30 سال عقب ماندگی

سهیلا رفیعی نژاد/ اگر چه فارس قطب پزشکی جنوب کشور است و بیماران نه تنها از استان های دیگر بلکه از کشورهای حاشیه خلیج فارس هم برای امور درمانی به شهر راز می آیند اما همچنان و بعد از گذشت چند دهه، این استان پهناور هنوز هم از نعمت داشتن یک کارخانه داروسازی محروم است. به گفته فعالان حوزه دارو قصه این محرومیت، نه به نبود سرمایه گذار بر می گردد و نه به نداشتن پتانسیل؛ این داستان پر غصه تر از این حرف هاست. به گفته یک استاد دانشکده داروسازی در شیراز، تصمیم گیری ها پشت درهای بسته و بدون نظر کارشناس، یکی از دلایل به نتیجه نرسیدن کار سرمایه گذاران دولتی و خصوصی برای راه اندازی کارخانه داروسازی در فارس طی سال های گذشته بوده است.

عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این باره می گوید: در مورد وضعیت موجود کارخانه های داروسازی فارس در حال حاضر یک شرکت سرم سازی در شیراز وجود دارد که جزو یکی از 5 تا 6 کارخانه سرم سازی کشور است.

دکتر سید حسن سراج می افزاید: یک شرکت داروسازی هم در حال حاضر در شیراز در حال ساخت است که البته از نظر سبد محصولات چون هنوز راه اندازی نشده، مشخص نیست که چقدر می توان روی آن حساب کرد حتی اگر این را هم در نظر بگیریم هنوز ما عقب ماندگی زیادی در مورد تولید دارو در استان داریم و به این راحتی 30 سال عقب ماندگی در داروسازی جبران نمی شود.

وی می گوید: یک سری صنایع متنوع هم در خصوص گیاهان دارویی در استان فعال اند که معمولاً محصولات با تکنولوژی پایین دارند یا خام فروشی و یا شبه خام فروشی می کنند.  

عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان این که حتی از جزیره کیش هم در تولید دارو عقب تریم، عنوان می کند: دلیل نداشتن کارخانه داروسازی موثر در استان این نیست که سرمایه گذار نیامده یا کسی دلش نمی خواهد این کار را انجام دهد، برعکس در سال های گذشته گروه های مختلف از نقاط مختلف کشور و حتی خارج به این منظور به استان آمده اند.

سراج ادامه می دهد: گروه هایی از بخش خصوصی، نیمه دولتی و دولتی طی سال های گذشته تصمیم داشته اند در استان فارس صنعت داروسازی راه بیاندازند اما نه دولتی ها از جمله شرکت تأمین اجتماعی و نه نیمه دولتی ها از جمله بنیاد برکت موفق به این کار نشدند و بعد از مدتی آن ها هم رفتند.

وی می گوید: آن زمان در استانداری جلسات زیادی برگزار شد و به  جایی نرسید و کسی هم نفهمید نتیجه این جلسات به کجا انجامید.

عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز می گوید: در این باره شرکت های خصوصی و سرمایه گذاران خارجی هم آمدند و پس از مدتی پروژه را رها کردند و رفتند. این سئوال برای من به عنوان یک داروساز وجود دارد که چرا هیچ کسی نتوانست این پروژه را به سرانجام برساند و اشکال از کجاست؟

سراج می افزاید: دانشگاه علوم پزشکی شیراز در دوره هایی اعداد قابل توجهی نیز به مراکز رشد اختصاص داده تا این اتفاق بیفتد اما آن ها هم هیچ خروجی قابل اعتنایی نداشته اند.

وی با بیان این که نبود صنایع داروسازی به استان آسیب می زند، می افزاید: برای این که ما در آینده بتوانیم در این صنعت وارد شویم اول باید ببینیم چه موانعی وجود داشته و جدی تر در این خصوص اقدام نماییم.  

سراج می گوید: با توجه به کمبودهای دارویی و این مسأله که فارس به جنوب کشور و حتی به بیماران کشورهای دیگر هم خدمات پزشکی ارائه می دهد، کمبودهای دارویی خود را نشان می دهد و این  به اقتصاد درمان و توریست درمانی استان، آسیب می زند.

این استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز می گوید: برای دستیابی به اهداف یاد شده ابتدا ما باید گذشته را درست تحلیل نماییم چرا که در غیر این صورت اشتباهات قبلی را دوباره تکرار می کنیم.

