مرد آشتی در آتشین‌ترین پرونده‌ها

مرجان دهقانی- خبرجنوب/  راهروهاي خاكستري دادگاه ها هميشه پر است از شاکی ومشتکی عنه که براي عده اي اشك و براي عده ای ديگر لبخند به همراه دارد. اين دو روي سكه نه تنها براي طرفين دعوا كه گاه براي قضات هم چنين است؛ پاي صحبت هاي آن ها كه بنشيني، گاه از اشك مي گويند، گاه از لبخند و گاه از بخشش.

قضات كهنه كار اما روزگار قديمي تري را به ياد ما مي آورند، روزگاراني كه نزاع ها، طلاق ها و دعواها با واسطه و پا درمياني ها حل مي شد و خاطرات شيرينی از بخشش ها در ذهن برجا می ماند.

سید فضل ا... زارعی یکی از قضات پیشکسوت مجموعه قضائی فارس است که در حال حاضر با كوله باري از تجربيات و خاطرات  تلخ و شیرين که براي او به يادگار مانده است مسئولیت معاونت قضائی دادگستری فارس را بر عهده دارد. وی علاوه بر این که در حوزه نظارتی مسئولیت دارد در زمینه کمک به آزادی زندانیان جرائم غیر عمد هم دستی بر آتش دارد و به واسطه مسئولیت و اعتباری که نزد خیرین دارد در سال گذشته نزدیک به 180 زندانی را به شیوه های مختلف از جمله پرداخت طلب طلبکاران به طور مستقیم و یا هماهنگی و همکاری با ستاد دیه استان و یا از طریق مجموعه انجمن حمایت از خانواده زندانیان آزاد کرده است. علاوه بر این او ریاست شعبه 27 دادگاه تجدید نظر استان را هم بر عهده دارد و در حوزه قضاوت علاوه بر فعالیت های مدیریتی در رسیدگی به پرونده ها هم بسیار فعال است. آن چه در ادامه مي خوانيد بخشي از خاطرات تلخ و شيرين قاضي زارعي است كه در گفت و گو با «خبرجنوب» مطرح مي كند.

قاضي زارعي معتقد است همه کار قضاوت توأم با خاطرات تلخ و شیرین است و یکی از خاطرات فراموش نشدنی خود را مصالحه و آشتی زن و شوهری می داند که بعد ازدعواهای بسیار تصمیم به طلاق توافقی گرفته بودند.

وی ادامه می دهد: در آن زمان کلینیک های مشاوره خانواده مانند مراكز امروزي چندان فعالیت چشمگیر و مؤثری نداشتند، به همين دليل آن ها را براي مصالحه و سازش به دفاتر علما و امام جمعه معرفي كردم ولي همچنان اصرار بر جدايي داشتند. اين زوج صاحب دو فرزند بودند و پسر بزرگتر كه نوجوان بود به همراه مدير مدرسه اش نزد من آمد و درخواست كرد مانع جدايي پدر و مادرش شوم. اين نوجوان مستعد و درس خوان اظهار كرد كه پدر و مادرش تنها از روي لجبازي مي خواهند از هم جدا شوند. با طولاني كردن زمان رسيدگي به پرونده و برگزاري جلسات صلح و سازش و مشاوره براي اين زوج، بالاخره آنان را سازش دادند و زوجین در همان جلسه دادگاه با همدیگر آشتی کردند و با خوشحالی و ابراز رضایت از عملکرد دادگاه دست فرزندان خود را گرفتند و به منزل مشترک رفتند.

این قاضی به مورد جالب تری در رابطه با همین پرونده نیز اشاره می کند و می افزاید: سال ها بعد در يكي از روزهاي كاري، زن و شوهري به همراه فرزند جوانشان به دفتر من آمدند و خود را همان زوجي معرفي كردند كه  سال ها پیش قصد جدايي داشتند اما با اقداماتي كه انجام شد از طلاق منصرف شدند. آن ها اكنون در كنار هم خوشبخت بودند و فرزندانشان هم در رشته پزشكي تحصيل مي كردند و حال براي قدرداني و حق شناسي نزد من آمده بودند.

