معماران از زمان پیدایش شهرها تاکنون تلاش کرده‌اند فضاهای عمومی و سازه‌ها را مطابق با نیازهای مردم طراحی کنند و به همین دلیل، طراحی شهرها همواره در حال تغییر بوده است. در زمان‌های قدیم شهرها با تمرکز بیشتر بر مردم طراحی می‌شد، با این حال پیدایش وسایل نقلیه موتوری طراحی فضاهای عمومی و حتی ساختمان‌های مسکونی را به‌طور قابل‌توجهی تغییر داد و مالکیت بخش‌های اعظم شهرها را از آن خودروها کرد که این امر به سهم خود کیفیت زندگی شهرنشینان را تحت تأثیر قرار داد. اوج گرفتن استقبال تردد از طریق وسایل نقلیه عمومی به کاهش هرچه بیشتر گرایش مردم به حضور در معابر شهری منجر شد زیرا ترافیک خودرویی، وقوع سوانح خیابانی بی‌شماری را به دنبال داشت.

امروزه عبور و مرور خودروها و انتشار کربن ناشی از آن‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تشدید روزافزون تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا شناخته شده و همین امر، مدیران سراسر دنیا را به تأمل برای رفع چالش‌های به‌وجود آمده در این راستا سوق داده است. برنامه‌ریزان شهری در تلاش هستند شهرها را متفاوت با گذشته و با توجه بیشتر بر مردم (و نه خودروها) طراحی کنند و به همین دلیل پیش‌بینی شده است که شهرهای جهان در آینده بسیار متفاوت با امروز طراحی شود. در ادامه به معرفی مهم‌ترین تغییراتی اشاره می‌کنیم که طراحی شهرهای سراسر دنیا را در آینده از آن خود خواهد کرد و به زندگی پایدارتر و باکیفیت‌تر برای نسل‌های بعد منجر خواهد شد.

طراحی شهرهای مردم‌محور

برنامه‌ریزان در تلاش هستند تردد وسایل نقلیه موتوری را در شهرها به حداقل برسانند و مناطقی مردم‌محور به وجود بیاورند. در این راستا، بسیاری از خیابان‌ها به روی خودروها بسته و در عوض، پیاده‌راه‌های متعدد در شهرها توسعه داده شده است. بدیهی است که کاهش عبور و مرور وسایل نقلیه موتوری می‌تواند از جنبه‌های مختلف کیفیت زندگی شهری را تحت تأثیر قرار دهد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به کاهش انتشار گازهای آلاینده، به حداقل رسیدن اثرات جزایر گرمایی و آلودگی هوا، گرایش بیشتر مردم به اتخاذ تردد سبز و به دنبال آن، بهبود سلامت جسمی و روحی و حتی رونق اقتصادی، به واسطه افزایش امکان بازدید از مراکز تجاری اشاره کرد.

بارسلونا در اسپانیا یکی از موفق‌ترین شهرهای جهان در توسعه مناطق مردم‌محور به‌شمار می‌رود که مدیران آن توانسته‌اند از طریق طراحی مناطق خودکفا، تردد خودروهای موتوری را در سراسر شهر به حداقل برسانند و در عوض، مردم را به انجام امور روزمره خود از طریق پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا استفاده از وسایل نقلیه موتوری سوق دهند. به دنبال این اقدام، حس مالکیت مردم نسبت به فضاهای شهری افزایش یافته و همین امر آن‌ها را نیز به اتخاذ سبک زندگی سالم‌تر سوق داده و از این طریق، پایداری شهر بهبود قابل‌توجهی را تجربه کرده است.

حمل‌ونقل پایدار

اتخاذ تردد سبز طی دوران کرونا به یکی از مهم‌ترین اولویت‌های شهرنشینان با هدف رعایت فاصله اجتماعی از سایرین به منظور جلوگیری از آلوده شدن به بیماری کووید -۱۹ تبدیل شد، اما اثرات مثبت آن بر کیفیت هوا و حتی زندگی مردم به حدی زیاد بود که مدیران اغلب شهرهای جهان عزم خود را جزم کرده‌اند حمل‌ونقل پایدار را در رأس اهداف طراحی شهری خود قرار دهند. تلاش برای جایگزینی وسایل نقلیه موتوری با خودروهای الکتریکی یکی از مهم‌ترین اقداماتی بوده که در این زمینه اجرا شده و همین امر، زیرساخت‌های شهری را نیز به منظور تسهیل تردد این وسایل نقلیه سبز و همچنین نصب ایستگاه‌های شارژ آن‌ها متحول کرده است. البته حمل‌ونقل پایدار در شهرهای سراسر جهان تنها به ورود خودروهای الکتریکی به آن‌ها محدود نمی‌شود، بلکه مدیران در تلاش هستند در این راستا تدابیر دیگری نیز نظیر توسعه مناطق بدون خودروها، تشویق مردم به عبور و مرور از طریق وسایل نقلیه عمومی و توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی اجرا کنند.

