موضوع: «تقویت ارتباط حوزه نظری و اجرایی در مدیریت شهری تهران»

پیشنهاد دهنده و بهره بردار:

پیشنهاد دهنده: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران

بهره بردار اصلی: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران

سایر بهره برداران: اداره کل حوزه شهردار تهران

بیان مسئله و ضرورت:

شکاف میان نظریه و عمل مختص ایران و شهر و شهرداری نیست و به نظر می رسد یک ویژگی جوامع بشری باشد. ولی تنها نگاهی به انبوه پژوهش های کم اثر در حوزۀ شهرسازی ایران و تهران از یک سو و تداوم مشکلات عدیدۀ اجرایی از سوی دیگر مبین آن خواهد بود که این شکاف در حوزۀ مدیریت شهری تهران بیش از آن است که بخواهیم آن را تنها ناشی از محدودیت های فوق بدانیم. به عبارت دیگر مدیریت شهری در تهران امکان استفاده از پژوهش های کاربردی اهل پژوهش را ندارد و یا شاید پژوهش های علمی نتوانسته اند راهی به زبان مدیریت بیابند. مطابق برخی پژوهش های انجام شده در زمینه های مشابه (هابرماس، ۱۹۶۷ می لی، ۲۰۰۴؛ سامانپور، ۱۳۹۷) عدم برقراری ارتباط مناسب میان نظریه و عمل در فضای واقعی را می توان در یکی از این دسته ها قرار داد:

الف- فاصله میان علم نظری با واقعیت های عینی و اجرایی شهر که حاصل ضعف مهارت علمی فنی دانشگاهیان و یا مجریان به نظر می رسد. چنین ضعفی ممکن است از یک سو حاصل انزوای فرهنگ دانشگاهی و یا اسناد سیاستگذاری شهری با مسایل اجرایی باشد. اولویت دادن پژوهش های شهری ایران به مسأله ای چون شهر هوشمند نسبت به مسائلی چون فقر و تبعیض و ضعف زیرساخت ها و …، نمودی از وابستگی فکری دانشگاه به اولویت های غیرمحلی است. از سوی دیگر عدم تطبیق اسناد سیاستگذاری شهری با واقعیت و در نتیجه اصلاحاتی در طرح تفصیلی و یا عدم بازتاب کافی آلودگی

هوا و ترافیک و حمل و نقل عمومی در اسناد مهم شهرسازی نمونه هایی از نوع دوم به نظر می رسد. این ضعف از سوی دیگر ممکن است حاصل روزمرگی و عدم آموزش سازمانی و یا انتصاب افراد غیرمتخصص به سمت های اجرایی و مدیریتی شهر باشد که این مورد هم در ادوار گوناگون در تهران شایع بوده و هست.

ب-  فاصلۀ میان زبان علم با عالم معانی فردی که اهمیت زیادی دارد. زیرا همین فاصله مانع از اثرگذاری علم در هدایت رفتار خواهد شد (با توجه به این نکته که اصولاً رفتار در پی درک معنا بروز خواهد کرد). مثلاً عدم تبعیت مردم از سلسله مراتب فضایی پیشبینی شده در نقشه های شهرسازی (منطقه، ناحیه، محله، …) و یا مشکلات موجود در مدلسازی رفتارهای ترافیکی شهروندان تهرانی را می توان نمود هایی از این فاصله معرفی کرد. عدم باور برخی مدیران به توصیه های علمی نیز می تواند حالت خاصی از این فاصله باشد.

ج- بی اثر بودن علم در خلقیات عمومی و عملی و آن هنگامی رخ خواهد داد که مدیران و یا مردم با وجود آگاهی علمی و نظری از دانش، از آن عملاً اثر نپذیرند. برای مثال عدم حساسیت شهرها نسبت به بحران آب را می توان نمودی از این شکاف دانست.

