چگونه سرمای سخت به موتور اقتصادی شهرها تبدیل می‌شود؟

زمستان در بسیاری از نقاط جهان تنها یک فصل سرد و پرهزینه نیست؛ بلکه به نیرویی تبدیل شده است که ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرها را شکل می‌دهد. سرمای طولانی، برف‌های سنگین و روزهای کوتاه، هزینه‌های سنگینی بر دوش دولت‌ها و شهروندان می‌گذارند: از مصرف بالای انرژی برای گرمایش گرفته تا هزینه‌های برف‌روبی و نگهداری زیرساخت‌ها. در کنار این چالش‌ها، زمستان فرصت‌های اقتصادی بزرگی نیز فراهم می‌کند. گردشگری زمستانی، جشنواره‌های فرهنگی، ورزش‌های کوهستانی و صنایع مرتبط با برف و یخ، میلیاردها دلار درآمد برای شهرها و مناطق سردسیر ایجاد می‌کنند. اقتصاد زمستانی در واقع تلاشی برای تبدیل سرمای سخت به موتور رشد و توسعه است.

زمستان به‌ویژه در مناطق کوهستانی و شمالی، فرصتی برای رونق گردشگری ورزشی است. پیست‌های اسکی در رشته‌کوه‌های آلپ، راکی و اسکاندیناوی هر سال میلیون‌ها نفر را جذب می‌کنند. این گردشگران نه‌تنها برای ورزش، بلکه برای تجربه فضای فرهنگی و اجتماعی زمستانی به این مناطق سفر می‌کنند. هتل‌ها، رستوران‌ها و فروشگاه‌های محلی در این فصل رونق می‌گیرند و اقتصاد روستاهای کوچک کوهستانی که شاید در دیگر فصل‌ها کم‌رونق باشند، به‌واسطه زمستان زنده می‌شود. برف و سرما که می‌توانست مانع زندگی باشد، به موتور اقتصادی تبدیل می‌شود و هزاران شغل در بخش خدمات، حمل‌ونقل و صنایع ورزشی ایجاد می‌کند.

جشنواره‌های زمستانی نیز به یکی از مهم‌ترین فرصت‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند. کارناوال کبک در کانادا، جشنواره یخ و برف هاربین در چین و بازارهای زمستانی آلمان و اتریش نمونه‌هایی هستند که هر سال صدها هزار تا میلیون‌ها نفر را جذب می‌کنند. این رویدادها فرهنگ محلی را زنده نگه می‌دارند و اقتصاد صنایع دستی، غذا و نوشیدنی‌های سنتی را رونق می‌بخشند. در این جشن‌ها، گردشگران با خرید محصولات محلی و شرکت در آئین‌های فرهنگی، به چرخه اقتصادی شهرها کمک می‌کنند. به همین دلیل، بسیاری از شهرها زمستان را به بخشی از برند فرهنگی خود تبدیل کرده‌اند و با تبلیغات گسترده، آن را به عنوان یک جاذبه جهانی معرفی می‌کنند.

بسیاری از شهرها در مناطق سردسیر، زیرساخت‌های شهری را در توسعه گسترش توسعه اقتصاد زمستانی طراحی و اجرا می‌کنند. شهرهایی همچون مونترآل با شبکه زیرزمینی و هلسینکی با طراحی شهری سازگار با برف و یخ، نشان داده‌اند که سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های زمستانی نه‌تنها کیفیت زندگی شهروندان را بالا می‌برد، بلکه اقتصاد محلی را نیز تقویت می‌کند. مسیرهای پیاده‌روی امن، نورپردازی خیابان‌ها و بازارهای سرپوشیده، مردم را در سرمای سخت به حضور اجتماعی تشویق می‌کنند و همین حضور اجتماعی به رونق کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ کمک می‌کند. زمستان در این نگاه، فرصتی برای بازآفرینی فضاهای عمومی و ایجاد ارزش اقتصادی تازه است.

هاربین چین؛ پایتخت یخ و نور جهان

شهر هاربین در شمال‌شرقی چین قرار دارد و مرکز استان هیلونگ‌جیانگ است که سردترین منطقه چین محسوب می‌شود و به‌دلیل زمستان‌های طولانی و دمای بسیار پایین، به «سرزمین یخ و برف» شهرت دارد. «جشنواره یخ و برف هاربین» یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای زمستانی جهان است و هر سال میلیون‌ها بازدیدکننده جذب می‌کند. این رویداد میلیاردها یوان درآمد برای اقتصاد محلی ایجاد می‌کند و هاربین را به «پایتخت یخ» معروف کرده است. پارک بزرگ «دنیای یخ و برف» با مجسمه‌های یخی غول‌پیکر، کاخ‌های نورانی و سازه‌های هنری ساخته‌شده از یخ رودخانه سونگهوا، قلب جشنواره است.

