نبض شهرهای آینده در دست انرژی باد
انرژی بادی به‌عنوان یکی از پایدارترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین منابع تجدیدپذیر، جایگاه ویژه‌ای در سیاست‌گذاری‌های ملی پیدا کرده است. تجربه کشورهای پیشرو نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در این حوزه علاوه‌بر کاهش آلایندگی، منافع اقتصادی قابل‌توجهی برای مصرف‌کنندگان و دولت‌ها به همراه دارد.
Admin1
انرژی بادی در دهه‌های اخیر از یک فناوری نوظهور به یکی از ارکان اصلی تولید برق در کشورهای پیشرو تبدیل شده است. این منبع پاک، با تکیه بر نیروی طبیعی باد، بدون تولید گازهای گلخانه‌ای، برق تولید می‌کند و برخلاف سوخت‌های فسیلی، وابسته به منابع محدود یا واردات نیست. از نظر زیست‌محیطی، توربین‌های بادی کمترین ردپای کربن را در میان منابع انرژی دارند و از نظر اقتصادی، با کاهش هزینه‌های سوخت و تثبیت قیمت برق، نقش مهمی در امنیت انرژی ایفا می‌کنند.
توربین‌های بادی خشکی‌محور رایج‌ترین نوع هستند که در مناطق باز و بادخیز نصب می‌شوند. این توربین‌ها هزینه نصب و نگهداری پایین‌تری دارند و دسترسی به آن‌ها آسان‌تر است. در مقابل، توربین‌های ساحلی در سواحل و دریاهای کم‌عمق نصب می‌شوند و به‌دلیل شدت و پایداری بیشتر باد در این مناطق، توان تولید برق بالاتری دارند. اگرچه هزینه ساخت و نگهداری آن‌ها بیشتر است، اما ظرفیت تولید آن‌ها نیز به‌مراتب بالاتر است و در مقیاس صنعتی بسیار مقرون‌به‌صرفه هستند.
توربین‌های شناور دریایی نوع دیگری از توربین‌های بادی هستند که در آب‌های عمیق نصب می‌شوند و با استفاده از سازه‌های شناور، امکان بهره‌برداری از بادهای دور از ساحل را فراهم می‌کنند. این فناوری هنوز در مراحل توسعه است اما برای کشورهایی با سواحل عمیق همچون ژاپن و نروژ آینده‌ای روشن دارد.
در سال‌های اخیر، توربین‌های خانگی و کوچک‌مقیاس نیز وارد بازار شده‌اند. این توربین‌ها بین یک تا ۱۰ کیلووات ظرفیت دارند و برای تأمین برق خانه‌های روستایی، ویلاها، یا واحدهای مستقل طراحی شده‌اند. نصب آسان، هزینه پایین و امکان اتصال به شبکه یا ذخیره‌سازی در باتری از جمله مزایای آن‌هاست. با رشد فناوری و کاهش قیمت‌ها، توربین‌های خانگی به گزینه‌ای جذاب برای تولید برق پاک در مقیاس شخصی تبدیل شده‌اند و در کشورهایی همچون آمریکا، آلمان و چین به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
کشورهای پیشرو در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، با بهره‌گیری از انواع توربین‌های بادی از مدل‌های خشکی‌محور گرفته تا توربین‌های دریایی ثابت و شناور توانسته‌اند ظرفیت تولید برق خود را به‌طور چشمگیری افزایش دهند و همزمان ردپای کربنی خود را کاهش دهند. کشورهایی همچون آلمان، چین، ایالات متحده، اسپانیا و هلند با راه‌اندازی شبکه‌های مستقل و هوشمند برق، امکان مدیریت بهینه تولید و مصرف انرژی را فراهم کرده‌اند. این شبکه‌ها با اتصال مستقیم به توربین‌های بادی، نه‌تنها برق پاک تولید می‌کنند بلکه با ذخیره‌سازی انرژی در باتری‌های پیشرفته یا انتقال آن به شبکه‌های ملی، پایداری سیستم را تضمین می‌کنند.
