سیما و منظر شهرها و آنچه به‌عنوان جنبه‌های کالبدی به دید شهروندان می‌آید، هویت شهر را در ذهن آن‌ها رقم می‌زند؛ نوآوری در طراحی و معماری ساختمان‌ها مفید است، اما باید با ساختمان‌های اطراف هماهنگ باشد و از سبک و سیاق اصولی پیروی کند؛ این در حالی است که با گذر از معماری سنتی حاکم در شهرها، امروزه دسترسی به مصالح گوناگون برای ساخت‌وساز، همچنین پیرایش گونه‌های معماری ساخته شده، ناگزیر جلوه‌های بصری ناهماهنگی را خلق کرده‌اند که با افزایش ساخت‌وسازها در حال پیشروی است.

طبق نظرات کارشناسان، نمای ساختمان‌ها تأثیرات روانی نیز دارد که هم با فضای عمومی همبستگی دارد و هم می‌تواند فضای داخلی ساختمان را نشان دهد؛ از این‌رو به جرئت می‌توان گفت که نمای ساختمانی عنصری است که به‌طور کلی شخصیت بنا را بیان می‌کند.

اهمیت نمای ساختمان‌ها، زمانی آشکار می‌شود که متعلق به هویت شهر و هماهنگ با آن باشد و در نتیجه می‌تواند به‌راحتی با همه شهروندان و مردمی که به‌عنوان گردشگر از شهر بازدید می‌کنند، ارتباط برقرار کند؛ بنابراین واضح است که وقتی قرار باشد در شهر توسعه‌ای اتفاق بیفتد، باید با احترام به سبک معماری و ساختمان‌های قدیمی و فرهنگ ساخت‌وساز قدیم، ساخت‌وسازهای جدید شکل بگیرد که این موضوع تا حد زیادی در معماری ساختمان‌های اصفهان رعایت شده است.

معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با راه‌اندازی واحد سیما و منظر و تدوین رویکردهای نظارتی سعی دارد تا از شکل‌گیری نماهای مخالف هویت و سیما و منظر شهر اصفهان جلوگیری کند؛ علاوه بر آن فرهنگ‌سازی اجرای نماهای منطبق بر معماری ایرانی-اسلامی می‌تواند در راستای مدیریت و کنترل نمای ساختمان‌های نصف‌جهان مورد توجه قرار گیرد.

مطابق قانون سیما و منظر شهری، بیش از ۷۰ درصد قالب نمای ساختمان‌ها در شهر اصفهان باید از آجر و سایر آن از سنگ یا مصالح ترکیبی باشد، زیرا اصفهان شهری صاحب سبک بوده و ساختمان‌های قبلی مبتنی بر آجر است.

دغدغه نما را در شهروندان به‌وجود آوردیم

وحید مهدویان، معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان در رابطه با فعالیت‌های انجام شده برای مدیریت نمای ساختمان‌ها و کنترل سیما و منظر شهر می‌گوید: سال ۱۳۸۹ ضابطه اجرای نمای ساختمان استفاده از ۷۰ درصد آجر بود که کمیته سیما و منظر راه‌اندازی و ضوابطی بر اساس جلسات برگزار شده با سازمان نظام مهندسی و انجمن شهرسازان پس از شش ماه در نظر گرفته شد.

وی می‌افزاید: در گام نخست مصوبه شورای اسلامی شهر در رابطه با کمیته سیما و منظر دریافت شد و پس از آن نیز سال ۱۳۹۰، در ضوابط طرح تفصیلی فصلی تحت ضوابط عنوان سیما و منظر در نظر گرفته شد.

معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با بیان اینکه با راه‌اندازی کمیته سیما و منظر برای بررسی نمای ساختمان‌ها، در حال حاضر دغدغه نما را در شهروندان به‌وجود آوردیم و آن‌ها نیز اهمیت این موضوع را پذیرفتند، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر این کمیته فعال است، در حالی که نظیر آن در کمتر شهری وجود دارد.

در صورت پیروی نکردن مالک برای اجرای نما، از قوه قهریه یعنی کمیسیون ماده ۱۰۰ استفاده می‌کنیم.

مهدویان با بیان اینکه کمیته سیما و منظر هر هفته تشکیل و در آن نمای ساختمان‌ها بررسی می‌شود، تاکید می‌کند: در صورت پیروی نکردن مالک برای اجرای نما، از قوه قهریه یعنی کمیسیون ماده ۱۰۰ استفاده می‌کنیم؛ در حال حاضر چندین رأی تخریب نما داریم و نشان می‌دهد که به‌نوعی این فرهنگ را در نصف‌جهان به‌وجود آورده‌ایم.

