بروجرد یکی از شهرستان های جذاب در استان لرستان است که با توجه به فرهنگ غنی و مردمان مهمان نوازی که دارد به عنوان یکی از مقاصد گردشگری محبوب در بین مسافران داخلی و خارجی تبدیل شده است.

در کنار آثار باستانی، جاذبه‌های طبیعی و دیدنی‌های منحصربه ‌فرد و کم نظیر این استان گزینه ‌ی مناسبی برای مسافرت و بازدید در ایام مختلف سال، بویژه فصل بهار و روزهای پرطراوت و سرشار از شوق نوروز است.

آشنایی با مسجد جامع بروجرد

از آثار ارزشمند دوره اسلامی است که گنبد خانه آن در قرن سوم هجری قمری ساخته شده است. این بنای مذهبی، اعتقادی از زمان ساخت تاکنون همواره مورد استفاده بوده و در دوره‌های مختلف علاوه بر تعمیر، محلقات وسیعی شامل شبستانهای جانبی و شمالی به آن افزوده شده است.

این اثر فرهنگی و تاریخی در محله دو دانگه (خیابان جعفری) شهر بروجرد قرار دارد و به شماره ۲۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع بروجرد معروف به مسجد جمعه که با گویش بروجردی به آن «مچد جمه» گفته می‌شود، یکی از مساجد تاریخی و از بناهای معماری معروف در شهر بروجرد است.

در مورد مسجد اعتقادات محلی خاصی وجود دارد.

مردم بر این عقیده‌اند که امام حسن مجتبی (ع) به بروجرد سفر کرد و در مسجد جامع سخنرانی داشت. در این مورد سند و منبع کتبی وجود ندارد و این عقیده تنها ریشه در گفته‌های شفاهی و اعتقادات مردمی دارد.

براساس بررسی‌های باستان‌شناسان، بنای اولیه مسجد جامع بروجرد به قرون دوم تا سوم هجری قمری تعلق دارد و از آتشکده‌ای نیمه‌ویران از دوره ساسانی به مسجد تبدیل شده است.

بعد از ورود اسلام به ایران و رسمی‌شدن آن، به‌طور طبیعی بسیاری از مکان‌های مذهبی زرتشتی و آتشکده‌ها تبدیل به مسجد شدند که مسجد جامع بروجرد نیز یکی از آن‌ها بود.

بین سال‌های ۱۵۰ تا ۲۲۶ هجری قمری و در زمان حکومت ابودلف بر غرب ایران، ساخت مسجد جامع بروجرد با حضور وزیر وی با نام حموله بن علی بروجردی در دستور کار قرار گرفت. شبستان شمالی مسجد نیز اندکی دیرتر و در قرن چهارم ساخته شد. با توجه به تاریخ طولانی (دوازده قرن) این مسجد، آسیب‌های متعددی بر آن وارد شده و بارها مورد بازسازی قرار گرفته‌ است.

محوطه‌سازی مسجد در قرون چهار و پنج هجری قمری و نیز الحاقات و تعمیرات آن بر طبق کتیبه‌های موجود، در سال‌های ۱۰۲۲، ۱۰۶۹، ۱۰۹۲ و ۱۲۰۹ هجری قمری صورت گرفته‌ است.

متن فرمان شاه عباس دوم صفوی بر بالای ورودی غربی قرار دارد که تاریخ ۱۰۲۲ هجری قمری را نشان می‌دهد. کتیبه‌ای منظوم نیز بر منبر گنبدخانه وجود دارد که سال ۱۰۶۸ هجری قمری روی آن حک شده است.

از دیگر آثار تاریخ‌دار در این مسجد می‌توان به یکی از درهای مسجد در محل اتصال شبستان غربی به گنبدخانه با تاریخ ۱۰۹۲ هجری قمری و دو لوح سنگی در طرفین ایوان مسجد با تاریخ ۱۲۰۹ هجری قمری اشاره کرد.

ویژگی‌های معماری مسجد جامع بروجرد

مسجد جامع بروجرد یکی از شاهکارهای تاریخ معماری کشور است و جز مجموعه های چهارطاقی های ایران به شمار می رود.

این مسجد جامع دارای گنبدخانه ای است که در ضلع جنوبی آن قرار دارد و از بخش های قدیمی تر این بنا به شمار می رود، نکته ی جالبی که در مورد این بنای تاریخی وجود دارد این است که در آن هم معماری اسلامی و هم معماری باستانی را مشاهده نمایید.

درون مسجد جامع بروجرد دو درب شرقی و غربی وجود دارد که به صحن اصلی مسجد باز می شود و در سمت جنوب صحن، گنبد و ایوان اصلی مسجد قرار دارد که قدیمی ترین بخش این مسجد به شمار می رود و در ضلع شمالی مسجد با ارتفاع کمتر از سایر بخش های دیگر مسجد نیز واقع شده که در تابستان برای این منطقه فضای خنکی را فراهم می آورد.

ایوان جنوبی دارای دو گلدسته است که بعدها به مجموعه افزوده شده است. از دیگر دیدنی‌های مسجد جامع، منبر چوبی مسجد است که نه عدد، پله دارد و اینک در ایوان میانی مسجد قرار گرفته است.

مسجد جامع بروجرد به‌صورت یک بنای مجموعه‌ای ساخته شده بود که شامل مسجد، آب‌انبار، ساختمان غریب‌خانه، میدان و سایر متعلقات بود و امروزه اثری از آن‌ها نیست. مسجد جامع ویژگی‌های معماری اسلامی و معماری باستانی ایران را در خود جای داده است.

مسجد جامع از نظر شکل از نوع مساجد تک ایوانی است و دو در ورودی در قسمت‌های شرقی و غربی دارد که به صحن اصلی باز می‌شود.

این سازه تاریخی شامل حیاط مرکزی، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان‌های اطراف آن و شبستان زمستانی می‌شود. در ضلع شرقی مسجد نیز آرامگاهی قرار دارد.

بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجاریان تعمیرات اساسی در مسجد انجام دادند و بخش‌هایی به آن افزودند.

بخش های مسجد جامع بروجرد

گنبدخانه: گنبدخانه‌ در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد و ارتفاع گنبد آن از سطح زمین به ۲۰ متر می‌رسد. پی دیوارهای گنبدخانه از سنگ سیاه مورق و سنگ لاشه با ملاط آهک ساخته شده است. معماری این بخش به چهارطاقی‌های دوره ساسانی شباهت دارد.

شبستان شمالی: این شبستان در ضلع شمالی مسجد با ارتفاعی کمتر از سایر بخش‌ها قرار گرفته است و در تابستان فضای خنکی دارد. این شبستان با ستون‌های زیادش باعث تحسین هر بازدیدکننده‌ای می‌شود. جالب اینکه اگر دو نفر در دو ستون روبه‌روی هم به‌صورت ضربدری بایستند و صحبت کنند، صدای یکدیگر را می‌شنوند.

ایوان جنوبی: ایوان جنوبی دو گلدسته دارد که بعدها به مسجد اضافه شده‌ است.

منبر چوبی: این منبر که ۹ پله دارد، در ایوان میانی مسجد خودنمایی می‌کند.

وضوخانه: وضوخانه در مجاورت مسجد قرار دارد و دارای ورودی بزرگی به نام غریب‌خانه است.