مدیران اسلو، پایتخت نروژ، ادعا کرده‌اند که در آینده بسیار نزدیک شهر را به مناطق کاملاً بدون خودرو تبدیل خواهند کرد، ضمن این‌که در نظر دارند از طریق توسعه زیرساخت‌های مناسب، مردم را به تردد از طریق پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری سوق دهند.

طبق پیش‌بینی مرکز اطلاعات خودروی فنلاند نیز خودروهای تمام‌الکتریکی تا سال ۲۰۲۵، به میزان ۴۲ درصد و پنج سال بعد تقریباً ۷۰ درصد از خودروهای سواری ثبت‌نام اول این کشور را به خود اختصاص خواهند داد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰، بیش از ۱.۵ میلیون خودروی تمام الکتریکی در جاده‌های فنلاند وجود داشته باشد.

بهره‌گیری از رویکردهای هوشمند در توسعه شهرها

رویکردهای هوشمند سنگاپور تصویری از طراحی شهرهای آینده را با استفاده از تکنولوژی به تصویر می‌کشد که بر اساس پیش‌بینی بسیاری از محققان ایجاد مناطقی پوشیده در سنسورهای دیجیتالی را به دنبال خواهد داشت. سنسورهای هوشمند در آینده مدیریت پارکینگ‌ها، مصرف انرژی، کارآمدی شهری و حتی مدیریت جمع‌آوری و بازیافت پسماندهای شهری را به دنبال خواهد داشت و از این طریق به بهبود کیفیت زندگی مردم و پایداری شهرها کمک زیادی خواهد کرد. توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند از طریق استفاده از سنسورهای دیجیتالی برای مدیریت ترافیک و بهینه‌سازی عملکرد حمل‌ونقل از دیگر مزایای بهره‌گیری از رویکردهای هوشمند در آینده خواهد بود که بهبود تردد و کاهش تراکم ترافیکی را به دنبال خواهد داشت.

شهرداری‌های سئول و نیویورک به منظور تحقق هوشمندسازی شهر، پروژه‌های روشنایی شهری LED، سیستم‌های تشخیص نشت آب، سطل‌های زباله هوشمند، توسعه اینترنت پرسرعت رایگان و حمایت از انکوباتورها و شتاب‌دهنده‌های فناوری را در پیش گرفته‌اند و تاکنون توانسته‌اند، عنوان شهرهای برتر هوشمند جهان را از آن خود کنند.

توسعه زیرساخت‌های سبز و تاب‌آور در مقابل تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا

بدیهی است که توسعه زیرساخت‌های سبز می‌تواند به افزایش تاب‌آوری شهرها در مقابل بحران‌های حاکم بر زندگی بشر، تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا منجر شود و رفاه شهروندان را نیز ارتقا ببخشد. ایجاد پشت‌بام‌های سبز، باغ‌های عمودی و افزایش پوشش‌های گیاهی به روش‌های مختلف در سازه‌ها مهم‌ترین اقدامی است که به‌تازگی مردم و مدیران سراسر دنیا برای مبارزه با اثرات جزایر گرمایی به آن روی آورده‌اند و از این طریق توانسته‌اند چشم‌اندازهای کلی شهرها را نیز متحول کنند.

باغ عمودی میلان در ایتالیا، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های شهری جهان به‌شمار می‌رود که در راستای سبزسازی مناطق و افزایش تاب‌آوری محیط در مقابل تغییرات اقلیمی توسعه یافته و به عنوان الگویی برای مدیران سراسر دنیا به منظور طراحی سازه‌های سبز با هدف به حداقل رساندن اثرات جزایر گرمایی در شهرها عمل کرده است. این پروژه متشکل از دو آسمان‌خراش است که سراسر در پوشش‌های گیاهی محصور شده و از زمان احداث خود در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای محیط نقش مهمی ایفا کرده است.