پروژه‌های عظیم در شمال در آلمان با توربین‌های دریایی در دریای شمال و بالتیک، سهم انرژی بادی این کشور را به بیش از ۲۵ درصد از کل تولید برق رسانده‌اند. چین نیز با ظرفیت نصب‌شده بیش از ۴۰۰ گیگاوات، بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی بادی جهان است و با توسعه توربین‌های شناور در سواحل شرقی، به‌دنبال بهره‌برداری از بادهای دور از ساحل است. این کشورها با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، بهبود طراحی توربین‌ها، افزایش بازدهی و کاهش هزینه‌های نگهداری، توانسته‌اند انرژی بادی را به یکی از ارکان اصلی امنیت انرژی و توسعه پایدار خود تبدیل کنند، همچنین با تدوین سیاست‌های حمایتی همچون یارانه‌های تولید، معافیت‌های مالیاتی و تسهیل مجوزهای ساخت، مسیر رشد این صنعت را هموار کرده‌اند.
چین؛ رکوردشکنی در توسعه انرژی بادی
چین با افزودن ۴۶ گیگاوات ظرفیت جدید انرژی بادی در سال جاری، مجموع ظرفیت عملیاتی خود را به بیش از ۵۷۰ گیگاوات رسانده و جایگاه خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار انرژی بادی جهان حفظ کرده است. این رشد چشمگیر حاصل توسعه همزمان توربین‌های خشکی‌محور در مناطق شمالی و غربی، توربین‌های دریایی در سواحل شرقی و توربین‌های توزیع‌شده در مناطق روستایی و صنعتی است.
توربین‌های خشکی‌محور همچنان بخش عمده‌ای از ظرفیت نصب‌شده چین را تشکیل می‌دهند. مناطق شمالی و شمال‌غربی کشور همچون مغولستان داخلی، سین‌کیانگ و گانسو با دشت‌های وسیع و بادهای پایدار، میزبان پروژه‌های عظیم بادی هستند. در سال ۲۰۲۳، دولت چین تمرکز ویژه‌ای بر توسعه پروژه‌های چندمنظوره در مناطق بیابانی و گوبی داشت تا همزمان با تولید برق، از زمین‌های کم‌استفاده بهره‌برداری شود.
در حوزه دریایی، چین با ظرفیت نصب‌شده بیش از ۳۱ گیگاوات انرژی بادی دریایی، پس از بریتانیا در رتبه دوم جهانی قرار دارد. پروژه‌هایی همچون جیانگسو رودانگ و گوانگ‌دونگ از جمله بزرگ‌ترین مزارع بادی دریایی آسیا هستند. توربین‌های دریایی چین به‌طور متوسط ظرفیت هشت تا ۱۰ مگاوات دارند و در سواحل شرقی کشور نصب شده‌اند که بادهای قوی و زیرساخت‌های صنعتی توسعه‌یافته وجود دارد.
صنعت انرژی بادی چین با ایجاد بیش از ۱.۴ میلیون شغل مستقیم و غیرمستقیم که شامل مهندسی، ساخت، نصب، نگهداری، تحقیق و توسعه و صادرات می‌شود، به یکی از پیشران‌های اصلی اقتصاد سبز این کشور تبدیل شده است. بر اساس گزارش مؤسسه «وود مکنزی»، شرکت‌های چینی در سال ۲۰۲۴ برای نخستین بار سه رتبه اول تولیدکنندگان توربین بادی جهان را به خود اختصاص دادند. شرکت «گلد ویند» با نصب بیش از ۲۰ گیگاوات ظرفیت جدید، برای سومین سال متوالی در صدر جدول جهانی قرار گرفت. این شرکت‌ها نه‌تنها بازار داخلی چین را پوشش می‌دهند، بلکه صادرات گسترده‌ای به آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و حتی اروپا دارند. رشد صادرات به‌ویژه در قالب پروژه‌های کلید در دست و تأسیس کارخانه‌های محلی در کشورهای هدف، حاکی از تغییر راهبرد چین از فروش محصول به توسعه زنجیره ارزش جهانی است.
دولت چین در برنامه پنج‌ساله چهاردهم (۲۰۲۱–۲۰۲۵) اهداف بلندپروازانه‌ای برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر تعیین کرده است. این کشور در نیمه اول سال ۲۰۲۵ تولید برق از منابع بادی و خورشیدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۷ درصد افزایش داده و موفق شده است تولید برق از سوخت‌های فسیلی را ۲ درصد کاهش دهد.
