نمای هوایی بیشتر مناطق شهری بخش‌هایی عمده از آسفالت، قیر سیاه و پشت‌بام‌های تزئین‌شده با سنگریزه و مواردی از این قبیل را نشان می‌دهد. در این فضاها گرما از سقف‌های تاریک ساطع و آب از روی سطوح سخت و نفوذناپذیر سرازیر می‌شود. با این حال روند جدیدی با عنوان «بام سبز» از چندین سال پیش تاکنون در حال تغییر شرایط و از بین بردن یکنواختی بام‌های رایج است.

بام سبز چیست؟

بام سبز راهی جذاب برای ترویج شرایط زیست‌محیطی و در عین حال حل مشکلات سقف‌های معمولی برای صاحبان خانه‌ها، مشاغل و حتی شهرها است که پوشش گیاهی سنتی را بدون ایجاد اختلال در زیرساخت‌های شهری ادغام می‌کنند و فضاهای نادیده گرفته‌شده را مفید می‌سازند.

بام سبز در اصل یک سیستم پوشش بام گیاهی است که از نظر عملکردی در یک منطقه یکپارچه شده است و طرح‌های آن بسته به شرایط آب‌وهوایی و محیطی خاص هر منطقه اجرا می‌شود. گاهی اوقات از بام‌های سبز به‌عنوان نمای پنجم بناها یاد می‌شود.

مزایای بام سبز

بام‌های سبز بیشتر از سقف‌های معمولی دوام می‌آورند، هزینه‌های انرژی را با ایجاد عایقی طبیعی کاهش می‌دهند، خلوتگاه‌های آرامی را برای مردم و حیوانات ایجاد و آب طوفان و باران را جذب می‌کنند و به‌طور بالقوه نیاز به سیستم‌های زهکشی پیچیده و گران‌قیمت را کاهش می‌دهند.

بام‌های سبز در مقیاس وسیع‌تر، کیفیت هوا را بهبود می‌بخشند و به کاهش اثر جزیره گرمایی شهری کمک می‌کنند (شرایطی که در آن توسعه‌های شهری و حومه شهر گرما را جذب می‌کنند و به دام می‌اندازند.)

بام‌های سبز و دیوارهای سبز بیرونی با معرفی گیاهان و فضای سبزی که از نظر بصری آرامش‌بخش یا با طراوت هستند، زمینه ایجاد محیط‌های شهری دلپذیر را گسترش می‌دهند. اثرات درمانی اثبات شده آن‌ها نیز شامل افزایش بهره‌وری با بهبود سطوح غلظت آلودگی هوا و بهبود سلامت روانی و شادی می‌شود.

اثرات زیست‌محیطی و مزایای شهری

● بام‌های سبز موجب کاهش جریان آب و سرریز روان‌آب می‌شود.

● پوشش گیاهی و خاک به‌عنوان یک اسفنج عمل، آب را جذب و فیلتر می‌کند که معمولاً با مسدود کردن ناودان‌ها، آلوده کردن خیابان‌ها و تخریب سیستم‌های فاضلاب می‌شود.

● گیاهان یک بام سبز ذرات معلق در هوا را حذف، اکسیژن تولید و سایه ایجاد می‌کنند. همچنین از انرژی گرمایی در طول تبخیر و تعرق استفاده می‌کنند که این فرآیند طبیعی هوا را با تبخیر آب از برگ‌های گیاه خنک می‌کند.

● تبخیر و تعرق و سایه ایجاد شده توسط گیاهان به مقابله با اثر جزیره گرمایی شهری ناشی از سطوح بیش از حد بازتابنده و نفوذناپذیر در شهرها و حومه‌ها کمک می‌کند.

● بام‌های سبز از شهرها در برابر اثرات ناخوشایند جزایر گرمایی شهری محافظت می‌کنند.

● بام‌های سبز از تراکم و کیفیت زندگی بهتر برای ساکنان شهری حمایت می‌کنند.

انواع بام سبز

سه نوع بام سبز شامل گسترده، نیمه فشرده و فشرده وجود دارد که هر نوع نیاز به مهندسی خاصی دارد.