در تعطیلات هشت‌روزه سال نوی چینی ۲۰۲۵ بیش از ۶۱۰ هزار بازدید از پارک ثبت شد و در یک روز رکورد ۱۰۰ هزار نفر حضور به دست آمد. از آغاز فصل جشنواره تا پایان تعطیلات، مجموع بازدیدها به ۲.۶۶ میلیون نفر رسید. این حجم از گردشگر نشان‌دهنده محبوبیت جهانی جشنواره است و تأثیر مستقیم بر اقتصاد محلی دارد. هتل‌ها، رستوران‌ها، حمل‌ونقل و صنایع خدماتی هاربین در این ایام رونق چشمگیری پیدا می‌کنند.

جشنواره یخ و برف هاربین به یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد زمستانی چین تبدیل شده و سهم قابل‌توجهی از تولید ناخالص داخلی شهر را تشکیل داده است. در دهه ۱۹۹۰ سهم این بخش تنها ۰.۳ درصد از اقتصاد هاربین بود، اما امروز یکی از موتورهای اصلی رشد اقتصادی است و میلیاردها یوان درآمد مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند. همزمان با جشنواره، برگزاری رویدادهایی همچون بازی‌های آسیایی زمستانی نیز به تقویت جایگاه هاربین به‌عنوان مقصد جهانی گردشگری زمستانی کمک کرده است.

جشنواره هاربین علاوه‌بر جنبه اقتصادی، ارزش فرهنگی و هنری بالایی دارد. هنرمندان از سراسر جهان برای ساخت مجسمه‌های یخی به این شهر می‌آیند و آثارشان نه‌تنها نمایشگر مهارت فنی، بلکه بازتابی از تعامل فرهنگی جهانی است. نورپردازی‌های رنگارنگ، موسیقی و نمایش‌های خیابانی، فضای جشنواره را به تجربه‌ای چندحسی بدل می‌کنند. هاربین نه‌تنها یک مقصد گردشگری زمستانی، بلکه نماد جهانی تبدیل سرمای سخت به فرصت اقتصادی و فرهنگی است.

مونترآل؛ شهری که زیر زمین زنده می‌شود

مونترآل نمونه‌ای روشن از شهری است که زمستان را به بخشی از هویت اقتصادی خود تبدیل کرده است. شبکه زیرزمینی گسترده این شهر که بیش از ۳۰ کیلومتر طول دارد، امکان رفت‌وآمد راحت مردم را در سرمای سخت فراهم می‌کند و همزمان اقتصاد محلی را زنده نگه می‌دارد. فروشگاه‌ها، رستوران‌ها و مراکز فرهنگی در این فضا فعال هستند و زمستان به جای فصل رکود، فرصتی برای تعامل اجتماعی و اقتصادی است.

جشنواره‌هایی همچون «ایگلوفست» با موسیقی الکترونیک در فضای باز، هزاران نفر را در سرمای زیر صفر گرد هم می‌آورند. جشنواره ایگلوفست از سال ۲۰۰۷ تاکنون هر سال در ژانویه و فوریه در بندر قدیمی مونترآل برگزار می‌شود و به‌عنوان «سردترین جشنواره موسیقی جهان» شناخته شده است. این رویداد درست در اوج سرمای کانادا، فضای باز بندر را به صحنه بزرگ موسیقی الکترونیک تبدیل می‌کند. دمای هوا در این ایام به منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، اما همین سرمای سخت بخشی از هویت جشنواره است؛ مردم با لباس‌های رنگارنگ و گاه عجیب، در فضای باز می‌رقصند و زمستان را جشن می‌گیرند.

در سال ۲۰۲۴، شانزدهمین دوره ایگلوفست با رکورد حضور ۱۱۸ هزار نفر برگزار شد. تنها در بخش اصلی جشنواره، بیش از ۹۳ هزار نفر شرکت کردند و بعضی شب‌ها همچون اجراهای «دیپلو» و «آرمین ون بورن» پیش از آغاز جشن به‌طور کامل بلیت‌ها فروخته شد. این حجم از حضور، نه‌تنها نشان‌دهنده محبوبیت جهانی جشنواره است، بلکه تأثیر مستقیم بر اقتصاد محلی مونترآل دارد. درآمد حاصل از فروش بلیت، اجاره فضا، خدمات غذایی و نوشیدنی و گردشگری شهری، میلیون‌ها دلار به اقتصاد شهر تزریق می‌کند.