وی با اظهار تأسف می گوید: امروزه قضات ما در دادگاه های خانواده با پرونده های زیادی رو به رو هستند که به نوعی فاجعه است به طوری که درهر شعبه دادگاه های تجدید نظر در ماه بالغ بر 300 پرونده بررسی می شود بنابراین در گذشته زمان کافی وجود داشت و امکان رسیدگی به پرونده ها با دقت و امعان نظر بیشتر بود، امری که اکنون امکان آن وجود ندارد و قضات بعد از مراحل قانونی در زمان مقتضی مجبور به صدور رأی می شوند.

معاون قضائی دادگستری فارس  که سالها قاضی دادگاه کیفری استان بوده است در رابطه با پرونده های قتلی که منجر به صلح و سازش شده هم می گوید: ده ها پرونده قتل عمد و غیر عمد را منتهی به سازش کرده ایم. این کار هم دشواری های خاص خود را دارد و هم عواقبی برای جامعه در پی دارد. در این میان با پرونده هایی مواجه بوده ایم که که مقتول را مثله و تکه پاره و هر قطعه از جسد را در جایی انداخته بودند اما باز هم توانستیم رضایت اولیای دم را جلب کنیم و به جای قصاص پرونده را به صلح و سازش خاتمه بدهیم.

قاضی زارعی در پاسخ به این سئوال که چطور در چنین پرونده هایی صلح و سازش اتفاق می افتد، می گوید: از بُعد عاطفی وارد ماجرا می شویم، به خانواده مقتول می گوییم که عمده اتفاقات یک قتل در شرایط خاصی مانند عصبانیت و انتقام گیری رخ می دهد که منجر به قتل شده و اکنون شرایط متفاوت است.

معاون قضائي دادگستري فارس در ادامه سخنانش به موضوع جرائم قتل عمد می پردازد و می گوید: بعضي مواقع قتل به صورت ناخواسته و آني و در پي خشم و عصبانيت ناگهاني اتفاق مي افتد.

 در چنين پرونده هايي ما سعي مي كنيم با برگزاري جلسات صلح و سازش با اولياي دم، رضايت آنان را جلب كرده و مانع ازقصاص فرد محكوم شويم، هر چند که بعد از اعلام رضایت اولیای دم از جهت جنبه عمومی جرم حسب تکلیف قانون مرتکبینی می بایست محکوم به مجازات تعزیری گردند.

وی در ادامه می گوید: بیشترین جرائمی که وجود دارد ناشی از مشکلاتی است که درون جامعه یا درون خانواده اتفاق می افتد گاهی هم جرایم  از سرناچاری ویا نادانی مجرم رخ می دهد.به هر حال درحرفه قضاوت باید این مسئله را مورد توجه قرار داد که  با اعمال مجازات آبروی فرد مجرم می رود حال باید این نکته را به هم به یاد داشت فردی که از سرناچاری دست به انجام جرمی زده  با کسی که از سر تنوع طلبی و زیاده خواهی دست به  عمل خلاف می زند مجازاتشان متفاوت است. گاهی مجرم یک شخصیت محترم و شناخته شده ای دارد و همه از او به نیکی یاد می کنند بنابراین  صدور حکم در موردچنین فردی که قصدمثلا قصد قتل نداشته و اتفاقی این موضوع برایش پیش آمده تعیین مجازات وشرایط اجرای آن بسیار متفاوت خواهد بود.

قاضی زارعی  در پاسخ به این سئوال که آیا ممکن است مجرم پس از بخشش اولیای دم و گذراندن جنبه عمومی قتل دوباره دست به جنایت بزند، می گوید: هر احتمالی وجود دارد اما قانون برای این موارد هم مجازات حبس پیش بینی کرده که آن هم جنبه بازدارندگی دارد. در واقع اولیای دم می بخشند اما متهم یا مجرم از جنبه عمومی جرم چند سال در زندان است و بعد آزاد می شود اما باید این را هم مد نظر قرارد اگر مجرمی دوباره دست به جنایت بزند با تشدید مجازات رو به رو خواهد شد.