وی اضافه می‌کند: بیش از ۱۰ سال قبل، عملیات احداث ساختمانی نبش خیابان هشت بهشت برای کاربری تالار شهرداری و شورای اسلامی شهر آغاز شد، اما به‌دلیل قرارگیری در محدوده بافت تاریخی و ارتفاع، مورد انتقاد سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و طبق مصوبه کمیسیون ماده ۵ ارتفاع آن تعدیل شد و حتی نقشه آن نیز به تصویب این کمیسیون رسید.

معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان تاکید می‌کند: با توجه به تغییر مدیریت شهری، شهرداری وقت عزمی برای تکمیل این ساختمان نداشت، بنابراین رها شد؛ در دوره ششم مدیریت شهری اصفهان موضوع تکمیل این پروژه مطرح شد، اما واقعیت این است که نقشه مصوب، آنچنان متناسب با ساختمان شهرداری و شورای اسلامی شهر نیست.

وی با بیان اینکه به تمرکززدایی از مرکز شهر اعتقاد داریم، اضافه می‌کند: به‌جای هزینه برای احداث ساختمان با کاربری تالار شهرداری و شورای اسلامی شهر در مرکز شهر، این محل را برای احداث هتل به سرمایه‌گذار بخش خصوصی واگذار کردیم تا ساختمانی متناسب با نیاز در این محل احداث شود و تالار شورا و شهرداری در ساختمان دیگری قرار گیرد.

مهدویان ادامه می‌دهد: یکی از جلوه‌های شهر سیما و منظر و نمای ساختمان‌ها است که تأثیر بسزایی در چهره شهر اصفهان دارد، در تخریب نمای ساختمان‌ها می‌تواند آسیب بسیار جدی به شهروندان وارد کند

عبدالرسول جان‌نثاری، مشاور کمیسیون عمران، شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر اصفهان می‌گوید: در جلسه اخیر کارگروه این کمیسیون بحث ضعف‌های سازه‌ای موجود در نماهای ساختمانی موجود در سطح شهر مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

وی می‌افزاید: در این جلسه که با حضور نمایندگان معاونت معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان، نمایندگان سازمان نظام مهندسی ساختمان و اعضای کارگروه برگزار شد، فرایندهای موجود در کمیته سیما و منظر شهرداری بررسی و مرور شد.

مشاور کمیسیون عمران، شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: زلزله‌های سال‌های اخیر نشان داده است، هرچند که سازه‌ها عملکرد به نسبت خوبی هنگام زلزله دارد، اما نمای ساختمان‌ها، مقاومت و استحکام لازم را هنگام زلزله ندارد و شاهد تخریب آن خواهیم بود.

وی اضافه می‌کند: چند سال قبل زلزله سرپل ذهاب نشان داد که تخریب نمای ساختمان‌ها می‌تواند آسیب بسیار جدی به شهروندان وارد کند و قابلیت بهره‌برداری از پروژه‌ها را به حداقل برساند؛ همچنین شاهد این اتفاق بودیم که در عین حال که قسمت سازه و سفت‌کاری ساختمان‌ها به نسبت سالم بود، اما قسمت عمده‌ای از نازک‌کاری آن نابود شده است.

جان‌نثاری تاکید می‌کند: پس از این زلزله توجه بیشتری به اجرای قسمت نمای ساختمان‌ها و جزئیات معماری انجام شده است و می‌توان گفت که تحول اساسی در اجرای میان‌قاب‌ها و وال‌پست‌ها اتفاق افتاده است، اما به‌رغم این تلاش‌ها، هنوز تا نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم.

وی می‌گوید: آنچه که در حال حاضر در نمای ساختمان مورد توجه قرار گرفته است، به این صورت است که مهندسان محاسب بر اساس یک پیش‌فرض اولیه، بار ناشی از نما را در یک فایل محاسباتی اعمال می‌کنند که این بار حدود ۵۵۰ کیلوگرم بر متر است.

با توجه به ضخامت مصالح و اجرای نمای ساختمان، به‌طور قطع بار وارده بر سازه بیشتر از بار اولیه در نظر گرفته شده در سازه است که این امر می‌تواند ایمنی کل سازه را به خطر بیندازد.

