اخم بر پیشانی شهر

فاطمه ایزدی/ تا همین یکی دو قرن پیش، شهرها دروازه داشتند؛ دروازه هایی بزرگ که پیشانی شهر بودند و با در نظر گرفتن عناصری خاص برای حفاظت از آن دیار، عَلَم می شدند. این روزها اما دروازه ها و ورودی شهرها به جاده و خیابان تبدیل شده اند و اولین و آخرین سکانسی هستند که هر گردشگر و رهگذری با نیم نگاهی به آن به یاد فرهنگ و هویت آن مرز و بوم می افتد. در هر جای دنیا و حتی در برخی شهرهای کشور، ورودی یک شهر به هویت آن شهر، گره خورده و زیباسازی و بهسازی دائمی آن ها جزو مهم ترین وظایف مدیریت شهری است.

کلانشهر شیراز اما چهار ورودی اصلی دارد که از مشکلات و مصائب متعدد رنج می برد و ساماندهی آن ها فصلی و در ایامی همچون نوروز انجام می شود.

از ورودی بوشهر – شیراز و محور شمال غرب گرفته تا سایر مبادی های شهر، وضعیت خوبی ندارند و باید برای ساماندهی آن ها فکری اساسی کرد. از نازیبا بودن تابلوهای ورودی شهر و نبود روشنایی مناسب گرفته تا وجود مشاغل مزاحم در حریم ورودی ها، نبود خدمات تشریفاتی و حتی جانمایی المان های نامفهوم در این مبادی ها، تنها برخی از مشکلاتی است که ورودی های کلانشهر شیراز از آن رنج می برند.

البته علاوه بر ورودی های اصلی، برخی از مبادی ها نیز از هجوم مشاغل مزاحم و تصایر نامناسب منظر شهری در امان نمانده اند، به عنوان مثال یک تقاطع غیرهمسطح برای دسترسی به ورودی شهر شیراز از طریق بولوار نیستان فراهم شده و ارتباط خروجی شهر را به سمت خرامه و آرامستان بهشت احمدی برقرار می کند و مسیر حرکت به سمت شهرک زیباشهر، شهرهای اصفهان و تهران و کمربند جوادیه را بهبود می بخشد. هر چند از دیدگاه مدیران شهری، این بخش از شهر جزو ورودی اصلی شهر به حساب نمی آید اما منظر نازیبا، جاده ناجور و فعالیت گله دانی های آن منطقه، پازلی از شهر هزار توی شیراز است که در هر حال با توجه به جانمایی آرامستان بهشت احمدی در جاده شیراز – خرامه، می توان به عنوان یک ورودی به آن نگاه کرد.

ورودی و خروجی هر شهر باید محلی برای استراحت و تجدید قوای مسافران باشد

معاون خدمات شهری شهرداری شیراز با اشاره به فعالیت گله دانی های فعال در این منطقه تاکید می کند که تملک امکان پذیر نیست. بنا به تاکید غلامرضا غلامی، بهداشت می تواند به میدان بیاید تا با تعطیلی گله دانی های فعال در آن بخش، موضوع تملک در این بخش حل شود. آزادسازی حریم جاده در این منطقه نیز به عهده راه و شهرسازی است که معاون خدمات شهری شهرداری شیراز نیز با اشاره به آن یادآور می شود که فضای فعلی، زشت و نازیباست و به دلیل آن که مردم هنوز از همین مسیر قدیمی عبور می کنند نیاز است این منطقه با همکاری دستگاه های مختلف ساماندهی شود. مسأله این است که گله دانی ها و سایر واحدهای فعال در حریم جاده، مشغول به فعالیت هستند و در همسایگی برخی واحدهای مسکونی، کار و کاسبی می کنند و عملا با چنینی وضعیتی مالکان گله دانی ها اجازه تملک نیز نخواهند داد.

غلامی به وضعیت چهار ورودی اصلی شیراز نیز گریز می زند می گوید یکی از معیارهای ارزیابی شهردارانی که در ورودی های شهر هستند، مسأله ساماندهی و زیباسازی این ورودی هاست و امتیاز آن ها بر همین اساس تعیین می شود. ورودی پل فسا به سمت میدان ا...، کمربندی جوادیه به سمت دروازه قرآن، ورودی سپیدان به سمت دوکوهک و جاده بوشهر – چنارراهدار، محورها و ورودی های اصلی شیراز هستند که به گفته غلامی از لحاظ منظر شهری، شهرداران مکلف شده اند موضوعاتی همچون تملک، زیباسازی مناظر شهری، جمع آوری تابلوها و سازه های نامناسب، آسفالت، لکه گیری معابر و مهم تر از همه زیباسازی فضای سبز و درخت کاری را در آن مناطق دنبال کنند. این مسئول به این نکته نیز اشاره می کند که شهرداران مناطق 2، 7، 5، 9 و 3، مسئولیت ساماندهی ورودی های شهر را با تعریف پروژه های مشخص به عهده دارند و زیباسازی ورودی دروازه قرآن نیز بر دوش شهرداری های مناطق 3 و 6 است. محور شمال غرب شیراز نیز یکی از ورودی هایی است که به گفته غلامی، بحث تملک در این بخش حل شده و زیرگذری با اعتبار 350 میلیارد تومان، کلنگ زنی گردیده  تا با اتصال به محور ورودی، ساماندهی این بخش در دستور کار قرار گیرد.