وی در پاسخ به این که تفاوت شغل قضاوت با سایر مشاغل موجود در اجتماع در چه مواردی قابل تعریف است؟ اظهار کرد: فردی که می خواهد کاری را شروع کند با انگیزه درآمدزایی به آن نگاه می کند و آن را انتخاب می کند اما کار قضا به قصد شغل و درآمد نیست چرا که حساسیت های خاص خودش را دارد. منصب قضا را می توان یک امر الهی دانست  و در واقع این کار یک حرفه است و نه یک شغل،  قاضی باید قدرت تشخیص داشته باشد در واقع علاوه بر حساسیت، تبحر، تجربه و توانایی و به خصوص شَم قضائی کافی و شناخت نسبت به جامعه و دیدگاه های اجتماعی و روان شناسی داشته باشد تا بتواند در کارش به قول معروف حریف قدری باشد.

معاون قضائي دادگستري فارس در پاسخ به این سئوال که پیشنهاد شما برای کاهش مراجعات مردمی به محاکم قضائی چیست؟ توضیح می دهداگر منظور عدم طرح دعوی و یا شکایت و کلاً عدم مراجعه به مراجع قضایی باشد: توصیه ما به مردم این است تا جایی که برایشان مقدور است اختلافاتشان را خودشان حل کنند. عمده اختلافات ناشی از سوء تفاهم هاست، وقتی افراد تنها خودشان هستند راحت تر می توانند مشکلاتشان حل کنند تا زمانی که رو به روی قاضی می ایستند  چرا که در محکمه و نزد قاضی  هر کسی به هر نحوی می خواهد خود را ذی نفع نشان دهد ولو با توسل به دروغ و ارائه سند بی اعتبار جعلی تا طرف مقابل را محکوم کند.

وی با بیان اینکه شهروندان در صورت طرح دعوي در محاكم قضائي حتماً باید با حقوقدانان و افراد آگاه و وكلا مشورت نمايند تا به دلیل بی اطلاعی از قانون متضرر نشود ادامه می دهد: بهتر است افراد اول بین خودشان اختلافات را حل کنند، اگر مشکلشان حل نشد نزد افراد بزرگتر و مورد اعتماد بروند و اگر قرار است به مراجع قضائی رجوع کنند سعی کنند اول ازافراد حقوقدان یا وکیل مشورت بگیرند و بعد طرح دعوی کنند چرا که عمده مشکلات ما در دادگاه ها ناشی از عدم آگاهی مراجعین به موازین قانونی و شرعی است. اطلاعات حقوقی در سطح جامعه بسیار پایین است و اگر آموزش های حقوقی توسط رسانه ها در دسترس مردم قرار گیرد مراجعه به محاکم قضائی کمتر می شود.

معاون قضائی دادگستری فارس در پایان با تشکر ازهمراهی خیرین در آزادسازی زندانیان می گوید: افراد خيّر ما را امين خود مي دانند و با در اختيار قرار دادن منابع مالي از ما مي خواهند كه با صلح و سازش با طرفين شاكي، نسبت به آزادسازي زندانيان جرائم مالي، غير عمد و حتي عمد اقدام نماييم كه در اين راستا از بهمن ماه سال 1400 تا کنون  توانسته ايم با جلب رضايت طلبکاران تعداد 180 نفر از محکومین  زنداني را آزاد کنیم.

وی رمز موفقیت خود را توسل  وتمسک به ذات اقدس باریتعالی و ائمه معصومین و استعانت از آن یگانهی بی همتا که خود احکم الحاکمین بوده و قناعت پیشگی و عدم وابستگی به دنیا و زخارف دنیوی و عهد و پیمانی می داند که با سرشت ا انسانی خویش بسته است،به ویژه که شروع کار قضایی وی هم زمان با سالروز شهادت برادرش  می باشد و این تقارن و هم زمانی را نقطه عطفی در حیات اجتماعی و خدمات قضایی خود می داند.