مشاور کمیسیون عمران، شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه بار ناشی از نما با در نظر گرفتن ضخامت لایه ملات ماسه سیمان برابر با سه سانتی‌متر و آجر چینی سه سانتی‌متر و سایز جزئیات است، می‌افزاید: با توجه به تنوع فرم‌های نما و استفاده از نماهای حجمی و صفحه‌ای، در آجرچینی رایج در شهر اصفهان، ضخامت لایه آجرچینی از سه سانتی‌متر بسیار بیشتر است و با توجه به خطاهای اجرایی در اجرای سقف‌ها و عقب و جلو بودن لبه سقف‌ها، شاهد استفاده از ملات ماسه سیمان با ضخامت خیلی بیشتر از سه سانتی‌متر هستیم.

وی تاکید می‌کند: با توجه به این مشکلات به‌طور قطع بار وارده بر سازه بیشتر از بار اولیه در نظر گرفته شده در سازه است که این امر می‌تواند ایمنی کل سازه محاسبه شده را به خطر بیندازد.

جان‌نثاری با بیان اینکه در جلسه اخیر کارگروه عمران، شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر اصفهان بر دقیق‌سازی بارهای وارده و هماهنگی بیشتر بین مهندسان معمار و محاسب پروژه‌ها تاکید و پیشنهاد شد این موضوع از طریق واحد آموزش سازمان نظام مهندسی، در قالب‌های مختلف اطلاع‌رسانی شود؛ اضافه می‌کند: یکی دیگر از مشکلات موجود، محاسبه نشدن سازه مورد نیاز برای تحمل وزن نمای ساختمان و تعبیه نشدن اتصال صحیح و دقیق نمای ساختمان به سازه اصلی است که مشاهده می‌شود قسمت نمای ساختمان که دارای وزن قابل توجهی است، با دیتایل‌های غیراصولی و غیرعلمی به سازه اصلی متصل می‌شود، بنابراین با یک زلزله کوچک شاهد فروریزش نمای ساختمان خواهیم بود.

بهتر است از مهندسان محاسب سازه درخواست شود با توجه به وزن نمای ساختمان، نوع سازه اصلی، وضعیت طره‌ای نما و سایر موارد، دیتایل محاسباتی دقیق و علمی برای اجرای اصولی نماها، ارائه شود.

وی تاکید می‌کند: تجربه زلزله‌های گذشته در سطح کشور، بیانگر این واقعیت است که این مسائل هنوز به‌صورت جدی و فنی مورد توجه قرار نگرفته است و در سال‌های اخیر ضابطه شماره ۷۱۴ به نام دستورالعمل طراحی سازه‌ای و الزامات و ضوابط عملکردی و اجرایی نمای ساختمان‌ها، از طرف مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی چاپ و منتشر شده است که این نشریه ضمن معرفی انواع نماهای ساختمانی، ابتدا ضوابط بارگذاری و طراحی آن‌ها را به‌خوبی بیان و سپس دیتایل‌های اجرایی مناسب را ارائه کرده است.

مشاور کمیسیون عمران، شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر اصفهان می‌گوید: بهتر است از مهندسان محاسب سازه درخواست شود با توجه به وزن نمای ساختمان، نوع سازه اصلی، وضعیت طره‌ای نما و سایر موارد، دیتایل محاسباتی دقیق و علمی برای اجرای اصولی نماها، ارائه شود.

وی می‌افزاید: معتقدم باید شرایطی فراهم شود که مهندسان محاسب نیز در جریان نمای طراحی شده توسط مهندسان طراح نما قرار گیرند و جزئیات لازم توسط آن‌ها ارائه یا کنترل شود زیرا در شرایط فعلی در بعضی از ساختمان‌ها، هماهنگی لازم بین طراح نمای ساختمان و مهندس سازه وجود ندارد.

هر شهری در برایند سیما و منظر خود هویتی کسب می‌کند، زیرا تمام شهرها دارای یک هویت هستند، اما از حدود ۱۰۰ سال پیش تاکنون که سبک‌های ساختمان‌سازی شهرها تحت تفکرات تکنولوژیک و مواجه‌های فرهنگی با بیرون اتفاق افتاده، چهره شهرها تغییر کرده است؛ در حال حاضر کش و قوس بین خواسته متخصصان، شهروندان و آنچه مسئولان تصمیم‌گیری می‌کنند، درباره نمای ساختمان‌ها مطرح است و به نظر می‌رسد رعایت اصول و ضوابط در این راستا می‌تواند کارساز باشد.این راستا همایش‌ها و اجلاس‌های متعددی برگزار شده که جنبه علمی و تخصصی داشته است.