به این سه مورد باید سوءاستفاده از علم (که گاهی تحت عنوان استفادۀ ابزاری از علم آمده) را افزود و آن هنگامی است که علم نه برای منافع جمعی و همگانی بلکه برای افزایش منافع و قدرت و ثروت فردی و گروهی استفاده می شود. فاصلۀ حاصل از این مورد را به این شکل می توان صورت بندی نمود:

د- استفاده از علم برای توجیه تصمیمات ظاهراً علمی؛ این مورد را می توان ناظر به سیاست هایی دانست که با وجود حساسیت اخلاقی جامعه و تناقض با اصول علمی همچنان طرح می شود، مانند تأکید بر ابرپروژه ها و بلندمرتبه سازی یا واگذاری تراکم و یا ساخت و ساز در باغ ها و نیز درخواست های نامتعارف شهرداری مناطق از کمیسیون مادۀ ۵. فساد اداری گونۀ خاصی از این مورد است. در یک نقد کلی می توان گفت که شکاف میان علم و عمل در برنامه ریزی شهری یک ویژگی مشترک اکثر نقاط جهان است، ولی ساز و کار ایجاد آن لزوماً در همۀ نقاط جهان مشابه نیست. در کشورها و شهرهای مختلف و در طول زمان، وزن عوامل فوق تفاوت خواهد داشت. در ایران و تهران هم شناسایی عوامل اصلی و ثابت شاید هیچگاه ممکن نباشد که بتوان بر اساس آن سیاست وضع کرد. این پژوهش هم در پی علت یابی نیست بلکه به دنبال آن است که تجربیات موجود موفق مدیریت شهری در زمینه ارتباط حوزه نظری و اجرایی را تعمیم دهد. از این منظر، برای تبیین مسأله می توان از نظریۀ ساختاریابی گیدنز (۱۹۸۴) استفاده کرد. یکی از جزییات این نظریه به پیوند متقابل علم با عمل (دانش عملی) میرپردازد و در آن دو شرط اصلی برای یک نظریۀ اثرگذار در جامعه قرارداده شده است یکی صلاحیت منطقی علمی آن و دیگری باورپذیری آن از سوی فرهنگ. چنین دیدگاهی در حوزۀ مطالعات شهری هم در نظریاتی مانند برنامه ریزی تبادلی (transactive planning) و همکارانه نظرات مشابه در جامعه شناسی بازتاب یافته است؛ نظراتی که تلاش دارند نظر و عمل شهرسازی و مدیریت شهری را یکپارچه تر ببینند. از این منظر می توان گفت که مسأله این پژوهش عدم هم پوشانی کافی دانش نظری با باور عمومی (از جمله باورها و فرهنگ اداری و سازمانی) در حوزه سیاستگذاری و مدیریت شهری در تهران است.

از آنجا که این پژوهش به دنبال سیاستگذاری و ارائۀ راهکار جدید برای حل آن نیست و بدون ورود به ساز و کار احتمالاً پیچیده و مبسوط سیاستگذاری در این حوزه، تنها در پی بهبود وضعیت با تعمیم تحربه های موفق است، رویه انجام پژوهش با تکیه بر نظرات عملگرایانه قابل تحلیل خواهد شد. عملگرایان، حقیقت را در واقعیات و تجربیاتی میجویند که نتایج موفق و مطلوب به همراه داشته است، بیان که ساز و کار آن را مورد بحث قرار دهند. مثلاً با مروری بر تجربیات شهرسازی در تهران خواهیم دید که در مناطق و یا موضوعاتی خاص تفاهم بیشتری میان دو عرصه علم و عمل برقرار شده است، مثلاً در منطقۀ ۱۲ تقید «تهران ناصری» و بیشتری به سیاست های مبتنی بر تحلیل های نظری اهل شهرسازی و تاریخ دیده می شود؛ یا در عرصۀ عمومی، موضوعاتی مانند تراکم و تراکم فروشی و حفظ باغ ها و فضای سبز و میراث فرهنگی شهر برای بخش مهمی از مردم تبدیل به دغدغه شده است و گاهی شاهد مطالبات قانونی و حقوقی نهاد های مردمی در این حوزه ها هم هستیم. این نشان می دهد که نظرات علمی توانسته اند در این حوزه ها با فرهنگ عمومی ارتباط یابند و از این طریق عاملی برای اجرای سیاست های شهری شوند. همچنین سیاست هایی چون تفکیک زباله از مبدأ به موفقیتی نسبی دست یافته است، تفکرات و نظریه های نوسازی بافت فرسوده در محلات خاصی از تهران موفق تر بوده اند و … . همچنین ممکن است بتوان نمونه هایی را در کشورهایی با فرهنگ نزدیک به ایران جستجو کرد، از جمله برنامه ریزی نسبتاً موفق حمل و نقل عمومی و پیاده راه سازی در شهرهای جهانگردپذیر ترکیه، طرح بازآفرینی حلب در سوریه (پیش از اعتراضات داخلی)، برخی برنامه های فقرزدایی در هند و بنگلادش … .

