سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها در حال افزایش است و موضوع توسعه مدل‌های شهری نوآورانه برای کاهش آسیب‌پذیری شهرها از اهمیت حیاتی برخوردار است. آمارهای سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد از کلان‌شهرهای جهان در معرض خطر ناشی از افزایش سطح آب‌های دریا هستند؛ این مسئله ضرورت فوری توسعه مدل‌های شهری نوآورانه را برجسته می‌کند که مستلزم ارائه راهکارهای فوری و اثربخش است.

پیش‌بینی می‌شود تغییرات آب‌وهوایی و افزایش سطح آب دریا تا سال ۲۰۵۰ حدود ۲۰۰ میلیون نفر را آواره کند و به همین دلیل طراحی و توسعه مدل‌های شهری نوآورانه که قادر به مقابله با تهدیدهای ناشی از افزایش سطح آب‌ها باشند، به‌عنوان یک اولویت اساسی مطرح شده است. این مدل‌ها نه‌تنها باید از استحکام و مقاومت لازم برای اسکان و شهرنشینی برخوردار باشند، بلکه از لحاظ زیست‌محیطی نیز پایدار باید باشند و ردپای کربن اندکی از خود به جای بگذارند.

در این راستا، طراحی شهرهای آینده به سمت توسعه شهرهای شناور به‌عنوان راه‌حلی برای کمبود زمین‌های ایمن و در دسترس متمایل شده است. در حال حاضر پروژه‌های متعددی برای بازیابی زمین از دریا در حال اجرا است که با معماری مقاوم طراحی شده‌اند تا در برابر بلایای طبیعی مقاوم باشند؛ شهر شناور اقیانوسی بوسان امیدبخش‌ترین پروژه از این گروه است و یک مدل شهری پایدار ارائه می‌دهد که علاوه‌بر کاهش تأثیرات تغییرات آب‌وهوایی، احیای زیستگاه‌های محلی و تنوع زیستی را نیز ترویج می‌دهد. برنامه سکونتگاه‌های بشری سازمان ملل متحد (UN-Habitat) از جمله شرکای اصلی این طرح مبتکرانه است.

شهر شناور

ایده بازیابی زمین از دریا از سال ۱۹۶۸ مطرح شده است، زمانی که بانکمینستر فولر طرحی آینده‌نگرانه برای یک شهر شناور را ارائه کرد؛ یک ساختار چهاروجهی در خلیج توکیو که قرار بود میزبان یک میلیون نفر در ۳۰۰ هزار واحد آپارتمانی با بندر داخلی بزرگی باشد. فولر این طرح ساخته‌نشده را به‌عنوان راه‌حلی برای دو چالش همیشگی معماری و شهرسازی یعنی هزینه‌های بالای ساخت و کمبود زمین‌های در دسترس برای توسعه مطرح کرد.

مفهوم شهر شناور به شکل کنونی، نخستین بار در سال ۲۰۱۹ معرفی شد، زمانی که برنامه سکونتگاه‌های بشری سازمان ملل متحد یک گردهمایی با حضور معماران، طراحان، متخصصان دانشگاهی و رهبران تجاری برگزار کرد تا بررسی کنند که شهرهای شناور می‌توانند به‌عنوان راه‌حلی کاربردی برای چالش‌های شهری همچون تغییرات آب‌وهوایی و کمبود مسکن مقرون‌به‌صرفه عمل کنند.

در این نشست به مسائل مهمی همچون پیشنهادهای ساختاری و طراحی، مکان‌های مناسب برای ایجاد شهرهای شناور در نزدیکی شهرهای موجود و پتانسیل این شهرها برای مقابله با بحران کمبود مسکن پرداخته شد، همچنین درباره اینکه چگونه شهرهای شناور می‌توانند پناهگاهی برای آوارگان بلایای طبیعی ناشی از افزایش سطح آب‌ها و سایر تهدیدات مرتبط با تغییرات اقلیمی فراهم کنند، بحث و تبادل نظر انجام شد.

شهرسازی ماژولار بوسان

برنامه‌ریزی شهر شناور اقیانوسی بوسان با ارائه این تصویر جدید از شهرهای آینده، مفاهیم مطرح‌شده در این همایش را به واقعیت تبدیل می‌کند و از پلتفرم‌های شناور ماژولار لنگرانداخته در دریا به‌عنوان جایگزینی برای کمبود زمین‌های قابل ساخت استفاده می‌کند. این راه‌حل قابلیت گسترش در ابعاد بزرگ را دارد و می‌تواند در شهرهای ساحلی در سراسر جهان و مناطقی تکرار شود که با چالش‌های مرتبط با آب‌وهوا روبه‌رو هستند. طراحی این شهر به‌صورت سکوهای متصل به هم است که در مجموع مساحتی معادل ۶.۲۷ هکتار را در بر می‌گیرد و برای سکونت ۱۲ هزار نفر طراحی شده است. طراحی مقیاس‌پذیر بوسان شناور، امکان گسترش‌های آینده را برای اسکان ۱۰۰ هزار نفر فراهم کرده است و شامل سه پلتفرم مسکونی، تحقیقاتی و زندگی است.

