نگاهی به پروژه ساختمان مسکونی شیخ بهائی

مساله اصلی طراحی حول دو موضوع شکل گرفت: اولاً چگونه علی رغم تعدد واحدهای مسکونی در هر طبقه، تعداد آپارتمان‌هایی که در همسایگی با یکدیگرند کاهش یابد و آرامش ساکنان مخدوش نگردد؛ ثانیاً چگونه موضوع تراکم (Density) واحدهای مسکونی در یک مجتمع پر واحد می‌تواند در نمای اصلی پروژه به عنوان یک عامل با هویت و دارای عملکرد و در جهت یکپارچگی درون و بیرون بنا نمود یابد.
به منظور پرداختن به موضوع نخست، با در نظر گرفتن عرض نسبتاً زیاد زمین (حدود ۷۵ متر)، دو زون کاملاً مجزا (از طبقه همکف به بالا) در نظر گرفته شد که منجر به تقسیم پلان طبقات مسکونی به دو بلوک با ۵ یا ۶ واحد همسایگی در کنار یکدیگر گردید. این امر سبب ساز ایجاد محرمیت بهتر واحدها و ایجاد مشاعات خلوت‌تر و کم ترددتر و در نتیجه آرامش بیشتر ساکنان گردیده است.
به موازات آن و در جهت بازنمایی مفهوم تراکم (Density) در سمت جنوب پروژه، پوسته‌ی نما شامل فضاهای نیمه باز به بنا الحاق گردید که عملاً نقش حایل بین فضای باز شهری و فضای بسته واحدهای مسکونی را ایفا می‌کند. با تقسیم این پوسته به پیکسل‌های ریز مقیاس، نه تنها تعدد واحدهای مسکونی پشتی آن نمود می‌یابد، بلکه با ایجاد فضاهای ریز مقیاس در حجم، ارتباط بصری و معنایی بنا با محیط شهری پیرامون را ارتقا می‌بخشد. ریز مقیاس‌ها همچنین امکان اضافه شدن سبزینگی در حجم را افزایش داده و کیفیت زیست ساکنان را بهبود می‌بخشند. ضمناً با اعمال تغییر در فرم و مقیاس پیکسل‌ها سعی درایجاد هماهنگی بهتر با تیپولوژی‌های متنوع واحد‌های مسکونی گردیده که از آن جمله می‌توان به ایجاد حیاط‌هایی با سقف بلندتر برای واحدهای دوبلکس و یا شکل گیری بالکن‌های عریض‌تر در واحدهای بزرگتر اشاره نمود. بدین ترتیب با منعطف کردن پوسته نما، این عنصر الحاقی عملاً در حجم پشتی خود حل شده و بخشی جدانشدنی از آن می‌گردد. همچنین با ایجاد تغییراتی جزیی در سازه‌ی موجود، ما بین دو بلوک، شیاری با عرض و عمق چشمگیر شکل گرفت که پیامد آن تفکیک واضح‌تر بلوک‌ها از یکدیگر است.
یکی از مداخلاتی که در روند طراحی در سازه‌ی موجود ایجاد شد، الحاق فضای ورودی به بنا بود که در عمل درگاه ورودی مرسوم در بیشتر پروژه‌های مسکونی را تبدیل به یک فضای واسط بین بیرون و درون ساختمان می‌کند. شکل گیری سیرکولاسیون حرکت در این فضای ورودی به همراه رمپ معلول، موجب ایجاد تجربه‌ای متفاوت از ورود به یک بنای مسکونی برای مخاطب می‌گردد و آن را تبدیل به زیرمجموعه‌ای مهم و با هویت مستقل از ساختمان می‌سازد.
در خصوص انتخاب مصالح مصرفی نما و با توجه به رویکرد فرمی نمای اصلی و وجود فضای واسط بالکن‌ها که به صورت عمده و با ارزش سایه اندازی در نمای جنوبی طرح ریزی شده‌اند، استفاده از یک متریال غالب (آجر صنعتی با ابعاد ۲۰ در ۹۰ سانتی‌متر) و پرهیز از تنوع رنگی و آشفتگی بصری به عنوان رویکرد اصلی مد نظر قرار گرفته است. ناگفته پیداست که آجر هم به واسطه پیشینه‌ی درخشان معماری ایرانی در اعصار پیشین و هم به واسطه هماهنگی و همنشینی با معماری مدرن حایز اهمیت است. همچنین در ترکیب نمای این پروژه از مصالحی مکمل و خنثی چون شیشه و ورق فلزی به رنگ دودی استفاده شده است. همچنین در خصوص طراحی جزییات پوسته الحاقی جنوبی، لوورهای جانمایی شده از یک طرف وظیفه کنترل اقلیمی و کاهش تابش آفتاب جنوب و جنوب غرب را بر عهده دارند و از سوی دیگر با ایجاد محرمیت در بخش‌هایی از فضاهای نیمه باز (بالکن ها) بخشی از خواسته‌های رفاهی ساکنان را برطرف می‌سازند. در طرح محوطه بنا نیز از آب سرریزی از یک رشته قنات موجود منطقه – به عنوان یکی از یادگارهای ماندگار فرهنگ معماری و شهرسازی ایرانی- استفاده گردیده است. بدین ترتیب عبور آب قنات از فضای محوطه به سمت خارج بنا برای کاربران به نمایش گذاشته شده است.
در پایان باید گفت تلاش تیم طراح پروژه مسکونی شیخ بهایی بیش از هر چیز، معطوف به ایجاد آرامش برای واحدهای پر شمار مسکونی و نیز ارتقا کیفیت جداره‌های نور گذر با بهره گیری از پوسته متخلخل نما و ایجاد ریز مقیاس متناسب با سیمای شهری و نیز امکان بهره گیری از سبزینگی در فضای زیست ساکنان بوده است.

مشخصات پروژه:
• طراح: دفتر علیدوست و همکاران
• معماران مسئول: شهاب علیدوست، سونا افتخاراعظم
• تیم طراحی: امیر نیک نفس، حمیده رئوف زاده، سهند محدث، حامد بختیاری، مهرداد کارچانی ،ونوس انتظامی، آیدا احسانی، مینا مهرداد، سما خاکی، پریسا پویافرد، کوروش امیرشاهی، مژگان عبداللهی، محمد علی ایزدی، نیلوفر محمدزاده، احسان داننده
• اجرا: شهاب علیدوست
• سازه: صمد آقازاده
• طراح تأسیسات برقی: شرکت اسکو جم ؛ پویا هرندی ، امیر هدایت
• تأسیسات مکانیکی: شرکت اسکو جم ؛ پویا هرندی ، امیر هدایت
• اجرای تأسیسات برقی و مکانیکی: شرکت اسکو جم ؛ پویا هرندی ، امیر هدایت
• رده: مسکونی
• کارفرما: خصوصی
• زیربنا: ۳۰۰۰۰ مترمربع
• مساحت زمین: ۴۸۰۰ مترمربع
• محل پروژه: تهران، شیخ بهائی، خیابان شهید کولیوند پلاک ۳۱
• تاریخ شروع پروژه: ۱۳۹۸
• تاریخ اتمام: ۱۴۰۱
• جوایز و افتخارات:
o رتبه دوم مسابقه معماری و ساختمان | ۱۴۰۱
• تصاویر: مسیح مستاجران، پرهام تقی اف