از نگاهی عملگرا، هدف از مرور موارد موفق نه فهم دلیل و ساز و کار مشترک یا منفرد آن ها بلکه صرف آن خواهد بود که بپذیریم محیطی پیرامون آنهاست که در آن نظر و عمل به هم نزدیک تر می شوند و تعمیم چنان محیطی به دیگر حوزه ها می تواند نتایج مشابهی به همراه آورد. برای مثال فرض کنید که میخواهیم نظریه ها و سیاست های حمل و نقل عمومی را برای مردم و مدیران باورپذیر کنیم به شکلی که نظرات تخصصی در نقد وابستگی به خودرو شخصی و بزرگراه سازی مدیران و مردم را متقاعد کنند تا بیشتر از حمل و نقل عمومی استفاده کنند و اولویت را در تخصیص بودجه به حمل و نقل عمومی بدهند. مروری بر تجربه های مشابه گذشته نشان خواهد داد که نقد های علمی وارد بر بزرگراه سازی و برج سازی و ابرپروژه ها که نخستین نمونه های آن از دهۀ ۵۰ (زریونی م. ۱۳۵۶ ، برنامه ریزی حمل و نقل شهری) وارد شده بود، به تازگی توسط بخش مهمی از مردم باور می شود. به نظر می رسد مردم امروز بر خلاف دهه های گذشته با تردید بیشتری به چنین طرح هایی می نگرند. پس می توان امیدوار بود که استفاده از ساز و کارهای به کار رفته در آن زمینه ها در برابر مشکل فعلی هم به کار بیاید (این راه حل ممکن است تجربۀ مردم از نتایج باشد یا افشای منافع خاص نهفته در پروژه ها یا افزایش آگاهی از تبعات زیست محیطی یا سایر عوامل). بدین ترتیب پژوهشگران باید رویه ای مورد پایه پیشنهاد دهند که ساز و کار نظری شناسایی موارد موفق ارتباط نظر و عمل و نیز قابلیت تعمیم موفقیت ها به حوزه های دیگر را روشن سازد (روش های مبتنی بر قیاس تمثیلی (analogy) مثلاً استدلال موردمبنا (تجربه نهاد) (case-based reasoning) یک نمونه قابل توجه خواهد بود).

مسأله سوم پژوهش، کاربست آن خواهد بود. اصولاً تغییر سیاست امری زمان بر است و پژوهش باید گام های نخستین را برای تسریع این امر بردارد و ساز و کار ادامه تحول را در حوزه های منتخب پژوهش ارائه نماید. این موضوع در متون مربوط به سیاستگذاری، تحت عنوان مقوله ’ تغییر سیاستی (policy change) یا کارآفرینی سیاست (policy entrepreneurship) (به عبارتی راه اندازی و کارگذاری سیاست های جدید) مطرح شده اند. به شکل خلاصه، کارآفرینی سیاست به فرآیندهایی اطلاق می شود که در آن از فرصت ها و منابع در دسترس برای تغییر یکباره و سریع سیاست ها استفاده می شود. اتفاقاً یک راهکار رایج در این مسیر، ایجاد تغییرات نمونه و استفاده از آن به عنوان مقدمه برای تغییرات بزرگ است، که با رویکرد این پژوهش سازگار به نظر می رسد.

