آیا می‌توان سیستم ایمنی بدن را قوی‌تر کرد؟

ما همه یک‌باره به فکر سیستم ایمنی بدن افتاده‌ایم. ولی چقدر درباره آن می‌دانیم؟
 فیلیپ دتمر، نویسنده علمی و یوتیوبر، یکی از رایج‌ترین تصورات اشتباه را بررسی می‌کند. دفعه بعد که کمی ناخوش از خواب بیدار شدید، به لشکری از سربازان فکر کنید که از طرف شما با میلیون‌ها دشمن در بدن خودتان در حال جنگند.
 در حالی که متجاوزان به صدها هزار سلول شما حمله می‌کنند، دستگاه ایمنی سازوکارهای دفاعی پیچیده‌ای را سازماندهی می‌کند که با برقرار کردن ارتباط در فواصل وسیع به مرگ سریع میلیون‌ها یا میلیاردها عدد از این مهاجمان منجر می‌شود.
 این زمانی است که دارید دوش می‌گیرید و احساس مریضی خفیفی می کنید. گرفتگی بینی، بالا رفتن درجه حرارت بدن، گلودرد و احساس بیماری، همه عوارض این نبرد مخفی هستند.
 سامانه ایمنی بدن بسیار پیچیده است. یعنی بعد از مغز پیچیده‌ترین سیستم بیولوژیکی بدن انسان است. در حال حاضر در مورد سیستم ایمنی بیش از پیش صحبت می‌شود. همه‌گیری جهانی واژگان جدیدی را وارد زندگی ما کرده است. ما درباره مصونیت ناشی از واکسیناسیون و مصونیت طبیعی در افرادی صحبت می کنیم که از کووید نجات پیدا کرده‌اند.
 واکسن، دوز یادآور (بوستر)، عوارض جانبی ... این‌ها همه ناگهان به موضوعات رایج در گفت‌وگو تبدیل شده‌اند، مثل صحبت کردن درباره آب و هوا. ولی حرف زدن درباره ایمنی لزوما به معنی درک بیشتر ما از آن نیست. به عنوان مثال، بزرگ‌ترین تصور غلط، این مشغله ذهنی است که برای دستیابی به سیستم ایمنی "فوق‌العاده قوی" راهی پیدا کرده‌ایم.
 اینترنت پر شده از محصولاتی که وعده چنین چیزی می‌دهند؛ از قهوه‌های دم‌کردنی گرفته تا پودرهای پروتئینی و ریشه های گیاهان جنگل‌های آمازون و قرص‌های ویتامین، ... و این فهرست ست بی‌پایان است.
 ولی نکته‌ای که بسیاری از افراد متوجه آن نیستند این است که سیستم ایمنی ممکن است گاه خطرناک هم باشد و چیزی نیست که بخواهیم بدون هیچ کنترلی در بدنمان فعال شود.