● بام‌های سبز گسترده:

محیط رشد بام‌های سبز گسترده کم‌عمق و بین ۹۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر، مهندسی آن‌ها مشابه استانداردهای مرسوم و پوشش گیاهی آن محدود به گیاهان نیاز به عمق کم است. این نوع بام سبز مقرون‌به‌صرفه، مقاوم‌سازی به نسبت آسان و میانگین وزن اشباع آن ۱۵۰ کیلوگرم بر مترمربع است.

● بام‌های سبز نیمه‌فشرده:

عمق متوسط رشد در بام‌های سبز نیمه‌فشرده بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌متر، محدوده گیاهی آن پوشش زمین با درختان کوچک و دارای سیستم آبیاری است. در این بام‌ها از راهکارها و موانعی برای رشد بیش‌ازحد ریشه استفاده می‌شود.

● بام‌های سبز فشرده:

محیط رشد بام‌های سبز فشرده، عمیق و از ۵۰۰ میلی‌متر با بالا است. در این بام‌های سبز گران‌قیمت، دامنه وسیعی از کاشت ممکن است و تنوع زیستی بالاتر، مزایای بیشتر، عایق‌بندی بهتر، حفظ آب فراوان‌تر و مواردی از این قبیل را ارائه می‌دهند.

برای این بام‌ها سدبندی ریشه، سیستم آبیاری گسترده و سیستم تشخیص نشت تعبیه شده است. بام‌های سبز فشرده به‌طور اساسی پارک‌هایی در ارتفاع هستند و می‌توانند با ساختاری پیچیده، سیستم آبیاری، زهکشی و لایه‌های محافظت از ریشه، بوته‌ها، درختان، گذرگاه‌ها و نیمکت‌هایی را در خود جای دهند.

اولین بام سبز جهان

اولین بام سبز ثبت‌شده در جهان باغ‌های معلق بابل بود که در سال ۵۰۰ قبل از میلاد در عراق به وجود آمد و از پوشش گیاهی تشکیل شده است. این باغ‌ها که روی ستون‌ها و سقف‌های سنگی رشد می‌کردند، از درختان و جانوران موجود در کوه‌های بابل تشکیل شده بودند، برای مردم سایه فراهم و فضای داخلی ساختمان‌ها را خنک می‌کردند.

بام سبز در کجای دنیا محبوبیت بیشتری دارد؟

به‌طور کلی اروپا منطقه‌ای با بزرگ‌ترین بازار برای بام‌های سبز است و آلمان کشوری با بیشترین بام سبز در جهان، همچنین منطقه‌ای با پیشرفته‌ترین دانش در تکنولوژی مدرن بام سبز است. حدود ۱۰ درصد از سقف‌های این کشور سبز هستند و مؤسسات تحقیقاتی بام سبز در چندین شهر آن از جمله هانوفر، برلین، گایزنهایم و نوبراندنبورگ واقع شده‌اند.

بزرگ‌ترین بام سبز جهان کجاست؟

پارک هزاره در شیکاگو ایالات متحده، بزرگ‌ترین پروژه بام سبز در جهان با ۲۴.۵ هکتار است. با این حال ساختمان اکسپو ۲۰۲۳ دوحه قطر رکوردهای جهانی را شکست و با ۴۰۳۱ مترمربع مساحت، به‌عنوان بزرگ‌ترین بام سبز جهان به رکوردهای جهانی گینس دست یافت.

زیباترین پروژه‌های بام سبز در جهان

تعداد فزاینده‌ای از بام‌های سبز در حال نصب هستند، چراکه این بام‌ها یک راه‌حل ساختاری ضروری در مبارزه با اثرات منفی تغییرات آب‌وهوایی هم‌چون استرس گرمایی و سیل محسوب می‌شوند و زیبایی بی‌نظیری به شهرها ارائه می‌دهند.

