزهای آغازین سال به متخصص می کشد و حتی بر اساس آماری بعد از تعطیلات نوروز، میزان مراجعه زنان به برخی درمانگاه های فوق تخصصی در شیراز، به دلیل دردهای عضلانی و مشکلات اسکلتی به طرز ملموسی افزایش می یابد. با این تفاسیر به نظر می رسد زنان به جای چشم و هم چشمی و ربودن گوی سبقت از هم در خانه تکانی، باید به فکر حفظ سلامتی شان هم باشند. در این خصوص برخی زنان که مشغول انجام نظافت خانه و این قبیل امورند، همین حالا هم نسبت به درد کمر و پا گله مندند و در عین حال هنوز انگار مجبور به ادامه هستند. اما در این بین برخی به دلیل داشتن وقت بیشتر و خانه داری و عده ای هم با برنامه ریزی توانسته اند با فشار کمتری کارهای خانه تکانی را انجام دهند. یک خانم 38 ساله که ساکن یکی از شهرک های اطراف شیراز است در این خصوص می گوید: من سه ماه یک بار اساسی خانه تکانی می کنم به همین دلیل وقتی نزدیک عید می شود خیلی کارها روی هم انباشته نشده بنابراین هم خودم و هم اعضای خانواده راحت تر هستند. هاجر اضافه می کند: رسم خانه تکانی چیز بدی نیست و اینکه غبار را از خانه هامان بزداییم انرژی مثبتی رد و بدل می کند، اما اینکه یک نفر بخواهد همه کارها را در فاصله یکی دو هفته به تنهایی انجام دهد باعث می شود سلامتی اش به خطر بیفتد. 

عضو هیات علمی گروه ارگونومی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این خصوص اظهار می کند: زنان یا دیگر اعضای خانواده که بدون توجه به سلامتی خود دست به خانه تکانی پشت سر هم می زنند، باید مراقب باشند که کار دست خودشان ندهند. 

دکتر حمیدرضا مکرمی اضافه می کند: در این خصوص یک زن خانه دار با 4 نوع مشکل ممکن است روبرو شود. اختلالات اسکلتی عضلانی مانند کمر درد، درد شانه، زانو درد و گردن درد از مهم ترین و شایع ترین مشکلاتی است که پس از خانه تکانی های غیر بهداشتی رخ می دهد. 

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز می گوید: خانه تکانی غیربهداشتی همچنین می تواند افراد را با مشکلات ریوی، پوستی و چشمی درگیر کند؛ علاوه بر این خطرات ایمنی مانند سر خوردن و افتادن از ارتفاع و بریدگی دست و این قبیل مصدومیت ها را به همراه داشته باشد. 

مکرمی عنوان می کند: در این خصوص حتی چندسال پیش در شیراز گزارش مرگ هم داشته ایم، به نحوی که یک مرد در شیراز هنگام تمیز کردن پنجره خانه از طبقه دو سقوط و فوت کرد. 

او می گوید: در خصوص مشکلات اسکلتی عضلانی ناشی از خانه تکانی های غیراصولی، سه عامل اصلی منجر به مشکلات اسکلتی عضلانی در این افراد می شود که شامل وارد کردن فشار و نیروی بیش از حد به سیستم اسکلتی عضلانی، وضعیت بدنی نامناسب حین انجام فعالیت ها و تکرار فعالیت هایی مانند تمیز کردن مکرر با حرکت رفت و برگشت می باشد. 

مکرمی معتقد است: چنین افرادی بعد از مدتی دچار مچ درد می شوند. این نوع دردها به این دلیل که در خانه تکانی فشارهای ناشی از فعالیت های غیر اصولی، در یک بازه زمانی کوتاه با هم توام می شود، بدن از حالت طبیعی خود خارج می گردد.  

او اضافه می کند: در این باره در برخی تمیز کردن های حین خانه تکانی، شانه ها بالاتر از معمول قرار می گیرد این اتفاق به دلیل تمرکز بر خانه تکانی آن هم در بازه زمانی کوتاه ممکن است برای دیگر اعضای بدن هم رخ دهد و عوارضی  به جا گذارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به راهکارهای پیشگیری از عوارض خانه تکانی یا حداقل کاهش این عارضه ها، می گوید: از بلند کردن اسباب و وسایل سنگین پرهیز شود و به جای این کار، از شیوه های جایگزین مانند هُل دادن یا کشیدن استفاده کنیم.

 او اضافه می کند: همچنین وقتی می خواهیم جسم سنگینی را روی زمین بگذاریم، به جای خم کردن کمر، زانوها را خم کرده و جسم را روی زمین قرار دهیم، تا دچار آسیب نشویم.

مکرمی می گوید: در این خصوص بهتر است که هر ساله برنامه ریزی بلندمدت داشته باشیم و همه کارها را به چند روز آخر نیندازیم، همچنین کارها را به تنهایی انجام ندهیم و از تمام اعضای خانواده کمک بگیریم.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز اضافه می کند: برای پیشگیری از سقوط، اگر می خواهیم از نردبان یا چهارپایه استفاده کنیم، ابتدا از سطح اتکای آن با زمین مطمئن شده و تا جایی که امکان دارد از نردبان های دوطرفه و استاندارد استفاده گردد. 

دکتر مکرمی می گوید: با توجه به اینکه خانه تکانی یکی از اموری است که هر ساله قبل نوروز توسط مردم استان انجام می شود، به نظر می رسد به منظور پیشگیری از عوارض احتمالی آن باید آموزش هایی از طریق رسانه ها به مردم داده شود.

 او عنوان می کند: بر اساس داده های موجود در حال حاضر میزان شیوع مشکلات اسکلتی عضلانی در بین زنان خانه دار فارس بیش از ۴۰ درصد است و این میزان نگران کننده و نشانگر بی توجهی به نکات پیشگیرانه می باشد.

 مکرمی می گوید: جدی نگرفتن اصول پیشگیرانه در انجام کارهای خانه و خانه تکانی نه تنها شیوع مشکلات اسکلتی عضلانی را بین زنان افزایش می دهد، بلکه این نحوه، کیفیت زندگی آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. 

وی اضافه می کند: این اثرات منفی نه تنها محدود به میانسالی است بلکه اگر درمان و رسیدگی و رعایت نشود، تمامی دوران سالمندی را هم تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. به همین دلیل بانوان باید هنگام انجام امور منزل مراقب سلامتی خود نیز باشند که با آموزش های اصولی می توان این میزان را کنترل کرد و حتی کاهش داد.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز اضافه می کند: در عین حال زنان خانه دار و دیگر افرادی که در حال حاضر مشغول خانه تکانی هستند باید با رعایت موارد تاکید شده امکان بروز عوارض اسکلتی عضلانی و این قبیل را در خود کاهش دهند. در این خصوص انتظار می رود افراد به اطرافیان نیز در مورد عوارض جبران ناپذیر خانه تکانی های سنگین و به سرعت آگاهی دهند.