بریتانیا؛ صرفه‌جویی ۱۰۴ میلیارد پوندی در هزینه‌های انرژی
بریتانیا از سال ۲۰۱۰ تاکنون، با گسترش ظرفیت انرژی بادی، موفق شده است بیش از ۱۴۷.۵ میلیارد پوند منفعت اقتصادی برای مصرف‌کنندگان خود ایجاد کند. این رقم شامل ۱۳۳.۳ میلیارد پوند صرفه‌جویی در قیمت گاز طبیعی و ۱۴.۲ میلیارد پوند کاهش قیمت برق است. پس از کسر ۴۳.۲ میلیارد پوند یارانه‌های دولتی، صرفه‌جویی خالص به ۱۰۴.۳ میلیارد پوند می‌رسد.
در سال ۲۰۱۰، بیش از ۷۵ درصد برق بریتانیا از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شد، اما تا سال ۲۰۲۵، زغال‌سنگ به‌طور کامل از چرخه تولید انرژی این کشور حذف شده و انرژی بادی با سهم ۳۰ درصد به بزرگ‌ترین منبع برق کشور تبدیل شده است که از گاز طبیعی با سهم ۲۶ درصد نیز بالاتر است. این تحول نتیجه سرمایه‌گذاری‌های گسترده در توربین‌های دریایی و خشکی، به‌ویژه در دریای شمال است.
بر اساس گزارش رسمی منتشرشده در فوریه ۲۰۲۵، بریتانیا در سال ۲۰۲۴ با افزودن ۷۳۹ مگاوات ظرفیت خشکی جدید توانست ظرفیت خشکی خود را در ۱۵.۷ گیگاوات حفظ و تقویت کند. ظرفیت بخش دریایی نیز با بهره‌برداری از فازهای جدید ظرفیت عملیاتی به ۱۵.۴ گیگاوات رسیده است. این رشد بریتانیا را در مسیر تحقق هدف ۵۰ گیگاوات ظرفیت دریایی تا سال ۲۰۳۰ قرار داده است. با توجه به برنامه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری‌های پیش‌بینی‌شده تا سال ۲۰۳۵، انتظار می‌رود ظرفیت دریایی بریتانیا به ۶۵ گیگاوات برسد که شامل پنج گیگاوات توربین‌های شناور خواهد بود.
یکی از عوامل کلیدی موفقیت بریتانیا، اجرای طرح «قراردادهای تفاوت» است. این طرح قیمت تضمینی برای تولیدکنندگان برق بادی فراهم می‌کند و موجب شده است حتی در شرایط کاهش قیمت بازار، سرمایه‌گذاری در این حوزه ادامه پیدا کند بدون آنکه تولیدکنندگان متضرر شوند. در این طرح، دولت بریتانیا از طریق سازمان LCCC با تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر قراردادهایی منعقد می‌کند که در آن قیمت تضمینی برای هر مگاوات‌ساعت برق تولیدی مشخص می‌شود.
این قیمت به‌عنوان «قیمت توافق‌شده» شناخته می‌شود. اگر قیمت بازار برق پایین‌تر از این رقم باشد، دولت مابه‌التفاوت را به تولیدکننده پرداخت می‌کند و اگر قیمت بازار بالاتر باشد، تولیدکننده موظف است مازاد را به دولت بازگرداند. این مدل موجب شده است سرمایه‌گذاران با اطمینان بیشتری وارد پروژه‌های بادی شوند، زیرا درآمد آن‌ها در برابر نوسانات بازار محافظت می‌شود.
در سال ۲۰۲۳ تعداد ۹۵ قرارداد با ظرفیت ۳.۷ گیگاوات برای پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر امضا شد. قیمت تضمینی برای پروژه‌های بادی خشکی‌محور به ۵۲.۲۹ پوند به ازای هر مگاوات‌ساعت رسید که نسبت به دور قبل افزایش قابل‌توجهی داشت. در سال ۲۰۲۵، دولت بریتانیا با اجرای دور جدید قراردادهای تفاوت، اصلاحاتی در شرایط قراردادها اعمال کرده است تا انعطاف‌پذیری بیشتری برای پروژه‌های بزرگ‌تر و توربین‌های شناور فراهم شود. از جمله این اصلاحات می‌توان به تعدیل معیارهای واجد شرایط بودن، به‌روزرسانی نرخ‌های پرداخت و تسهیل فرایند اتصال به شبکه اشاره کرد. این طرح موجب رشد ظرفیت نصب‌شده انرژی بادی شده و به تثبیت قیمت برق برای مصرف‌کنندگان کمک کرده است.
