کتابخانه‌ها در نقش فضای عمومی شهری

ایده کلی کتابخانه‌های عمومی، یک مخزن بزرگ از کتاب‌های قابل دسترس است، اما در عمل این سازه‌ها یک زیرساخت اجتماعی هستند که می‌توانند به مبارزه با نابرابری، قطبی‌سازی و زوال زندگی شهری کمک کنند. کتابخانه‌های عمومی مکان‌هایی امن برای مطالعه به‌ویژه برای افرادی که در خانه خود، اتاق یا شرایط مناسبی ندارند و مکانی مناسب برای ملاقات عمومی همه طبقات اجتماعی، مختلط و چندفرهنگی هستند.

نقش اطلاعاتی کتابخانه‌های عمومی

کتابخانه‌های عمومی می‌توانند از طریق ابزاری مانند Wi-Fi رایگان و وایرلس مانند آنچه در شهر پرافیتای اسپانیا و شهر غنا وجود دارد، ارتباط مردمی را دوباره برقرار کنند و اطلاعات مورد نیاز و قابل استفاده توسط همه مردم را در اختیار آنها قرار دهند.

این سازه‌ها را می‌توان به عنوان فضاهای امن احاطه‌شده با کتاب به‌ویژه در محله‌های محروم دانست که بی‌خانمان‌ها و دیگر افرادی که در جستجوی امنیت هستند به آنها پناه می‌برند و در سالن‌های اجتماع با همدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. علاوه بر این، به‌دلیل افزایش شهرنشینی، شکاف ارتباطی بین ساکنان یک شهر به وجود آمده است و فضاهای اجتماعی برای گردهمایی مردم به‌ندرت یافت می‌شود، بنابراین مردم می‌توانند در کتابخانه‌های عمومی که زیرساخت‌های اجتماعی سالمی دارند با هم پیوند برقرار کنند.

کتابخانه‌ها، فضاهای ارتباطی بین‌نسلی

کتابخانه‌های عمومی مکان‌های مناسبی برای ملاقات نسل‌های مختلف با یکدیگر هستند، فضایی که در آن افرادی با هم برخورد می‌کنند که در حالت عادی احتمال روبه‌رو شدن آنها با هم صفر است. کتابخانه‌ها مکانی برای تفکیک جامعه نیستند بلکه پذیرای همه مردم با فرهنگ‌های مختلف، دیدگاه‌های متنوع و از نسل‌های متفاوت هستند. نسل‌های مختلف در این مکان‌ها با هم مواجه می‌شوند و می‌توانند ساعت‌ها با هم معاشرت کنند و از تجربیات و دانش یکدیگر برای زندگی بهره ببرند.

آینده کتابخانه‌های عمومی

در عصری که بر نزدیکی و کاهش شکاف‌های اجتماعی، اقتصاد مراقبتی و فشردگی شهرها متمرکز است، کتابخانه عمومی نقش درخشانی در ارزش‌گذاری خدمات اشتراکی و درک نابرابری و پیامدهای آن دارد. در واقع کتابخانه‌ها دسترسی به اطلاعات را برای عموم فراهم می‌کنند، به فضاهای امن تبدیل می‌شوند و برای کسانی که مکان مناسبی ندارند، فضای مطالعه و کار فراهم می‌کنند و همچنین تبدیل به یک مکان اجتماعی برای معاشرت شهروندان و گذران اوقات فراغت افراد می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت که حتی اگر از کتابخانه‌ها برای امانت گرفتن و بازگرداندن کتاب‌های فیزیکی استفاده نشود، باز هم آینده بسیار روشنی در انتظار آنها است.

در بعضی از شهرهای جهان نیز ایده کتابخانه و کتابخوانی فراتر از یک محیط بسته ساختمانی رفته است به‌طوری‌که مسئولان تلاش می‌کنند با ایجاد یک محیط کتاب‌دوست در فضای باز، شهروندان را تشویق کنند تا علاوه بر حضور در فضای بیرون از منزل، تعامل اجتماعی را با کتابخوانی محقق کنند.

برای مثال در شهر لون بلژیک، شهرداری کتابخانه‌های سیار کوچکی را در قالب «پارکلت» در فضای باز چند منطقه شهری به راه انداخته است که شهروندان می‌توانند علاوه بر استراحت و تعامل در این کتابخانه‌ها، با امانت گرفتن کتاب تجربه مطالعه در فضای باز را داشته باشند و حتی کارگاه‌های آموزشی را با مشورت با مسئولان تشکیل دهند. جالب است بدانید که چند دستگاه آبمیوه‌گیری در محوطه باز کتابخانه قرار دارد که مراجعه‌کنندگان می‌توانند در آنجا از خود پذیرایی کنند.

مدیران شهری پس از اجرای موفقیت‌آمیز این طرح دریافتند که والدین دارای فرزندان خردسال نیز تمایل زیادی به استفاده از این فضاها دارند و به همین دلیل مناسب‌سازی ویژه‌ای را انجام دادند. در طراحی جدید، امکاناتی نیز برای فعالیت کودکان فراهم آمده است و در نتیجه والدین قادر خواهند بود فرزندان خود را در این مکان گرد هم آورند تا حین پرداختن به مطالعه شخصی خود، شاهد فعالیت آن‌ها نیز باشند.