هتل‌ها، رستوران‌ها و حمل‌ونقل عمومی نیز از این موج گردشگران سود می‌برند و زمستان به جای فصل رکود، به فصل رونق اقتصادی بدل می‌شود. ایگلوفست همچنین با کمپین‌های خلاقانه همچون مسابقه لباس‌های یک‌تکه زمستانی، تجربه‌ای فرهنگی و اجتماعی منحصربه‌فرد ایجاد می‌کند. این جشنواره نمونه‌ای روشن از اقتصاد زمستانی است که بر پایه خلاقیت و مشارکت اجتماعی بنا شده است.

آلپ؛ جایی که برف طلاست

روستاهای کوهستانی آلپ در فرانسه، اتریش، سوئیس و ایتالیا نمونه‌ای روشن از اقتصاد زمستانی هستند. در فصل‌های سرد، میلیون‌ها گردشگر برای اسکی و ورزش‌های کوهستانی به این مناطق سفر می‌کنند. هتل‌های کوچک خانوادگی، رستوران‌های محلی و فروشگاه‌های تجهیزات ورزشی در این فصل رونق می‌گیرند و اقتصاد روستاهایی که در دیگر فصل‌ها کم‌رونق هستند، به‌واسطه زمستان زنده می‌شود.

بر اساس پژوهش‌های اقتصادی، بیش از ۱۲۰ میلیون نفر در سال به آلپ سفر می‌کنند و این صنعت سهمی قابل‌توجه در تولید ناخالص داخلی کشورهای میزبان دارد. مناطقی همچون شامونی و کورشول در فرانسه مقصدهای جهانی اسکی هستند و هتل‌های کوچک خانوادگی، آپارتمان‌های اجاره‌ای و رستوران‌های محلی آن در فصل زمستان با ظرفیت کامل فعالیت می‌کنند. در اتریش، روستاهایی همچون اوبرتاورن و کیتزبوهل نمونه‌های روشن از اقتصاد زمستانی هستند؛ جمعیت کوچک روستا در فصل سرد چند برابر می‌شود و اقتصاد محلی با گردشگری زمستانی زنده می‌ماند.

سوئیس با برند جهانی خود در صنعت اسکی، درآمدی میلیاردی از این بخش کسب می‌کند. شهرهایی همچون سنت موریتز و زرمات نه‌تنها میزبان گردشگران عادی، بلکه مقصدی برای طبقه ثروتمند و رویدادهای بین‌المللی هستند. این حضور، صنایع لوکس همچون فروشگاه‌های پوشاک ورزشی، ساعت‌سازی و خدمات ممتاز را نیز رونق می‌دهد. در ایتالیا، مناطق دولومیت با ترکیب فرهنگ محلی و ورزش‌های زمستانی، نمونه‌ای از پیوند اقتصاد گردشگری و هویت فرهنگی هستند.

این چرخه زمستانی هزاران شغل مستقیم در بخش هتل‌داری، رستوران‌ها، فروشگاه‌های تجهیزات ورزشی و حمل‌ونقل ایجاد می‌کند. مشاغل غیرمستقیم همچون تولید پوشاک زمستانی، صنایع غذایی و خدمات شهری نیز از این رونق بهره‌مند می‌شوند. برف و سرما که می‌توانست مانع زندگی باشد، در آلپ به «طلای سفید» تبدیل شده است که نه‌تنها زندگی اجتماعی و اقتصادی روستاهای کوهستانی را حفظ می‌کند، بلکه آن‌ها را به بخشی از اقتصاد جهانی گردشگری پیوند می‌دهد.

کبک‌سیتی؛ کارناوال یخی و اقتصاد شادی

کبک‌سیتی با کارناوال زمستانی خود، یکی از روشن‌ترین نمونه‌های اقتصاد زمستانی است. «کارناوال کبک» یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین جشنواره‌های زمستانی جهان است که از قرن نوزدهم آغاز شد و هر سال در ژانویه و فوریه برگزار می‌شود. نماد اصلی جشنواره «آدم‌برفی کبک» یا همان «بونوم» است که به چهره‌ای جهانی تبدیل شده است. بونوم هر سال در مراسم افتتاحیه، کلید شهر را از شهردار دریافت می‌کند و به‌عنوان «پادشاه جشن» شناخته می‌شود. لباس او شامل کلاه قرمز و کمربند سنتی فرانسوی‌کانادایی است و تولیدکنندگان محلی هر سال نسخه‌های متنوعی از آن را برای فروش عرضه می‌کنند.

