شهرها همواره به ارائه راه‌حل‌های جدید و خلاقانه برای مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی خود نیاز دارند. در حال حاضر نوآوری‌های مرتبط با کشاورزی شهری و کشاورزی عمودی نقشی کلیدی در این زمینه ایفا می‌کنند و با ادغام فضاهای کشاورزی در بافت شهری، علاوه‌بر تولید مواد غذایی، جوامع پویا و پایدار ایجاد می‌کنند. معماران و طراحان شهری به‌عنوان پیشگامان این حوزه، با طراحی فضاهای خلاق و کاربردی، به توسعه کارآمد این نوآوری‌ها کمک می‌کنند.

جنبش «مزرعه‌به‌میز» که ریشه در پایداری و حمایت از اقتصادهای محلی دارد، با اولویت دادن به تهیه و تولید مواد اولیه تازه و محلی، روابط مستقیم بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را ترویج می‌کند. برنامه‌ریزی شهری می‌تواند با توسعه فضاهای مخصوص که در آن معماری و جنبش مزرعه‌به‌میز با یکدیگر تلفیق می‌شوند، فضاهای سبز و مزارع کشاورزی را در بافت شهری ادغام کند. هدف اصلی این رویکرد این است که شهروندان بتوانند به‌صورت محلی و پایدار به مواد غذایی دسترسی داشته باشند.

معماران و طراحان می‌توانند با ایجاد محیط‌هایی که مشارکت و آموزش را ترویج می‌دهد، به تقویت اصول جنبش مزرعه‌به‌میز کمک کنند؛ فضاهایی همچون رستوران‌های گرم و صمیمی که میهمانان را به منبع وعده‌های غذایی‌شان نزدیک می‌کنند و مزارع شهری که تولید مواد غذایی را در شهرها ادغام می‌کنند، از طریق برنامه‌ریزی و طراحی هوشمندانه، ارتباط حسی افراد با غذا را تقویت می‌کنند، تعامل اجتماعی را ترویج می‌دهند و پایداری را به نمایش می‌گذارند. معماران با طراحی فضاهایی که کارکرد، جذابیت زیبایی‌شناختی و آگاهی زیست‌محیطی را ترکیب می‌کند، از جنبش غذای محلی حمایت می‌کنند و به بازتعریف نحوه تعامل جامعه با کشاورزی و محیط زیست کمک و دستیابی به آینده‌ای پایدار را تسهیل می‌کنند.

رستوران‌های مزرعه‌به‌میز؛ تجربه شفافیت

رستوران‌های مزرعه‌به‌میز متمایز از رستوران‌های معمول هستند و بر مواد اولیه و محصولات فصلی و محلی تمرکز دارند. فضاهایی همچون آشپزخانه‌های باز که مهارت‌های آشپزی را به نمایش می‌گذارند، سالن‌های غذاخوری که چشم‌اندازی از مزارع یا باغ‌های اطراف ارائه می‌دهند، رستوران‌هایی که مصالح و نماهایی با بافت‌های طبیعی را انتخاب می‌کنند و استفاده از طرح‌هایی که غذا خوردن جمعی را تشویق می‌کنند، محیطی را ایجاد می‌کند که ارزش‌های پایداری و گرایش و تعلق به محله را بازتاب می‌دهد.

پاویون اکوسایکل، ویتنام

پاویون اکوسایکل یک نمونه موفق از رستوران مزرعه‌به‌میز است که رویکردهای مختلفی را در زمینه چالش‌های پایداری به نمایش می‌گذارد. این مجموعه در کنار ۱۵ برند دیگر خدمات غذایی و نوشیدنی در مرکز شهر جدید بین‌دوانگ در ویتنام طراحی و توسعه یافته است و تمرکز آن بر پایداری با رویکرد آموزشی‌-سرگرمی در تولید غذاهای ارگانیک و سالم در باغچه است و تجربیات خود را با مشتریان به اشتراک می‌گذارد. فضای پاویون توسط منظره متنوعی از درختان میوه همچون موز، دارابی، انبه و استارفروت احاطه شده است که سایه، منظره سبز و میوه‌های خوردنی را برای مشتریان فراهم می‌کنند. یک استخر پر از ماهی‌های خوردنی در این رستوران قرار دارد و یک باغچه داخلی که نور خورشید را در طول روز بازتاب می‌کند و نشان‌دهنده ترکیب عناصر معماری در کنار طبیعت است.

در ورودی رستوران یک نیمکت بزرگ قرار دارد که از پلاستیک‌های بازیافتی ساخته شده است و توجه مشتریان را به اصول حفاظت از محیط زیست و پایداری جلب می‌کند. تمرکز طراحی این ساخته بر این نکته است که چرخه‌های پایدار متعددی از تولید تا مصرف غذا را ایجاد و مشخص کند. این رستوران با رویکرد پایدار استفاده از پلاستیک بازیافتی در ساخت نیمکت‌ها و کابینت‌ها، آجر بازیافتی برای دیوارها، فولاد بازیافتی برای نرده‌ها، چوب بازیافتی قایق‌های چوبی برای درها و میزها و دیگر موارد مشابه، حداقل تأثیر زیست‌محیطی را به جا می‌گذارد.