طراحی و جانمایی المان ها نیز نقش مهمی در ارتقای کیفیت محیط و فضاهای شهری دارد و در واقع این سازه ها به نوعی تعیین کننده نوع ادراک شهروندان و گردشگران نسبت به محیط شهری است. استفاده از المان ها در شهرها، سابقه تاریخی دارد و برخی از آنها به حدی منحصر به فرد است که یک شهر را با نام آنها می شناسند. در واقع ورودی هر شهر، باید طبق ضوابط شهر به گونه ای طراحی شود که نشان دهنده ویژگی های تاریخی و فرهنگی آن شهر باشد که البته کلانشهر شیراز در این حوزه، بسیار ضعیف عمل کرده است. برخی المان های ورودی های این شهر هیچ تطابقی با سومین حرم اهل بیت (ع) ندارد و معاون خدمات شهری شهرداری شیراز نیز با استناد به المان نصب شده در ورودی جاده کازرون، تاکید می کند که این المان، نامفهموم است و منظر خوبی ندارد. او با اشاره به این که المان شاخص در کلانشهر شیراز وجود ندارد به این نکته نیز گریز می زند که ورودی و خروجی هر شهر باید محلی برای استراحت و تجدید قوای مسافران باشد. از پارکینگ و فضای سبز گرفته تا سرویس بهداشتی و مراکز خرید کوچک، کاربری هایی هستند که باید در ورودی و خروجی هر شهر، جانمایی شود که البته به گفته غلامی، این مسأله در دستور کار شهرداری شیراز نیز قرار گرفته و در برخی ورودی ها، سایت ها و حاشیه هایی در حال تعبیه است.

از دیدگاه معاون خدمات شهری شهرداری شیراز، جانمایی چنین سایت هایی در ورودی و خروجی شهر، هم به کاهش تصادفات کمک می کند و هم سفر را در پله اول برای مسافران، تسهیل می کند.

آماده سازی چهار سایت دائمی برای پذیرش و راهنمایی مسافران، یکی از برنامه های مدیریت شهری شیراز است که بنا به تاکید غلامی، جایگزین کانکس های موقت در ایام نوروز خواهد شد. او معتقد است ورودی هر شهر، پیشانی آن شهر است که باید همیشه زیبا باشد و از ورطه مناسبتی بودن خارج شود. در واقع برای زیباسازی پیشانی یک شهر فقط در ایام نوروز دست به کار می شوند و اقداماتی انجام می شود که به گفته غلامی، برنامه هایی کلید خورده تا این موضوع، رنگ همیشگی به خود بگیرد.

وضعیت ورودی دروازه قرآن نسبت به سایر ورودی ها بهتر است

البته معاون فنی و عمرانی شهرداری شیراز نیز بر این باور است ورودی این کلانشهر وضعیت خوبی ندارد. به گفته محمد امین، مشکل اساسی ساماندهی ورودی های شهر شیراز، بحث معارض و تملک است چنانچه توقف اجرای المان در یکی از ورودی ها نیز به همین مسأله ربط دارد و تکمیل و ادامه عملیات اجرایی آن فعلا روی زمین مانده است. در هر حال، ساماندهی ورودی های سعدی، بوشهر و گویم در کمای تملک مانده و فقط ورودی دروازه قرآن، پل فسا و بوشهر از مشکل تملک رنج نمی برد. آن طور که امین نیز می گوید در حال حاضر وضعیت ورودی دروازه قرآن نسبت به سایر ورودی ها بهتر است. البته ورودی پل فسا با مشکلاتی همچون حضور مشاغل مزاحم، دست و پنجه نرم می کند که با انتقال این دسته از مشاغل به مکانی دیگر می توان دستی به چهره این ورودی شهر کشید. از آسفالت گرفته تا روشنایی، موضوعاتی است که معاون فنی و عمرانی شهرداری شیراز معتقد است یقه ورودی های این کلانشهر را گرفته و با تعامل و همکاری چند دستگاه می توان آب بر آتش این مشکلات ریخت. او با اشاره به ساماندهی محور شمال غرب و ورودی شیراز – اصفهان می گوید ساخت زیرگذر، محوطه سازی و زیباسازی این بخش در دستور کار قرار گرفته تا تسهیل در تردد و زیبایی منظر شهری و حل ترافیک آزاردهنده آن منطقه مورد توجه قرار گیرد. هر چند به گفته این مسئول، شهرداری در تلاش است تا آسفالت ورودی های شیراز را به حد استاندارد برساند اما در حوزه روشنایی همه ورودی ها، سایر دستگاه های خدمات رسان باید وارد شوند.

در هر حال، تصاویر ورودی یک شهر، اولین و آخرین سکانسی است که در ذهن مخاطب نقش می بندد و فرهنگ و هویت ملی مردمان آن شهر را به نمایش می گذارد. از حذف کاربری های تعمیرگاهی و مزاحم گرفته تا بی نظمی ها و نازیبایی ها، جایی در پیشانی شهر ندارد و باید گرد این مشکلات از جبین آن پاک شود.