در دنیایی که رشد شخصی و بهینه‌سازی خود تجارتی بزرگ است، فکر تقویت سیستم ایمنی بسیار جذاب به نظر می‌رسد. ولی نباید به دنبال یک سیستم ایمنی قوی باشیم؛ هدف باید سیستم ایمنی باشد که سازوکارهای دیگر را در اختیار بگیرد. این مجموعه‌ای به‌هم‌پیوسته از صدها پایگاه و مراکز تجدید نیرو در همه جای بدن است. همه این‌ها در شبکه‌ای از رگ‌ها به یکدیگر متصلند؛ شبکه‌ای به وسعت دستگاه قلبی- عروقی شما.
 به غیر از اعضای بدن و زیرساخت‌ها، میلیاردها سلول ایمنی در خون گردش می‌کنند و آماده مقابله با دشمنان شما هستند. میلیاردها سلول دیگر هم در بافت‌هایی از مرزهای خارجی بدن نگهبانی می‌دهند. این سلول‌ها منتظر مهاجمانی هستند که می‌خواهند از این مرزها عبور کنند. همچنین تریلیون‌ها سلاح پروتئینی وجود دارند که مثل مین‌های زمینی عمل می‌کنند.
 سیستم ایمنی بدن "دانشگاه‌های اختصاصی" دارد که سلول ها در آنها یاد می‍گیرند چگونه و با چه چیزی مبارزه کنند. همچنین به کمک بزرگ‌ترین کتابخانه بیولوژیکی جهان، قادر به شناسایی و به حافظه سپردن همه مهاجمان احتمالی هستند که ممکن است در طول زندگی با آنها مواجه شویم. در قلب مرکز ایمنی، ابزاری برای تشخیص خودی از غیرخودی وجود دارد. مهم هم نیست که آیا این "غیرخودی‌ها" قصد آسیب رساندن داشته باشند یا نه. اگر نام آن‌ها در فهرست اختصاصی آشناها نباشد که اجازه عبور آزادانه دارند، باید از بین بروند. چون ممکن است قصد آسیب رساندن داشته باشند.

ماکروفاژها: سلول‌های مرده و دشمنان زنده را می‌بلعند، دفاع را هماهنگ کرده و زخم‌ها را التیام می‌دهند.
 

سلول‌های ماست: پر از بمب‌های کوچکی هستند که حاوی مواد شیمیایی قوی است که باعث التهاب موضعی می‌شوند.
 

سلول‌های دندریتیک: مانند افسرهای اطلاعاتی هستند و نمونه‌هایی را از مهاجمان جمع‌آوری می‌کنند.
 

مونوسیت‌ها: انواعی از گلبول‌های سفید خون هستند که می‌توانند به ماکروفاز یا سلول دندریتیک تبدیل شوند.
 

سلول‌های کشنده طبیعی: دو نوع دشمن را شکار می‌کنند: سلول‌های آلوده به ویروس و سلول‌های سرطانی.
 

نوتروفیل‌ها: سیستم‌های تسلیحاتی همه منظوره که برای مقابله سریع با دشمنان، به خصوص باکتری‌ها، مهندسی شده‌اند

.
 ائوزینوفیل‌ها: باعث التهاب می‌شوند، با انگل‌ها مبارزه می‌کنند و سلول‌های دیگر را فعال می‌کنند.

 بازوفیل‌ها: مانند سلول‌های ماست واکنش حساسیتی (آلرژیک) را طولانی می‌کنند.

لنفوسیت‌های تی: فعالیت‌های متعددی انجام می‌دهند، از جمله کشتن سلول‌های سرطانی و سازماندهی سلول‌های دیگر.

 لنفوسیت‌های بی: پادتن (آنتی بادی) تولید می‌کنند و سلول‌های دیگر را فعال می‌کنند.