بازارهای کشاورزی؛ تقویت جوامع محلی

بازارهای کشاورزی فراتر از نقش یک بازار سنتی عمل می‌کنند و به مراکزی پرشور برای تعامل اجتماعی و تبادل فرهنگی تبدیل می‌شوند. برخلاف محیط‌های خرده‌فروشی معمول، این بازارها به‌منظور احترام به تولیدکنندگان محلی، فضایی را ارائه می‌دهند که تعامل مستقیم کشاورزان و مصرف‌کنندگان را تشویق می‌کند. معماران نقش محوری در تعریف ویژگی‌ها و کارکردهای این فضاها ایفا می‌کنند و با طراحی سازه‌های انعطاف‌پذیر و باز با نور طبیعی و تهویه کافی، این بازارها را به محیط‌هایی دلپذیر و پویا در تمام طول سال تبدیل می‌کنند.

این فضاها اغلب مناطقی را برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی، رویدادهای فرهنگی یا دورهمی‌های اجتماعی دارند و احساس تعلق و پویایی را در جامعه تقویت می‌کنند. طراحی هوشمندانه بازارهای کشاورزی آنها را فراتر از یک مکان خرید، به نمادهای فرهنگی تبدیل می‌کند که تعهد جامعه به پایداری و انعطاف‌پذیری محلی را نمایان می‌سازند.

بازسازی بازار ماهی بشیکتاش، ترکیه

بازسازی بازار ماهی بشیکتاش فرایندی با هدف ایجاد یک فضای پویا و تکمیل و جایگزینی تدریجی عملکردهای مختلف و افزودن آثار هنری است. فضای بازار شبیه پارچه‌ای که از گوشه‌ها بلند شده یا یک صدف دریایی است و سقف بلند آن باز بودن بازار و ظرفیت دید رستوران‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه بر فروشندگان ماهی، فروشندگان میوه و سبزیجات نیز در این بازار حضور دارند و در فصول ممنوعیت ماهیگیری، سایر محصولات به فروش می‌رسند.

انتظار می‌رود در آینده نزدیک گل‌فروشان نیز در امتداد جاده اصلی مستقر شوند. چشم‌انداز آینده بازسازی این بازار با افزایش منابع و حمایت‌های مالی، این است که ساختمان‌های اطراف را به‌عنوان پلتفرمی برای رویدادهای هنری همچون دوسالانه بین‌المللی استانبول یا رویدادهای محلی تبدیل کنند.

بازار کشاورزی بیه‌لر، فرانسه

یک نمونه جالب دیگر در این زمینه، طراحی بازار کشاورزی بیه‌لر در فرانسه است که نشان می‌دهد چگونه معماری می‌تواند به تقویت اصول جنبش مزرعه‌به‌میز کمک کند. معمار پروژه با استفاده از طراحی باز و انعطاف‌پذیر، امکان برگزاری رویدادهای موقتی و فعالیت‌های مختلف را در طول سال فراهم آورده است. استفاده از مصالح طبیعی همچون چوب و سنگ، ایجاد فضاهای سبز و محوطه‌های عمومی در کنار غرفه‌های کشاورزی، همگی در جهت تقویت ارتباط مستقیم بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و ایجاد یک مرکز زنده و پویا برای جامعه محلی طراحی شده‌اند.

کشاورزی شهری؛ نوآوری و تلفیق

کشاورزی شهری و مزارع عمودی نحوه تولید مواد غذایی در شهرها را دوباره تعریف می‌کنند و کشاورزی را با محیط‌های پرتراکم جمعیتی ادغام می‌کنند. برخلاف کشاورزی سنتی، این شیوه‌ها از فناوری‌های جدید و کم‌استفاده همچون پشت‌بام‌ها، قطعات زمین خالی یا ساختمان‌های صنعتی بازسازی‌شده استفاده می‌کنند. معماران با طراحی فضاهای کارآمد و چندکاربری که تولید مواد غذایی را با مشارکت جامعه ترکیب می‌کنند، تلاش‌های شهرها را در این زمینه به موفقیت می‌رسانند. به‌عنوان مثال، سیستم‌های کشاورزی عمودی نیازمند رویکردهای خلاقانه در زمینه روشنایی، تهویه و مصرف انرژی هستند که همگی در حیطه تخصص معماران قرار دارد. طراحان با ادغام این پروژه‌ها در بافت شهری، همراه با فضاهای آموزشی، کافه‌ها یا بازارها، نه‌تنها به موضوع امنیت غذایی می‌پردازند، بلکه زندگی شهری را با گسترش باغچه‌های سبز غنی می‌سازند.

ساختمان مسکونی رشد، کانادا

ساختمان رشد یک پروژه مسکونی ۲۰ واحدی است که در شهر کلگری کانادا ساخته شده است و عنصر اجتماعی پیونددهنده این مجموعه، یک مزرعه شهری ۰.۶ هکتاری روی پشت‌بام است. این سیستم در حالی که معیارهای سخت‌گیرانه فضای سبز و امکانات را برآورده می‌کند، کشاورزی شهری را در قالب باغچه‌های خصوصی، پوشش گیاهی روی پشت‌بام‌ها و کندوهای عسل در مقیاسی معرفی می‌کند که تا کنون در زندگی درون‌شهری کلگری تجربه نشده بود.

واحدهای این ساختمان برای طیف وسیعی از سنین و اندازه‌های خانواده مناسب است و از طریق همجواری، انعطاف‌پذیری و ارتباطات اجتماعی را ایجاد می‌کند. معماری این بنا همچنین از طریق ادغام کشاورزی شهری در مسکن چندواحدی، ساکنان را در فعالیت‌های کشاورزی از جمله کاشت، نگهداری، برداشت و فروش مشارکت می‌دهد.