خلیج فارس؛ نامی به بلندای تاریخ

شاید با شنیدن واژه “فارس” و “خلیج” حس خاصی نداشته باشید و این دو واژه معانی ساده‌ای داشته باشند،؛ اما کافی است این دو واژه را در کنار یکدیگر قرار دهید و نامی چون “خلیج فارس” را شکل دهید. آن وقت است که همه چیز رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد. نامی که نه تنها با تار و پود وجودمان گره خورده بلکه شکوه و عظمت تاریخ یک ملت را به نمایش می‌گذارد. فرقی نمی‌کند چه مرام و مسلکی داشته باشیم، کافی است ایرانی باشیم تا با شنیدن نام خلیج همیشه فارس حسی از غرور و افتخار تمام وجودمان را در بر بگیرد و چه خوب که چنین نام بزرگ و پر عظمتی روزی را در تقویم‌مان به خود اختصاص داده، روز ملی خلیج فارس ، روزی که به ما یادآوری می‌کند، همه‌ی ما با هر زبان و قومیت و اعتقادی، ایرانی هستیم و وظیفه داریم از سرزمین‌مان ایران دفاع کنیم و نگذاریم این سرزمین همیشه پر افتخار به تاراج برود.

داستان نامگذاری روز ملی خلیج فارس

 نیازی نیست از اهمیت و استراتژیک بودن خلیج فارس چیزی بگوییم. همین‌قدر بگوییم که سال‌هاست کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به دنبال تغییر این نام بزرگ به خلیج عربی هستند.
سال ۱۲۱۹ خورشیدی بود که دولت انگلیس برای اولین بار به این فکر افتاد که از نام دریای بریتانیا به جای خلیج فارس استفاده کند غافل از اینکه این نام هرگز نمی‌تواند اعتباری برای خود کسب کند. با وجود این شکست مفتضحانه دوباره در سال ۱۳۱۶ پرونده‌ای جعلی ساخت که در آن از واژه “خلیج عربی” به جای خلیج فارس استفاده شده بود. این نام جعلی که توسط شخصی به نام لرد بلگریو انگلیسی ساخته شده بود مورد استقبال کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس قرار گرفت. نقشه‌ای که جز توهین به ایران و هویت ایرانی هدف دیگری نداشت.
در سال ۱۳۴۳ کار به جایی رسید که اتحادیه عرب رسما استفاده از نام “خلیج فارس” را برای عرب زبانان ممنوع اعلام کرد هرچند باز هم مسئولین وقت به این موضوع و تلاش‌هایی که در راستای تحریف تاریخ صورت گرفته بود، اهمیتی ندادند.

برای نخستین بار در سال ۱۳۷۰ بود که زنگ خطر برای قشر فرهنگی و دلسوز جامعه به صدا درآمد. آنها متوجه شدند که رسانه‌های خبری عربی نه تنها در بخش‌های عرب زبان بلکه در بخش‌های انگلیسی زبان هم نامی از خلیج فارس نمی‌آورند. جامعه تاریخدان و آگاه در پی جمع‌آوری اسناد و اطلاعات تاریخی برآمدند که اثبات می‌کند نام این خلیج از ابتدا خلیج فارس بوده و کشورهای عربی حق تغییر نام آن را ندارند.جمع آوری اسناد تاریخی نزدیک به یک دهه به طول انجامید و نتایج نهایی در جلسات و سمینارهای متعدد به مقامات مسئول اطلاع داده شد.
متاسفانه تا سال ۱۳۸۱ مطبوعات در مقابل چنین تهدیدی سکوت اختیار کردند تا اینکه از اواخر سال ۱۳۸۱ و با پر رنگ‌شدن استفاده از اینترنت و وبلاگ‌های فارسی، بالاخره خبر چنین اتفاقی به گوش مردم رسید. بالاخره رسانه ها هم در مقابل این جریان واکنش نشان دادند.
در سال ۱۳۸۳ مجله معروف نشنال جئوگرافیک در نسخه جدید خود از نام خلیج عربی به جای خلیج فارس استفاده کرد. اینجا بود که موجی از اعتراضات به راه افتاد. با امضا شدن طوماری با ۱۲۰ هزار امضا، این مجله معتبر جهانی رسما از ایران عذرخواهی کردند.
این اولین باری بود که ایرانیان اتحاد و همبستگی خود را به بهترین شکل به نمایش گذاشتند تا جاییکه عبدالباری عطوان از مشهورترین مفسران جهان عرب در روزنامه قدس العربی نوشت:

غافل از اینکه خلیج فارس تنها یک نام نیست بلکه هویت یک ملت است. هویتی که با تاریخ این ملت پیوند خورده است.
این موضوع باعث شد که دولت تصمیم بگیرد تا روزی را تحت عنوان روز ملی خلیج فارس به تقویم اضافه کند تا از این طریق بتواند از این میراث معنوی به طور شایسته‌ای حفاظت شود.