توربین‌های بادی در بریتانیا ظرف ۱۲ تا ۲۴ ماه انرژی مصرف‌شده در ساخت و نصب خود را جبران می‌کنند و تا ۲۵ سال برق تولید می‌کنند. این بازدهی بالا، همراه با کاهش آلایندگی، نقش مهمی در تحقق اهداف اقلیمی کشور دارد. مطالعه‌ای از دانشگاه آکسفورد نشان می‌دهد که اگر بریتانیا به‌جای انرژی بادی، همچنان در ظرفیت گاز سرمایه‌گذاری می‌کرد، تقاضای گاز آن به‌طور سالانه افزایش پیدا می‌کرد و بحرانی بدتر از بحران انرژی ۲۰۲۲ را رقم می‌زد.
دانمارک؛ پیشروی جهانی در سهم انرژی بادی
دانمارک تا نیمه اول سال ۲۰۲۵، بیش از ۸۶ درصد از برق مصرفی خود را از منابع کم‌کربن تأمین کرده که حدود ۶۰ درصد آن از انرژی بادی حاصل شده است. ظرفیت نصب‌شده توربین‌های بادی دانمارک به ۷.۶ گیگاوات رسیده و تعداد توربین‌های فعال از مرز ۷۰۰۰ واحد عبور کرده است. بر اساس آخرین داده‌های منتشرشده توسط آژانس انرژی دانمارک و پایگاه‌های تخصصی، این کشور به روند رشد پایدار خود در حوزه انرژی بادی ادامه می‌دهد تا جایگاه خود را به‌عنوان یکی از رهبران جهانی در تولید برق بادی تثبیت کند.
در بخش خشکی، دانمارک در نیمه اول سال ۲۰۲۴ حدود ۵۵ مگاوات ظرفیت جدید نصب کرده و ظرفیت کل توربین‌های خشکی‌محور را به ۴.۹۷ گیگاوات رسانده است. این توربین‌ها به‌طور عمده در مناطق غربی و شمالی کشور نصب شده‌اند و نقش مهمی در تأمین برق محلی و پایداری شبکه ایفا می‌کنند. در بخش دریایی نیز ظرفیت عملیاتی کشور به ۲.۶۳ گیگاوات رسیده و پروژه‌های بزرگی در حال توسعه هستند، همچنین اجرای پروژه‌های شناور دریایی در آب‌های عمیق‌تر در حال برنامه‌ریزی است که می‌تواند ظرفیت دریایی را تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۱۰ گیگاوات برساند.
دانمارک در سال ۲۰۲۴ بیش از ۲۰.۱ تراوات‌ساعت برق بادی تولید کرده که نسبت به سال قبل افزایش داشته است. این میزان تولید نه‌تنها نیاز داخلی را پوشش می‌دهد بلکه دانمارک را به صادرکننده خالص برق به کشورهای همسایه همچون آلمان، سوئد و هلند تبدیل کرده است. این کشور از دهه ۱۹۷۰ به‌طور راهبردی در انرژی بادی سرمایه‌گذاری کرده و اکنون میزبان شرکت‌های پیشرو همچون «وستاس» و «ارستد» است. این شرکت‌ها نه‌تنها بازار داخلی را پوشش می‌دهند، بلکه در صادرات فناوری و خدمات انرژی بادی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند.
مدل اقتصادی دانمارک بر پایه مشارکت عمومی و مالکیت اجتماعی توربین‌ها بنا شده است. بسیاری از پروژه‌های بادی توسط تعاونی‌های محلی اداره می‌شوند که سود حاصل از تولید برق را میان اعضا تقسیم می‌کنند. این مدل موجب افزایش پذیرش اجتماعی و مشارکت مردمی در توسعه انرژی‌های پاک شده است. ساختار مشارکتی نه‌تنها اعتماد عمومی را به فناوری‌های تجدیدپذیر افزایش داده، بلکه انرژی بادی را از یک صنعت فنی به بخشی از زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم تبدیل کرده است. توربین‌های بادی در دانمارک، تنها نماد تولید برق نیستند؛ بلکه نماد همبستگی محلی، مالکیت جمعی و آینده‌ای سبز هستند که با دست‌های مردم ساخته می‌شود.
