موج ویلاسازی روی اراضی کشاورزی

فاطمه ایزدی/ چند سالی است سودجویان، پای خود را بر گلوی زمین‌های کشاورزی گذاشته‌اند و به فکر تغییر کاربری اراضی زراعی افتاده‌اند. موج ویلاسازی در روستاهای خوش‌آب‌وهوای اطراف کلانشهر شیراز شدت گرفته و هر سال مساحت زیادی از زمین‌های کشاورزی فارس، زیر تیغ تغییر کاربری مي‌رود. هر چند فشار صنعت، گردشگری، بحران کم‌آبی، کاهش حاصلخیزی و تغییر سبک زندگی روستاییان، حفاظت از زمین‌های زراعی را مشکل کرده اما این روزها هیچ چیز به‌اندازه تغییر کاربری، حیات این دسته از اراضی را تهدید نمي‌کند. عده‌ای سودجو در جای‌جای استان فارس از قلات و گویم گرفته تا مرودشت، جهرم و سایر شهرستان‌ها به جان زمین‌های زراعی افتاده‌اند و به این فکر نمي‌کنند که این مسئله علاوه‌بر نابودی خاک و ظرفیت‌های آن، کاهش سطح حاصلخیزی و امنیت غذایی جامعه و مردم را نیز هدف خواهد گرفت. در واقع مافیای زمین‌خواری، تمام زورش را مي‌زند تا اراضی زراعی را از گردونه محصولات کشاورزی خارج کند، حال آنکه با خروج هر هکتار زمین حاصلخیز از چرخه کشاورزی، 20 نفر با مشکل امنیت غذایی روبه‌رو مي‌شوند.

اما اینکه چرا در طول این سال‌ها، دست‌اندازی به زمین‌های کشاورزی و تغییر کاربری این‌قدر شدت گرفته، موضوعی است که عده‌ای از کارشناسان، دلیل آن را در کم‌رنگ‌شدن فعالیت‌های کشاورزی، مشکلات مربوط به بازاریابی و فروش محصولات، نداشتن پشتوانه مالی و از همه مهم‌تر افزایش قیمت زمین و مسکن جست‌وجو مي‌کنند. هر چند 25 سال پیش، قانون حفظ زمین‌های کشاورزی در کشور با هدف ایجاد موانع برای تغییر کاربری این زمین‌ها به تصویب رسیده اما اراضی زراعی همچنان از تعرض و تجاوز سودجویان در امان نیستند. آن‌طور که در قوانین آمده، مصوبه امکان تغییر کاربری زمین فقط در موارد خاصی امکان‌پذیر است و مالکانی که بدون اخذ مجوز نسبت به تغییر کاربری زمین‌های خود اقدام کنند، تخلف کرده‌اند و طبق قانون، موظف به پرداخت عوارض بسیار سنگین و پرداخت جریمه نقدی تا سه برابر ارزش زمین به قیمت روز مي‌شوند. البته در این داستان، جای امیدواری وجود ندارد؛ چراکه این قوانین آن‌چنان هم بازدارنده نبوده و در طول یکی دو سال اخیر بیش از دوهزار فرایند ساخت‌وساز در زمین‌های کشاورزی صورت گرفته و متخلفان بدون ترس و واهمه، اقدام به این کار کرده‌اند.

آن‌طور که یدالله سیفی، یکی از کشاورزان منطقه دشت‌ارژن توضیح مي‌دهد در مسیر تغییر اراضی زراعی، بیش از هزاران میلیارد تومان در قالب تاسیسات ساختمانی تخریب مي‌شود و پس از ویران‌شدن بناهای غیرمجاز، حدود 90 درصد از این اراضی به چرخه کشاورزی بازنمي‌گردد. به قول او عده‌ای از سودجویان، بهترین زمین‌های کشاورزی را به واحدهای مسکونی و ویلایی تبدیل مي‌کنند و در این میان کشاورزان، چاره‌ای ندارند جز آنکه برای کشت محصول به سراغ زمین‌های درجه چندم بروند که این مسئله، هم عملکرد محصول را کاهش مي‌دهد و هم دیگران را نسبت به ورود به این عرصه بی‌انگیزه مي‌کند. 