بونوم الهام‌بخش تولید کالاهای تبلیغاتی و یادگاری از عروسک‌ها و مجسمه‌های کوچک گرفته تا ماگ، تی‌شرت و اقلام تزئینی است. این کالاها بخش مهمی از درآمد جانبی کارناوال را تشکیل می‌دهند و صنایع دستی محلی را تقویت می‌کنند. خیابان‌های تاریخی کبک‌سیتی با مجسمه‌های یخی، رژه‌های رنگارنگ، مسابقات برفی و فعالیت‌های خانوادگی زنده می‌شوند. کارناوال کبک هر سال بیش از یک میلیون بازدیدکننده جذب می‌کند و درآمدی چند ده میلیون دلاری برای اقتصاد محلی به همراه دارد.

بازارهای زمستانی آلمان و اتریش؛ گرمای سنت در دل سرما

بازارهای زمستانی آلمان و اتریش نیز نمونه‌ای دیگر از موفقیت زمستانی شهرها هستند که ریشه‌ای چندصدساله دارند. این بازارها با چراغ‌های رنگارنگ، صنایع دستی و خوراکی‌های سنتی، فضایی گرم و صمیمی در سرمای سخت ایجاد می‌کنند و میلیاردها یورو درآمد برای صنایع دستی، خوراکی‌های سنتی و گردشگری شهری به همراه دارند.

نخستین بازارهای زمستانی آلمان در قرون وسطی شکل گرفت و امروز بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ بازار در سراسر کشور فعال هستند و میلیاردها یورو درآمد مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کنند. شهرهایی همچون نورنبرگ، درسدن و کلن هر سال میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی را جذب می‌کنند. بازار نورنبرگ به‌تنهایی بیش از دو میلیون بازدیدکننده دارد و بازار درسدن نیز با شهرت جهانی خود، سالانه حدود سه میلیون نفر را به سوی خود می‌کشاند. این حضور گسترده نه‌تنها صنایع دستی و خوراکی‌های سنتی را رونق می‌دهد، بلکه هتل‌ها، رستوران‌ها و حمل‌ونقل شهری را نیز به حرکت درمی‌آورد.

فروش صنایع دستی همچون تزئینات درخت کریسمس، شمع‌ها و مجسمه‌های چوبی، در کنار خوراکی‌های سنتی همچون سوسیس، شیرینی «اشترول» و نوشیدنی‌های داغ ادویه‌دار، بخش مهمی از این درآمد را تشکیل می‌دهد. این بازارها به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری، سهم قابل‌توجهی در افزایش اقامت شبانه گردشگران دارند؛ در سال ۲۰۲۴ بیش از ۴۳۳ میلیون شب اقامت در آلمان ثبت شد که بخش عمده آن به جذابیت بازارهای زمستانی نسبت داده می‌شود.

در اتریش نیز بازارهای زمستانی جایگاه ویژه‌ای دارند. وین با بازار کریسمس مشهور خود در میدان شهرداری، هر سال بیش از سه میلیون بازدیدکننده جذب می‌کند. این بازار با چراغ‌های رنگارنگ، صنایع دستی محلی و موسیقی سنتی، فضایی گرم و صمیمی در سرمای زمستان ایجاد می‌کند. بازارهای سالزبورگ و اینسبروک نیز نمونه‌های دیگر هستند که گردشگران بین‌المللی را به سوی خود می‌کشانند. درآمد حاصل از این بازارها نه‌تنها صنایع دستی و غذایی محلی را تقویت می‌کند، بلکه به اقتصاد گردشگری اتریش نیز رونق می‌بخشد.

نمونه‌های موفق از کانادا تا اروپا و چین نشان می‌دهند که زمستان می‌تواند فرصتی برای رشد اقتصادی، جذب گردشگر و تقویت صنایع فرهنگی باشد. هر شهر یا منطقه با توجه به شرایط اقلیمی و فرهنگی خود، زمستان را به بخشی از هویت اقتصادی و اجتماعی تبدیل می‌کند. آینده اقتصاد زمستانی به میزان توانایی جوامع در مدیریت پایدار وابسته است. اگر شهرها و کشورها بتوانند با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، زیرساخت‌های مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی و نوآوری‌های فرهنگی، زمستان را به بخشی از هویت اقتصادی خود حفظ کنند، این فصل می‌تواند موتور رشد و توسعه باشد.