 احتمالا متوجه تصویر کلی شده‌اید، این یکی سیستم بسیار پیچیده است که از اجزای مختلفی تشکیل شده است. یک سیستم ایمنی با عملکرد خوب در استفاده از نیروی مناسب برای عفونت‌های مختلف است. پس تصور تقویت این سیستم‌ها و شدیدتر کردن آن‌ها فکر بی‌اساسی است.
 شما نمی‌خواهید سیستم ایمنی‌تان شبیه به بازیکنان راگبی باشد که به همه چیز برخورد می‌کنند، بلکه دوست دارید بالرینی باشد که بسیار آموزش‌دیده و دقیق است و قادر است به آسانی ضربه بزند ولی در عین حال هم همراه موسیقی با توازن برقصد. کلمه یونانی "Homeostasis" یا هم‌ایستایی (هومئوستازی) همان چیزی است که باید به دنبال آن باشیم. معنی این کلمه تعادل در همه چیز است.
 سیستم ایمنی بدن یک سیستم بسیار حساس است و به همین دلیل اگر قوی‌تر شود، ممکن است اشتباهات زیادی اتفاق بیفتد. ممکن است به عفونتی جزئی واکنش بیش از حدی نشان دهد. این سوءتفاهم تا حدی ناشی از تصویر ذهنی نارسا از معنای این لغت است. افراد تصور می‌کنند که سیستم ایمنی مثل سپر انرژی است که می‌‌شود آن را شارژ کرد. ولی سیستم ایمنی اجزای زیادی دارد.
در حقیقت هیچ کس نمی‌داند برای فعالیت بهینه سیستم ایمنی به چه تعداد سلول، از چه نوع و در چه سطحی نیاز است. هر کس به شما بگوید می‌داند چه چیزی آیا می‌توان سیستم ایمنی بدن را قوی‌تر کرد؟لازم است، احتمالا قصد دارد کالایی را به شما بفروشد.
 هیچ روش علمی اثبات‌شده‌ای، حداقل در حال حاضر، نیست که بشود با آن سیستم ایمنی بدن را با یک قرص یا ابرغذا تقویت کرد. حتی اگر هم چنین چیزی وجود داشت، استفاده از آن‌ها بدون نظارت پزشکی بسیار خطرناک می‌بود. افراد به راه حل‌های سریع و آسان علاقمندند ولی سلامتی به چیزهای کسل‌کننده‌ای بستگی دارد که افراد به گوش دادن به آن‌ها علاقه زیادی ندارند: ورزش کردن، رژیم غذایی متعادل و کاهش استرس. همه می‌دانیم که این‌ عوامل موثر است ولی به آن‌ها تن‌ نمی‌دهیم.
 مهم‌ترین نکته این است که باید رژیمی داشت که تمام ویتامین‌ها و مواد غذایی را تامین کند که بدن به آنها نیاز دارد، مانند میوه و سبزیجات. سیستم ایمنی شما دائما در حال تولید میلیون ها سلول جدیدی است که به تغذیه نیاز دارند. مدت‌هاست که اثرات مثبت ورزش کردن، حتی ورزش ملایم، شناخته شده است.
 گردش خون مناسب باعث می‌شود سلول‌های بدن و پروتئین‌های ایمنی بهتر و آزادانه‌تر حرکت کنند و به وظیفه خود بهتر عمل کنند. همچنین ورزش از افت آن در سنین بالا جلوگیری می‌کند. داشتن یک زندگی کم استرس از جهات مختلف فواید ملموسی برای سلامتی دارد و یکی از آن‌ها سیستم ایمنی است. به صورت خلاصه، استرس باعث ایجاد زنجیره‌ای از رویداد‌ها می‌شود و کار و تعادل این سیستم را مختل می‌کنند.

ولی چرا بعضی افراد بیشتر از بقیه سرما می‌خورند یا به آنفلوانزا دچار می‌شوند؟ به سه دلیل.
 یکی این‌که ما مثل هم نیستیم. انتخاب سبک زندگی مهم است. شاید سیگار می‌کشید و تغذیه‌تان به خوبی دیگران نیست. شاید شغل‌تان بسیار پر استرس است یا شما را در معرض ویروس‌ها قرار می‌دهد. یا شاید فعالیت جسمی ندارید و از روی مبل بلند نمی‌شوید. و البته ژنتیک هم مهم است.
 همه افراد کمی متفاوت هستند. شاید بدن یک نفر بتواند بهتر با ویروس‌ها مبارزه کند و نفر بعدی با باکتری‌ها. نکته دیگر ادراک است. همه ادعا می‌کنند که کسی را می‌شناسند که هرگز بیمار نمی‌شود ولی این حقیقت ندارد. پس شاید بار دیگر وقتی با آب‌ریزش بینی یا در حالی‌که عرق کرده‌اید از خواب بیدار شوید، پس کمی هم به ارتشی از کمک‌رسانانی فکر کنید که شما را زنده نگاه می‌دارند.