افراد سودجو زمین‌های کشاورزی را با قیمت اندک از کشاورز مي‌خرند و پس از تفکیک با قیمت گزاف به مردم مي‌فروشند

اما اینکه چرا بازار خریدوفروش زمین‌های زراعی، داغ است به این موضوع بازمي‌گردد که برخی خریداران از قانون حفظ کاربری این اراضی اطلاع ندارند. در واقع به دلیل ارزشی که اين زمین‌ها پیدا کرده‌اند، عده‌ای به اراضی کشاورزی تعرض کرده و آن‌ها را تغییر کاربری مي‌دهند که این اقدام، نان و معیشت مردم را به خطر مي‌اندازد و برخلاف قانون است. نکته قابل تامل اینکه به گفته مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شیراز، علی‌رغم برخوردهای قانونی با مسببان تغییر کاربری در شیراز همچنان این داستان به پایان راه خود نزدیک نشده است. ذبیح‌الله سیروسی تاکید مي‌کند که افراد سودجو زمین‌های کشاورزی را با قیمت اندک از کشاورز مي‌خرند و پس از تفکیک با قیمت گزاف به مردم مي‌فروشند. او با تاکید بر اینکه باید برخوردها در این حوزه دوچندان شود، به این نکته گریز مي‌زند که دستگاه قضا و نیروی انتظامي ‌نیز پای کار است و افکار عمومي‌ باید همراهی کنند و در عین حال اعتبارات مورد نیاز دستگاه‌های اجرایی و برخورد با تغییر کاربری‌ها نیز تامین شود.

سیروسی با اشاره به اهمیت اجرای قانون حفظ کاربری به منظور تامین امنیت غذایی، تاکید مي‌کند که مناطق خوش‌آب‌وهوای شهر شیراز همچون قلات، کلستان، خالدآباد، حومه شهر شیراز و منطقه سیاخ دارنگون، مناطقی هستند که سودجویان، تغییر کاربری آن‌ها را در اولویت قرار داده‌اند.

سیروسی از تخریب چند مجموعه باغشهری در همین هفته در کلانشهر شیراز خبر مي‌دهد و مي‌گوید که اخیرا در فضای مجازی نیز اخباری مبنی بر ارائه مجوز به باغشهرها منتشر شده که این خبرها از اساس، کذب است.

او تاکید مي‌کند که هیچ‌گونه مجوزی برای باغشهرها از سوی هیچ‌گونه ارگانی صادر نمي‌شود و مردم نباید فریب این وعده‌ها و تبلیغات را بخورند. مدیر جهاد کشاورزی شیراز توضیح مي‌دهد: افرادی که چنین اخباری را دست به دست مي‌کنند، ذی‌نفع هستند اما در عین حال، مذاکراتی انجام شده تا برای باغشهرهای قدیمي ‌که در آستانه ورود به محدوده شهر و حریم روستا هستند و ممکن است در توسعه طرح‌هادی تعریف شوند، مجوز صادر گردد. او با بیان اینکه این موضوع هیچ ارتباطی به صدور مجوز برای باغشهری‌ها ندارد، تاکید مي‌کند که از اراضی زراعی در راستای حفظ امنیت غذایی حفاظت شود و از تغییر کاربری در امان بمانند تا تولید و ایجاد اشتغال حفظ گردد. سیروسی در عین حال یادآور مي‌شود که برای هیچ باغشهری مجوز صادر نمي‌شود مگر آنکه قابلیت اضافه‌شدن به حریم و محدودیت شهر و طرح‌هادی را داشته باشد. به گفته او، در صورتی که افرادی زمین‌های کشاورزی را تخریب کرده و تغییر کاربری دهند، بر اساس قانون، تخلف کرده و با آن‌ها برخورد مي‌شود. در هر حال این روزها برخی افراد با شگردهایی همچون قطعه‌بندی به اسم اراضی کشاورزی و معرفی‌کردن مالکان به صورت مستقل، زمین را به مردم مي‌فروشند. در این میان، برخی بنگاه‌های معاملاتی غیرمجاز نیز با پول و مال مردم بازی مي‌کنند و افرادی که جلوی ساخت‌وسازهایشان گرفته مي‌شود هم ادعا مي‌کنند که هیچ آگاهی نسبت به قوانین نداشته‌اند. هر چند جهل به قانون، رافع مسئولیت نیست اما در عین حال، تمام ساخت‌وسازها و تفکیکات در اراضی کشاورزی، غیرقانونی و آسیب به بیت‌المال است و در این میان مردم باید هوشیار باشند و بدانند اگر کسی خواست پولی برای خرید زمینی بدهد، باید حتما با جهاد کشاورزی، شهرداری و منابع طبیعی مشورت کند تا بعدها به دردسر نیفتد. در واقع کاهش مساحت زمین‌های کشاورزی، اگرچه به سود دلالان است اما ضررهای جبران‌ناپذیری به اقتصاد مي‌زند و معیشت مردم را به تنگنا مي‌برد.