وی ضمن تأکید بر این که نبود کارخانه داروسازی بر اقتصاد استان ضربه خواهد زد عنوان می کند: با وجود داشتن نیروهای انسانی توانمند در حوزه دارو، اما جایی برای استخدام آن ها نداریم و دانش آموختگان و فعالان صرفاً باید برای کار به داروخانه ها بروند.

سراج با بیان این که تجربیات گذشته بایستی تحلیل و فضای گفت و گو با صنایع مرتبط با داروسازی استان ایجاد شود تأکید می کند: موضوع سرمایه گذاری هایی که در استان نا موفق بوده و دلایل آن نیز باید به طور واضح باز شود.

این عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی می افزاید: وقتی بعضی سرمایه گذاری هایی که به منظور راه انداختن کارخانه تولید دارو در استان صورت گرفته و نا موفق بوده را بررسی می کنیم و ریشه یابی می شود می بینیم که برای این امر پشت درهای بسته تصمیم گیری شده و از سوی دیگر کارشناسان و افراد صاحب نظر هم اصلاً در جریان نبوده اند.

وی می گوید: صنایع داروسازی کشور در برخی مناطق خیلی رشد کرده و ما اگر بخواهیم جبران کنیم خیلی سخت است، به عبارتی ورود ما به بازار رقابتی که بقیه سال ها در آن فعال هستند خیلی سخت خواهد بود اما می توانیم امید داشته باشیم که با برنامه ریزی و استفاده از نیروی انسانی ما هم سهم در خوری در تولید محصولات دارویی در سطح کشور داشته باشیم.

سراج می افزاید: حداقل این که بتوانیم در سطح استان خود به خصوص در برهه های کمبود دارویی پاسخگو باشیم تا این کمبودها ضربه ای به گردش کار در سیستم درمان وارد نکند.

 این عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با تأکید بر این که صنایع داروسازی در برخی محصولات  و برخی رده های تولیدی سود آوری خیلی خوبی دارد می افزاید: اما چیزی که حداقل می بینیم این است که تا کنون هیچ گفتمانی برای توسعه صنایع دارویی در استان به صورت جدی نبوده و بیشتر جلسات پراکنده و حرف های شعارگونه دیده ایم.

سراج تصریح می کند: نیروی انسانی که برای کارخانه داروسازی مورد نیاز است در شیراز دارد تربیت می شود اما این که چرا این وضعیت مبهم است، مسئولان فعلی و قبلی باید توضیح دهند که چرا هیچ حرکت جدی در این باره دیده نمی شود و هیچ برنامه استراتژیکی در راه اندازی صنایع داروسازی در استان وجود ندارد.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز هم می گوید: مشتاق ایجاد کارخانه داروسازی در فارس هستیم و برای دادن مجوز و پیگیری های وزارتی  در این خصوص آمادگی کامل داریم.

دکتر سید وحید حسینی می افزاید: از آن جا که فارس از نظر درمانی جنوب کشور را پوشش می دهد، برخی کمبودهای دارویی از این طریق

می تواند حل شود.

وی عنوان می کند: در عین حال استاندار به این موضوع توجه دارند و جزو اولویت های استان است و قرار است یک کارخانه داروسازی در شهرک دارویی در صدرا راه اندازی شود که هم داروهای سنتی و هم صنعتی تولید کند.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز می گوید: البته این قضیه بستگی به سرمایه گذاران هم دارد که به نظر می رسد با تصمیمی که دولت در خصوص جراحی اقتصادی در صنعت دارو گرفته، این اتفاق بیفتد. در عین حال دانشگاه مشتاق است و برای رسیدن این جریان به نتیجه در حد توان همکاری می کند.

حسینی می افزاید: راه اندازی کارخانه داروسازی می تواند باعث به کارگیری و اشتغال داروسازها و فعالان رشته شیمی شود.

رئیس دانشکده داروسازی فارس نیز در این باره به «خبرجنوب» می گوید: استان فارس از گذشته بیشتر با کشاورزی و دامداری شناخته می ‌شده و زیرساخت های صنایع کمتر در استان فارس توسعه یافته اند. برای مثال شیراز آخرین کلان شهری بوده است که راه آهن به عنوان یکی از شاخص‌ های مهم توسعه صنعت به آن وارد شده است این در حالی است که سایر استان های هم عرض از توسعه زیرساخت ‌های صنعتی سازی سال هاست که بهره مند هستند.