پلتفرم مسکونی

این پلتفرم پنج طبقه با ارتفاع حداکثر ۲۰ متر و مساحت ۶۵۰۰ متر مربع برای ساکنان طراحی شده است و ویژگی‌های پیشرفته ساختاری و محیطی را در بر می‌گیرد که هدف آنها کاهش وابستگی به انرژی است. این ویژگی‌ها شامل سیستم‌های گرمایش خورشیدی غیرفعال برای بهینه‌سازی نور طبیعی برای گرمایش و سیستم‌های جمع‌آوری آب باران است. سیستم‌های هیدروپونیک نیز تولید مداوم میوه و سبزیجات ارگانیک را تضمین می‌کنند.

پلتفرم تحقیقاتی

پلتفرم تحقیقاتی زمینه‌ای برای همکاری فناوری‌های پایدار فراهم می‌کند و یک مرکز نمایشگاهی پنج طبقه با ارتفاع حداکثر ۲۵ متر و مساحت ۱۰.۵ هزار متر مربع است. هدف اصلی این پلتفرم، ایجاد زمینه‌ای برای تبادل دانش و همکاری میان متخصصان و محققان در توسعه فناوری‌های نوآورانه و پایدار است. این مکان به‌عنوان یک پلت‌فرم آزمایشگاهی عمل می‌کند که امکان آزمایش و ارزیابی راهکارهای نوین را در خود شهر شناور فراهم می‌آورد. پلتفرم تحقیقاتی نقشی اساسی در تقویت نوآوری و پیشرفت فناوری‌های مرتبط با ساخت و توسعه شهرهای شناور ایفا می‌کند و به‌عنوان یک موتور محرک برای دستیابی به اهداف پایداری در طراحی و عملیات این شهر شناور عمل می‌کند.

پلتفرم زندگی

این پلتفرم پنج طبقه در مساحت کل ۸۵۰۰ متر مربع و با هدف ترویج زندگی پایدار و ارائه دامنه‌ای از خدمات برای تعامل جامعه طراحی شده است. طراحی خورشیدی غیرفعال آن به‌گونه‌ای است که نور طبیعی را به حداکثر می‌رساند و شرایط آسایش را برای ساکنان فراهم می‌آورد. برنامه‌های فرهنگی این پلتفرم نقش مهمی در تقویت حس تعلق اعضا و غنی‌سازی جامعه ساکن ایفا می‌کند و با ارائه محیط زندگی پایدار و خدمات اجتماعی، رفاه و تعامل ساکنان را ارتقا می‌دهد.

مهندسی سازه‌های شناور بوسان

طراحی ساختاری شهر شناور اقیانوسی بوسان بر ثبات، دوام و انطباق‌پذیری با محیط دریایی تأکید دارد. این پلتفرم‌ها به‌گونه‌ای مهندسی شده‌اند تا در برابر نیروهای باد، امواج و جریان‌های آب مقاوم باشند. در اجرای این پلتفرم‌ها از مواد پیشرفته‌ای همچون بتن مسلح و فولاد برای تضمین پایه‌های مستحکم و پایدار استفاده می‌شود. پایه‌های شناور به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند تا با افزایش سطح آب و خطرات جوی شدید سازگار باشند و قابلیت بالا و پایین رفتن با نوسانات سطح آب را داشته باشند.

توزیع وزن و ظرفیت بار نیز به‌صورتی مهندسی شده است که پاسخگوی کارکردها و فعالیت‌های متنوع در هر پلتفرم باشد. طراحی این پلتفرم‌ها برای مقابله با چالش‌های تغییرات آب‌وهوایی، ماهیت ماژولار آنها را قابل انعطاف و مقیاس‌پذیر کرده است. خودکفایی و کارایی منابع نیز به کاهش وابستگی به زیرساخت‌های خارجی و افزایش تاب‌آوری کمک می‌کند.

شهرهای شناور دیگری نیز در سراسر جهان در حال طراحی و اجرا است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

شهر شناور مالدیو

دولت مالدیو قصد دارد برای مقابله با تهدید افزایش سطح آب دریا، تا سال ۲۰۲۷ یک شهر شناور ایجاد کند. این شهر یک مجموعه از جزایر شش‌ضلعی شناور در یک تالاب ۲۰۰ هکتاری در اقیانوس هند است که از الگوی مرجان‌های محلی الهام گرفته‌اند و در نزدیکی شهر ماله واقع شده است که به‌راحتی از طریق فرودگاه بین‌المللی قابل دسترسی است. این شهر از یک سیستم نوآورانه بهره‌وری انرژی برخوردار خواهد بود و پنل‌های خورشیدی انرژی مورد نیاز شهر را تولید می‌کنند، همچنین از آب اعماق اقیانوس برای خنک‌سازی ساختمان‌ها استفاده می‌شود تا به‌میزان قابل‌توجهی اثر زیست‌محیطی شهر را کاهش دهد.

شهر بایودایورسیتی پنانگ در مالزی

این پروژه شامل سه جزیره متنوع و پایدار است که در سواحل جزیره پنانگ قرار گرفته‌اند و توسط یک شبکه حمل‌ونقل خودمختار به هم متصل شده‌اند. هر جزیره به شکل یک گل نیلوفر طراحی شده است و دارای محله‌های چندمنظوره، ۴.۶ کیلومتر ساحل عمومی، ۲۴۲ هکتار پارک و یک پیاده‌روی ساحلی ۲۵ کیلومتری خواهد بود. هدف اجرای بایودایورسیتی تبدیل شدن به مقصدی جهانی برای توسعه پایدار اقتصادی و فرهنگی جزیره پنانگ است، در حالی که تنوع زیستی مناطق ساحلی و اکوسیستم‌های طبیعی آن را حفظ می‌کند.