بهترین کتابخانه‌های جهان با فضای عمومی

فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های کتابخانه‌ای (IFLA) برای تقدیر از بهترین کتابخانه‌های عمومی از سراسر جهان، فهرستی از کتابخانه‌هایی با ساختمان و ایده‌های خلاقانه جمع‌آوری کرده است. معیار ایفلا برای انتخاب بهترین‌ها این است که یک کتابخانه عمومی با ترکیب معماری کاربردی و راه‌حل‌های خلاقانه فناوری اطلاعات ساخته شده باشد و شامل توسعه دیجیتال با فرهنگ محلی شود. از یک بیمارستان بازسازی‌شده در استرالیا تا یک فروشگاه بزرگ فرهنگی در هلند، ساختمان‌های بسیاری به‌سبب طرح‌های معماری پایدار و فضاهای دارای نور طبیعی جزو برترین‌ها شناخته شده‌اند که در ادامه به چند نمونه اشاره می‌شود.

کتابخانه ماریک‌ویل، استرالیا

کتابخانه marrickville در استرالیا، یک پروژه استفاده مجدد تطبیقی است که یک بیمارستان قدیمی در حومه سیدنی را به یک ساختمان جدید سه هزار و۶۰۰ متر مربعی شامل یک کتابخانه عمومی، یک مرکز چند منظوره و یک پارک شهری تبدیل کرده است. به دلیل قدمت این ساختمان که به سال ۱۸۷۱ بازمی‌گشت، در حین طراحی مجدد ویژگی‌های اصلی آن مانند دیوارهای آجری و کف‌پوش‌های ترازو حفظ شده است. سقف زیگزاگ این کتابخانه، حضور معماری معاصر را در این ساختمان قدیمی نشان می‌دهد و جامعه محلی را برای آمدن به فضایی روشن و دلپذیر برای ملاقات، یادگیری، کار و معاشرت دعوت می‌کند.

کتابخانه دایچمن، نروژ

کتابخانه عمومی deichman اسلو که پس از یک مسابقه بین‌المللی تکمیل شد، در یک مکان نسبتاً کوچک کنار آب و در مجاورت خانه اپرای شهر قرار دارد، مساحت کل زیربنای آن ۱۹ هزار و ۶۰۰ متر مربع است. این طرح با هندسه چندلایه و نمای نورگذر مشخص می‌شود و سه مجرای نور بزرگ به صورت مورب در هر یک از ورودی‌های ساختمان، آبشاری از نور طبیعی را به دهلیز مرکزی و به عمق طبقات می‌آورد و روشنایی این ساختمان را در تمام ساعات روز از نور طبیعی تأمین می‌کنند.

کتابخانه هت پردیخرن، بلژیک

کتابخانه عمومی het predikheren در مخلن بلژیک، قبلاً صومعه‌ای بوده که در سال ۱۶۵۰ ساخته شده بود. این صومعه از سال ۱۹۷۵ متروکه بود و به همین دلیل توسط معماران شهری بازسازی شده است. در حال حاضر این ساختمان، کتابخانه‌ای است که به سه منطقه تقسیم می‌شود؛ یک منطقه برای استفاده چند منظوره، یکی برای مطالعه و کتاب‌خوانی و دیگری میزبان یک کتابخانه عمومی برای بزرگسالان و کودکان است.

در مراحل اجرای این پروژه بازسازی گسترده، تاریخ ساختمان و ویژگی‌های متمایز آن حفظ شده است. برنامه‌ریزی، طراحی فضایی، مرمت و همچنین طراحی تأسیسات فنی و تمام مداخلات سازه‌ای برای حفظ و تقویت این ویژگی‌ها در نظر گرفته شده است. این ساختمان جذابیت خود را مدیون زیبایی بی انتهای صومعه سابق است. این کتابخانه با توجه به فضای داخلی چشمگیرش، پتانسیل تبدیل شدن به یک مکان اجتماعی مهم در مخلن و یک جاذبه ماندگار را دارد و قرار است در آینده به مرکز سلامت ادبی تبدیل شود.

کتابخانه نینگبو، چین

کتابخانه جدید نینگبو با بیش از دو میلیون کتاب، در مجاورت یک تالاب زیست‌محیطی در استان نینگبوی چین واقع شده است و مساحت کل آن ۳۱ هزار و ۸۰۰ متر مربع است. این ساختمان که بخشی از چشم‌انداز تالاب زیست‌محیطی نیز هست، شامل یک لابی اصلی، فضاهای‌های کتاب‌خوانی، کتابخانه کودکان، کتابخانه ۲۴ ساعته، یک کتابخانه برای افراد کم‌بینا، دو سالن سخنرانی، یک کافه و یک اتاق مطالعه بزرگ است. طبقه همکف از هر طرف از نظر بصری باز است و آن را به یک میدان عمومی خارجی و یک پارک و دریاچه بوم‌سازی شده متصل می‌کند.

مرکز فرهنگی گرونینگن، هلند

Forum Groningen در شهر گرونینگن هلند، به عنوان یک مرکز بزرگ فرهنگی توصیف می‌شود، یک ساختمان چند منظوره که شامل فضاهای نمایشگاهی، سالن‌های فیلم و اجتماعات، رستوران‌ها و مخازن کتاب است. این ساختمان با ساختار چندوجهی، ۱۱ طبقه ارتفاع دارد و برای حفظ یکپارچگی با بافت شهری اطراف، با سنگی پوشانده شده است که در بسیاری از شناخته‌شده‌ترین سازه‌های شهر، از جمله برج مارتینیتورن و تالار شهر دیده می‌شود. در داخل، ساختمان در اطراف یک دهلیز مرکزی شکل گرفته است و پله برقی‌ها فضای خالی را از طبقه‌ای به طبقه دیگر متصل می‌کنند. فروم گرونینگن با بالکن روی پشت‌بام با سکوی تماشا و سالن تئاتر روباز به اوج خود می‌رسد.