دکتر امیر آزادی تصریح می کند: در این بین در سال های اخیر بعضی از صنایع توانسته اند عقب ماندگی خود را در استان فارس تا حدی جبران نمایند ولی صنایع مرتبط با داروسازی همچنان نیازمند توجه بیشتر و جدی ترند.

وی می گوید: البته باید به این نکته هم اشاره کنیم که استان از نظر صنعت داروسازی در حد صفر مطلق هم نیست و چندین کارخانه مرتبط با فرآوری گیاهان دارویی از جمله شرکت شیرین دارو سال هاست که در استان فعالیت می کنند و یا می توان کارخانه شیراز سرم را نام برد که در تولید مایعات تزریقی در تأمین نیاز کشور نقش کلیدی دارد اما بحث، بیشتر این مسأله است که پتانسیل استان بسیار بیشتر از این مقدار است و بسترهای مناسبی برای توسعه صنایع دارویی موجود است ولی در مقابل موانعی نیز وجود دارد.

آزادی می افزاید: همان طور که می دانیم صنایع داروسازی نیازمند سرمایه گذاری ویژه است و باید دید که چه مسائلی تا کنون بر روی جذب سرمایه گذار در حوزه داروسازی اثر منفی داشته است.

وی می گوید: سرمایه گذار هنگامی که با مشکلات جدی مواجه شود، به راحتی سرمایه خود را به استان دیگری منتقل می کند حتی اگر خود، بومی استان فارس باشد. در این خصوص متأسفانه بعضی پیچیدگی های اداری در استان ما وجود دارد که شاید در استان های پیشروتر کمتر شاهد این قبیل مشکلات هستیم.

رئیس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تصریح می کند: عدم تفویض صدور مجوزها در استان ما و تمرکز آن در تهران از دیگر موانع و مشکلات است. همچنین نباید فراموش کنیم که استانداردهای لازم برای راه اندازی صنایع دارویی بسیار سخت گیرانه تر از دیگر صنایع است و همین عامل، موجب جذابیت کمتر این حوزه برای سرمایه گذاران بوده است.

 وی می گوید: این در حالی است که اگر به جای تسهیل فرآیندها کمی در مراحل صدور مجوزها، به چاشنی سخت گیری هم افزوده شود قطعاً بی انگیزگی افراد را در پی خواهد داشت.

آزادی در ادامه می گوید: فقر استان از نظر صنایع دارویی علاوه بر این که مردم منطقه را از یکی از صنایع ایجاد کننده اشتغال پایدار محروم کرده است، مشکلات زیادی را نیز بر سر راه آموزش دانشجویان داروسازی ایجاد نموده است، تا جایی که دانشجویان ما دوره کارآموزی صنعت خود را می بایست در صنایع داروسازی دیگر استان ها پشت سر بگذارند و همچنین فارغ التحصیلان علاقمند به حوزه صنعت بایستی علاقه خود را به اشتغال در صنایع دیگر استان ها جستجو کنند.

وی می افزاید: وجود صنعت داروسازی به دلیل ماهیتی که دارد می تواند زمینه فعالیت صنوف مختلف را در کنار هم فراهم آورد. از صنایع تولید مواد اولیه گرفته که استان ما در زمینه آن به ویژه گیاهان دارویی پتانسیل مناسبی دارد، تا صنایع شیمیایی و بسته بندی و ... می تواند در کنار صنعت داروسازی شکل بگیرد که توسعه چندجانبه را به همراه خواهد داشت.

رئیس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز می افزاید: با این حساب نگاه توسعه ای به صنایع داروسازی از جمله نیازهای استان فارس است که خوشبختانه رویکرد مدیریت استان به این حوزه کاملاً مثبت بوده و اقدامات مناسبی نیز در حال شکل گیری است.  

آزادی می گوید: در کنار تلاش برای استقرار صنایع بزرگ داروسازی، باید به توسعه صنایع کوچک دانش بنیان دارویی هم در استان توجه داشته باشیم. الگوی موفقی که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته در حوزه دارو هم سابقه فعالیت داشته و می تواند در میان مدت بسیار راهگشا باشد.

رئیس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز همچنین تصریح می کند: پتانسیل علمی قوی در استان با حضور استادان توانمند داروسازی و دانشجویان نخبه و پر تلاش، مهم ترین گنجینه مورد نیاز برای توسعه صنایع دارویی است که می تواند هر مانعی را از پیش رو بردارد. شاید قدم اول، اعتماد به نیروی انسانی متخصص استان و برنامه ریزی برای استقرار بخش های تحقیق و توسعه صنایع دارویی موفق کشور در فارس باشد.