چرا ژاپن سیاست تخریب و ساخت مجدد دارد؟
ساختمانهای بسیاری از مناطق ژاپن برای طولانیمدت طراحی نشدهاند، بلکه عمر مفید ۳۰ ساله دارند و وقتی صاحب خانه از دنیا میرود، خانه او برای ساختن خانه جدید تخریب میشود.
سیاست تخریب و ساخت دوباره ساختمانها برای بسیاری از پروژههای توسعه حومهشهری ژاپن صدق میکند. خسارات و تخریبهای جنگ جهانی دوم در کشور ژاپن، بهشدت این کشور را با مشکل کمبود عرضه مسکن در برابر تقاضا مواجه کرد و دولت این کشور طی دوران پس از پایان جنگ در سال ۱۹۴۵ اقدامات زیادی از جمله ایجاد سازمانها، نهادها و وضع قوانینی در جهت سیاست جدید مسکن انجام داد؛ یکی از این اقدامات، ساخت مسکنهای حاشیهشهری و ارزانقیمت بهعنوان راهحلی اضطراری در این مناطق بود.
به دلیل محدودیتهای زمانی و مکانی، کیفیت ساخت این ساختمانها ضعیف بود که موجب شد از نظر استاندارهای فعلی ژاپن در سطح پایینی قرار داشته باشند. رشد اقتصادی سریع در دوران پس از جنگ جهانی، ژاپن را به یکی از کشورهای پیشرو در زمینه صنعت تبدیل کرد و این خانههای ارزانقیمت دیگر پاسخگوی نیاز مسکنهای باکیفیت نبود.
علاوه بر این، زمینلرزههای مکرر این جزیره به مرور زمان قوانین را تغییر داد و بر اساس قانون جدید خانههای ساختهشده دوران پس از جنگ که ساختمانهای نسل دوم نامیده میشدند، باید در سال ۱۹۹۰ تخریب میشدند.
بدیهی است که مردم ژاپن برای زندگی در خانههای قدیمی که مطابق با مقررات آن زمان ساخته شدهاند و شرایط آنها نشاندهنده پایان عمر مفید آنها است، ارزشی قائل نیستند. این ساختمانها پس از فوت صاحب خانه تخریب میشوند و با مسکنهای با کیفیت و پیرو استاندارد بالاتر جایگزین میشوند. اکنون ساختمانهای ساختهشده در زمینهای این مناطق در سومین تکرار خود هستند. بر اساس استانداردهای جدید خانهها باید تا حد امکان پایدار ساخته شوند و حداقل چندین دهه و در صورت امکان چند قرن دوام داشته باشند.
قوانین ساختوساز در ژاپن
در طول فرایند ساختوساز یک ساختمان، مقدار انرژی تجسمیافته و انرژی مورد نیاز برای ساخت، حملونقل و مدیریت مواد، بسیار زیاد است، بهطوریکه فعالیتهای ساختمانی تقریباً ۳۵ درصد از انتشار جهانی دیاکسید کربن را تشکیل میدهد، بنابراین خانههای ۳۰ ساله دوران پس از جنگ، پایدار نیستند و الزامات شهر پایدار را برآورده نمیکنند؛ بر اساس کتاب «۱۰۱ قانون اساسی برای ساختمانها و شهرهای پایدار» دوام، انعطافپذیری و بهرهوری انرژی باید سنگ بنای معماری پایدار در نظر گرفته شود. سیاستهای طراحی شهری فراتر از جنبههای معماری هستند و در معادلات بهرهوری، حملونقل را نیز در نظر میگیرند.
تغییر پارادایم در شهرسازی «حومه» ژاپن
تکنیک تخریب و ساخت زمینهای حومهشهری به دلیل اثرات زیستمحیطی که در هزینههای ساختوساز منعکس میشود، در حال تغییر است. همچنین با کاهش جمعیت و افزایش سن، بیشتر مردم حومهها را ترک میکنند و در کلانشهرها و مراکز شهری ساکن میشوند.
آمار نشان میدهد که در حال حاضر مردم ژاپن ۱۳ درصد مناطق حومهشهری را ترک کردهاند و پیشبینی میشود که این رقم تا سال ۲۰۳۳ به حدود ۳۰ درصد خواهد رسید که معادل ۲۱.۷ میلیون خانه متروکه است. خانههای متروکه و زمینهای بدون صاحب برای کشور مشکل ایجاد میکند و موجب میشود که معدودی از مردم که هنوز در این مناطق زندگی میکنند، نتوانند با پرداخت مالیات زیرساختهای عمومی خود همچون شبکههای قطار، بیمارستانها یا جادهها را حفظ کنند، بنابراین طرح «بازسازی، نه تخریب» در شهرها و برنامههای توسعه حومه شهرهای بزرگ راهاندازی شد که بر اساس آن، خانههای بالای ۳۰ سال تخریب نمیشوند، مگر اینکه مقررات مربوط به زلزله را نقض کنند.
به این ترتیب بسیاری از جوانان در خانههای قدیمی ساکن میشوند و در صورت امکان آنها را نوسازی میکنند تا همزمان از مزایای ساختمان موجود و ایدههای بازسازی استفاده کنند. بدیهی است که هزینه بازسازی یک ملک بسیار کمتر از تخریب و ساخت دوباره آن است؛ جنبهای که امروزه نسل جوان به آن توجه میکند و رویه ژاپنیها برای تخریب و ساخت ساختمانهای جدید مطابق با سیاستهای پایداری را پایان میدهد.