نزدیک به ۲۵ سال پیش، شهر پونته‌بدرا در اسپانیا با حذف اتومبیل‌ها و بازپس‌گیری خیابان‌ها و میادین خود برای ساکنانش، انقلابی آغاز کرد که مردم را در اولویت برنامه‌های شهری قرار می‌داد. در حال حاضر پس از گذشت ربع قرن این طرح به بار نشسته و شاخص‌های اجتماعی، بهداشتی، زیست‌محیطی و پایداری در این شهر بهبود پیدا کرده است، یک مدل شهری که در مقیاس جهانی به رسمیت شناخته می‌شود.

روند بازپس‌گیری شهر به نفع عابر پیاده

برای درک دگرگونی انجام‌شده در پونته‌بدرا باید آغاز طرح را از سال ۱۹۹۹ بررسی کرد. این شهر مرکز استان گالیسی با جمعیت نزدیک به ۸۵ هزار نفر بود و تصمیم جسورانه‌ای گرفت تا با حذف خودروها از خیابان‌ها، اثرات زیست‌محیطی ترافیک شهری را کاهش دهد و شهر را برای عابران پیاده قابل‌سکونت‌تر و انسان‌محورتر کند.

نخستین گام، پیاده‌راه‌سازی کل مرکز شهر و حذف ۵۰۰ جای پارک بود و به‌تدریج سایر زیرساخت‌های شهری با این تغییر تطبیق داده شد؛ پیاده‌روها گسترده شدند، فضاهای مشترک برای شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل ایجاد شد، چراغ‌های راهنمایی حذف شدند و خیابان‌ها در دسترس عابران پیاده قرار گرفت. علاوه‌بر این، در خیابان‌هایی که تردد خودرو مجاز بود، حداکثر سرعت به ۳۰ کیلومتر در ساعت و حتی ۱۰ کیلومتر در ساعت محدود شد.

در حال حاضر ترافیک موتوری از طریق تکنیک‌های طراحی همچون باریک‌کردن جاده‌ها، ساخت میدان‌های فشرده و ایجاد موانع فیزیکی کنترل می‌شود، در مجموع، ۱.۳ میلیون مترمربع از پونته‌بدرا گذرگاه ویژه عابر پیاده شده است و تردد در مرکز شهر به‌طور چشمگیری از ۸۰ هزار وسیله نقلیه در سال ۱۹۹۹ به تنها هفت هزار وسیله کاهش پیدا کرده است. خودروها می‌توانند در پارکینگ‌های رایگانی پارک کنند که فقط ۱۵ دقیقه پیاده از مرکز شهر فاصله دارند و اگر دسترسی به مرکز شهر با خودروی شخصی ضروری باشد، برای مثال برای سوار کردن افراد کم‌تحرک یا بارگیری و تخلیه بار، مدت پارک به ۱۵ تا ۳۰ دقیقه محدود می‌شود.

این شهر کاهش ۶۶ درصدی آلایندگی خودروها را تجربه می‌کند، مصرف سوخت ۶۷ درصد پایین آمده و تعداد مرگ‌ومیر ناشی از تصادف از ۶۹ مورد ثبت‌شده در سال ۱۹۹۸ به صفر در دهه گذشته کاهش پیدا کرده است. در سال ۲۰۱۴، سازمان ملل متحد پونته‌بدرا را به‌دلیل تعهد به شهرسازی در دسترس، اجتماعی و پایدار به‌عنوان راحت‌ترین شهر اروپا برای زندگی معرفی کرد و از مرکز طراحی فعال این شهر برای طراحی شهری مردم‌محور و ترویج عادت‌های سبک زندگی سالم تجلیل کرد. نمونه‌های دیگری از پیاده‌راه‌سازی شهری در سراسر جهان وجود دارد که برترین آن‌ها در ادامه معرفی می‌شود.

اسلو، نروژ

اسلو برای حذف اتومبیل‌ها از خیابان‌ها از استراتژی متفاوت با پونته‌بدرا استفاده کرده است و به‌جای ممنوعیت کامل خودروها، تمام فضاهای پارک را از مرکز شهر حذف کرده است تا از استفاده از وسایل نقلیه شخصی در این منطقه از شهر جلوگیری کند.

بیش از ۷۰۰ جای پارک در منطقه مرکزی اسلو با مسیرهای دوچرخه‌سواری، فضاهای سبز و مکان‌های استراحت جایگزین شده است و در کنار این استراتژی، پیشرفت‌های قابل‌توجهی را در سیستم حمل‌ونقل عمومی خود اعمال کرده است که نتیجه آن پاک شدن بخش گسترده‌ای از پایتخت نروژ از وسایل نقلیه شخصی است.

بیرمنگام، بریتانیا

بیرمنگام از زمان پیوستن به اعلامیه اضطراری آب‌وهوا در سال ۲۰۱۹ در کنار سایر شهرهای جهانی، برنامه‌هایی را برای محدود کردن دسترسی خودروها به مرکز شهری خود اجرا کرده است. یکی از جنبه‌های کلیدی برنامه بیرمنگام تشویق شرکت‌های تجاری و اداری به حذف پارکینگ خودروهایشان است تا شورای شهر هزاران مسکن به‌جای آن‌ها بنا کند. پیاده‌راه‌سازی بخش‌های مختلف دو خیابان شهر از ابتدای ۲۰۲۴ آغاز شد و قرار است تا پایان سال ۲۰۲۴ تکمیل شود.

گنت، بلژیک

شهر گنت سال ۱۹۹۶ طرح تبدیل ۲۵ هکتار از مرکز شهر را به منطقه‌ای عاری از خودرو راه‌اندازی کرد و در این طرح به مسائل زیست‌محیطی از جمله تراکم شدید ترافیک، ایمنی دوچرخه‌سواران و عابران پیاده و کیفیت هوا پرداخت. کسانی که به تردد روزانه در شهر نیاز دارند، با پارک کردن خودروی خود خارج از مرکز شهر، می‌توانند از خدمات سرویس رفت‌وبرگشت رایگان در محوطه پارکینگ استفاده کنند.

سانفرانسیسکو، ایالات متحده آمریکا

برای نخستین بار در ۱۲۰ سال گذشته، سانفرانسیسکو استفاده از وسایل نقلیه شخصی را در بخش شرقی از خیابان‌های مرکزی شهر ممنوع کرده است. این حرکت بخشی از استراتژی شهر برای افزایش ایمنی عمومی و تغییر حیاتی‌ترین شریان ترافیکی شهر است. این پروژه با بودجه ۶۰۰ میلیون دلاری، وعده حذف خودروها و ایجاد یک بلوار آینده‌نگر را می‌دهد که دارای مسیرهای دوچرخه و اسکوتر در ارتفاع بالاتر از سطح شهر، فرای مسیرهای اختصاصی اتوبوس‌ها، ترامواها و عابران پیاده خواهد بود.