از این منظر لازم است پژوهشگران، مبتکر تغییرات نمونه دست کم در چند حوزۀ هدف شوند؛ به عبارتی باید راه حل های پیموده شده در نمونه های موفق را به برخی حوزه های مشابه مهم و ناموفق تعمیم دهند. پس از آن می باید شیوۀ مناسب برای ادامه کارآفرینی (نمونه سازی، ایجاد شبکه اجتماعی درون و برون سازمانی، روایت پردازی، … را روشن نمایند. (Mintrom & Norman, 2009 ؛ Petridou & Mintrom, 2021 .)

این سه مساله در این پرسش جمع می گردد: چگونه می توان شهرداری را توجیه کرد تا تجربه های موفق رابطۀ دوسویه نظر و عمل را به مجموعه های گسترده تری تعمیم دهد.

اهداف:

هدف اصلی:

ارتقا ارتباط دانش نظری و اجرایی در مدیریت شهری

اهداف فرعی:

– بررسی و تعریف دقیق از حوزه نظری و عملی در مدیریت شهری در تهران و در زمینه فرهنگی ایران

– شناسایی حوزه های مساله دار در ارتباط میان دانش نظری و عملی در مدیریت شهری تهران

– شناسایی و تعمیم تجربیات موفق ارتباط دانش نظری و اجرایی در مدیریت شهری تهران

– تدوین شاخص ارزیابی موفقیت در ارتباط دوسویه دانش نظری و دانش عملی

– ارائه راهکارهای تقویت ارتباط دوسویه دانش نظری و دانش عملی در مدیریت شهری تهران

– تدوین برنامه کارآفرینی سیاست برای کل حوزه های هدف

– نمونه سازی به شکل عملی برای برخی از حوزه های هدف مطالعه به منظور تقویت رابطه نظر و عمل

قلمرو سازمانی، محدوده مکانی و زمانی:

قلمرو سازمانی: شهرداری تهران

محدوده مکانی: شهر تهران

محدوده زمانی: ۱۲ ماه

محدوده موضوعی: مدیریت و حکمروایی شهری

• دریافت فایل درخواست ارائه پیشنهاد پژوهشی «تقویت ارتباط حوزه نظری و اجرایی در مدیریت شهری تهران»

تذکر: قبل از تهیه پیشنهاد پژوهشی، بخش اسناد مناقصه (فراخوان) و نکات مربوطه به‌ دقت مطالعه شود. لازم به ذکر است در صورت عدم انطباق پاکت‌ های مناقصه با مشخصات مندرج در این بخش، پیشنهاد‌ های ارسالی بررسی نخواهد شد و مسئولیتی در این خصوص متوجه مرکز نخواهد بود.

– سقف مبلغ برآورده شده (هزینه‌ های کارشناسی و بالاسری): ۴۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان به حروف معادل (چهار میلیارد و چهارصد میلیون ریال)

– مبلغ سپرده تضمین برای شرکت در مناقصه (برای پروژه‌ هایی که نیاز به اخذ سپرده تضمین باشد، پاکت ج که حاوی مبلغ سپرده تضمین بر اساس اسناد مناقصه است بدون قید و شرط می بایست ارائه شود): این فراخوان مبلغ سپرده تضمین برای شرکت در مناقصه ندارد.

– شماره حساب مرکز مطالعات و برنامه‌ ریزی شهر تهران برای واریز سپرده تضمین: ۷۰۰۷۸۷۶۳۹۹۱۶ بانک شهر شعبه الهیه آقابزرگی کد ۵۰۲ (این فراخوان مبلغ سپرده تضمین برای شرکت در مناقصه ندارد.)