مسیر پر فراز و نشیب نامگذاری روز ملی خلیج فارس

برای نامگذاری روز ملی خلیج فارس نیاز بود تا نکات مثبت و منفی چنین اقدامی در ابعاد گسترده در سمینارها و جلسات متعدد مورد بررسی قرار گیرد. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به سخنرانی که در دومین همایش ملی ژئوماتیک ایران در اردیبهشت ۱۳۸۲ تحت عنوان ” اسامی جغرافیایی باستانی میراث بشریت” برگزار شد اشاره کرد.
سایر برنامه‌ها شامل نامگذاری روز ملی خلیج فارس در اولین همایش بین‌المللی کارتوگرافی خلیج فارس قرن ۱۶-۱۸ در دانشگاه تهران، دوم خرداد ۱۳۸۳، انعکاس مطالب در وب سایت پرشین گلف آنلاین، اولین هماهش یکسان سازی نام های جغرافیایی غرب آسیا در سازمان نقشه‌برداری کشور، اردیبهشت ۱۳۸۳ و … بودند.
چالش بعدی انتخاب روز مناسب برای نامگذاری بود. چندین روز مختلف پیشنهاد شد. روز ۹ آذر که مصادف بود با برگرداندن مالکیت سه جزیره مهم ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک به ایران، ۲۹ اسفند روز ملی شدن صنعت نفت و در نهایت روزی که ارتش ایران توانست پرتغالی‌ها را از جنوب ایران بیرون کند.
به نظر می‌رسید بهترین گزینه همان روز پیروزی ارتش بر پرتغالی‌ها بود، اما لازم بود که به لحاظ تاریخی، روز دقیق چنین رویداد بزرگی به درستی مشخص شود. شورای فرهنگ عمومی با نظارت گروه تاریخ دانگاه تهران مسئولیت این کار را بر عهده گرفتند.
بعد از تلاش های بسیار، ۱۰ اردیبهشت به عنوان روز ملی خلیج فارس انتخاب و نامگذاری شد.

درخشش نام خلیج فارس بر اسناد تاریخی

همانطور که می‌دانید، قوم پارس در بخش جنوبی ایران زندگی می‌کردند. در کتیبه‌های داریوش بزرگ مربوط به سلسله باشکوه هخامنشی عبارتی دیده می‌شود که به معنای “دریای پارس” است. در این دوره تاریخی هیچ اثری از کشورهای امروزی نبوده و حتی اگر بوده هم تحت سلطه و نظارت ایرانیان بوده است. در اسناد متعددی می‌بینیم که کشتی‌های یونانی برای ورود به دریای پارس به مجوز ایرانیان نیاز داشتند. تعداد اسناد تاریخی که توسط گروه‌های محقق درباره نام خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفته، حدود ۶ هزار سند است، اما در اینجا به تعدادی از مهم‌ترین این اسناد اشاره می‌کنیم.
 نقشه‌ای از جهان مربوط به جغرافی‌دان یونانی به نام اناکسیماندر
 نقشه‌ای دیگری از جهان مربوط به هکاتئوس، یکی از سرشناس‌ترین جغرافی‌دانان یوانانی
 نقشه ای از جهان مربوط به بطلمیوس منجم و جغرافی‌دان اهلی اسکندریه
کتابی به نام المسالک الممالک نوشته ابن خردادیه جغرافی‌دان و تاریخ‌نویس ایرانی- اسلامی
 کتابی به نام الخراج اثر قدامه بن جعفر، از مشاهیر ادب
 کتاب تاریخ یعقوبی اثر یعقوبی، تاریخ نگار و جغرافی‌دان ایرانی
 کتاب عجایب هند از بزرگ بن شهریار، دریانورد ایرانی
 سفر نامه مشهور ابن بطوطه، جهانگرد و جغرافی‌دان نامدار
و …