– برای دریافت شرح نیازمندی‌ های پروژه (RFP) بر روی فایل پیوست کلیک نمایید.

– با توجه به اخذ ضمانت حسن انجام تعهدات از مجری منتخب قبل از عقد قرارداد، مناقصه‌ گران قبل از شرکت در فراخوان به این موضوع توجه داشته باشند: (در صورتیکه مجری شخص حقیقی یا شخص حقوقی غیر دولتی باشد: اخذ ضمانت‌ نامه بانکی به میزان ۱۰ درصد مبلغ کل قرارداد و در صورتیکه مجری شخص حقوقی دولتی باشد: ضمانت‌ نامه انجام تعهدات به میزان ۵ درصد مبلغ کل قرارداد به صورت مکتوب مطابق با فرمت تعیین شده مرکز (یا ارائه ضمانت نامه کتبی با امضای روسای دانشگاه‌ ها، موسسات پژوهشی و آموزشی طرف قرارداد به استناد مصوبه هیئت وزیران مورخ ۱۳۹۴/۰۹/۲۲ شماره نامه ۱۲۳۴۰۲/ت ۵۰۶۵۹ ه)

– دامنه قیمت پیشنهادی برای مناقصه‌ گران (ضریب پلوس PLUS و مینوس MINUS) حداکثر تا ۱۰ درصد (بیشتر و کمتر) از مبلغ تعیین شده است.

– برگزاری کمیته مالی (گشایش پاکات مالی) مناقصه در محل مرکز مطالعات و برنامه‌ ریزی شهر تهران حداکثر ۷ روز کاری پس از اتمام مهلت ارائه پیشنهاد ها برگزار می‌ شود و از مناقصه‌گرانی که حد نصاب امتیاز فنی لازم را کسب کرده باشند دعوت به عمل خواهد آمد. در صورت تمدید فراخوان، اطلاع‌ رسانی در سایت مرکز صورت می‌گیرد.

– پاکت‌ های مالی مناقصه‌ گرانی که حد نصاب امتیاز فنی را کسب نکرده باشند حداکثر به مدت یک ماه پس از اتمام مناقصه در مرکز محفوظ است و برای دریافت پاکت مالی (ب) شخص مناقصه‌ گر یا نماینده ایشان با معرفی نامه به واحد حراست مرکز واقع در طبقه ۶ مراجعه نماید. در صورت عدم مراجعه در موعد مقرر، هیچگونه مسئولیتی متوجه این مرکز نخواهد بود.

– درج این آگهی هیچ‌ گونه تعهدی برای دستگاه مناقصه گذار ایجاد نمی ‌نماید.

مهلت ارائه و تحویل پیشنهاد در ساعات اداری: تا پایان وقت اداری روز سه‌ شنبه ۹ آبان‌ ماه ۱۴۰۲ (لازم به ذکر است دبیرخانه مرکز پس از وقت اداری تعطیل می‌ شود و صرفاً در وقت اداری «در حال حاضر ساعت اداری از روز شنبه تا سه‌ شنبه ساعت ۱۵:۰۰ و چهارشنبه ساعت ۱۴:۰۰» امکان تحویل پیشنهاد ها وجود دارد و مناسب است. پیشنهاد ها روز قبل از اتمام مهلت تعیین‌ شده تحویل دبیرخانه شود تا در صورت نقص مدارک امکان اصلاح و تحویل در مهلت قانونی وجود داشته باشد)

محل ارائه و تحویل پیشنهاد: تهران، خیابان شریعتی، خیابان پل رومی، خیابان شهید اکبری، نبش خیابان شهید آقابزرگی، شماره ۳۲، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، طبقه همکف، دبیرخانه مرکز، کدپستی ۱۹۶۴۶۳۵۶۱۱، تلفن: ۳-۲۲۳۹۲۰۸۰-۰۲۱