گل‌های وحشی برای سرزمین‌های وحشی / باغ‌وحش امن، هلند

سقف ویژه ساختمان ورودی باغ وحش شهر امن Emmen در هلند زیبایی ویژه‌ای دارد و با شعار «فرهنگ در کنار طبیعت»، کارکردهای مختلفی را به شیوه‌ای منطقی ترکیب کرده است. این ساختمان یک خط تقسیم قابل‌توجه بین شهر و باغ‌وحش را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل طراحان آن را به‌صورت نوعی چین‌خوردگی گسترده سبز در چشم‌انداز شهری طراحی کردند. سقف پوشیده از گل‌های وحشی این باغ‌وحش، مواج‌ترین بام سبز در تمام اروپا است که شیب آن از پنج تا ۵۵ درجه متغیر است. سقف همچنین با زاویه ۹۰ درجه به داخل نمای ساختمان می‌رسد که مزین به پوشش گیاهی روح‌نوازی است.

بازگشت به سرزمین میانه / مازیک، بلژیک

این کلبه زیبا، با الهام از کار تالکین به نام «هابیت»، از مواد طبیعی ساخته شده و با سقف سبز چشمگیر تزئین شده است. فضای سبز فراوان روی پشت‌بام، معماری مسحورکننده آن را برجسته می‌کند، فضای دلپذیری را به این اقامتگاه می‌بخشد و مهمانان را ترغیب می‌کند کمی بیشتر در آن بمانند.

سقف‌های گرد مقاوم به خشکی بانک تریودوس / زست، هلند

ساختمان اصلی بانک تریودوس هلند با سقف‌های سیدوم (گیاهان آبدار مقاوم به خشکی) و ارگانیک، به‌طور کامل با محیط جنگلی خود ترکیب می‌شود. این ساختمان اداری پایدار با دیدگاه سبز بانک مطابقت دارد و طبیعت و تمدن در آن گرد هم آمده‌اند. در اصل ساختمان و طبیعت یک مفهوم هماهنگ را تشکیل می‌دهند.

بام سبز چشمگیر گارد ساحلی ایالات متحده / واشنگتن دی‌سی، آمریکا

مقر گارد ساحلی ایالات متحده که در سال ۲۰۱۶ تکمیل شد، دارای چندین اقدامات ساختمانی و عملیاتی مطابق با گواهینامه طلایی LEED، از جمله سقف سبز بیش از ۴۰۰ هزار متر مربعی با پوشش‌های گیاهی مقاوم به خشکی برای مدیریت آب طوفان و بهره‌وری انرژی است.

بام سبز هتل رادیسون بلو / سوپوت، لهستان

سقف هتل زیبای رادیسون بلو با ساختاری موج‌دار، با دو نوع پوشش گیاهی مختلف شامل گیاهان مقاوم به خشکی و انواع گیاهان وحشی پوشیده شده است. به دلیل اختلاف ارتفاع بین علف‌ها و گل‌های وحشی، یک الگوی راه‌راه و موج دار مشخص در آن ظاهر می‌شود. در نتیجه، هتل کاملاً با منظره تپه‌های طبیعی اطراف ساختمان ادغام می‌شود و همچنین بسیار جذاب به نظر می‌رسد.

سقف تنوع‌زیستی با پیام صلح / هلند

بام‌های سبز زیبا را نه‌تنها در پشت‌بام خانه‌ها و ادارات، بلکه روی کانکس‌ها، سقف سوله‌ها، ایوان‌ها و هر سازه دیگر می‌توان ایجاد کرد. سقف تنوع‌زیستی با پیام صلح هلند، بام سبز خلاقانه است که تنوع زیستی را در یک امتداد، پر از گیاهان میزبان و دارای شهد نصب کرده است تا حشرات بتوانند در آن غذا و مکان‌های زیادی را برای لانه‌سازی پیدا کنند. در بهار و تابستان، این بام سبز به وفور از گیاهان گل‌دار شاد پر می‌شود.

خانه‌های دیواری فوق‌العاده / هامینکلن، آلمان

خانه‌های نوساز با سبک معماری و ظاهر منحصربه‌فرد در هامینکلن آلمان تکمیل شده است. این خانه‌ها در یک دیوار صوتی جدید ادغام شده و «والهاوزر» نامیده می‌شوند، زیرا شکل خاکریزی دارند. یک دیوار محافظ موجی‌شکل در برابر آب موجب می‌شود، آن‌ها به‌خوبی با استخر عمومی روباز مجاور هماهنگ شوند. علاوه بر این، شکل سقف برای استفاده از یک بام سبز عالی است و بازدیدکنندگان منظره‌ای فوق‌العاده از فضای سبز دارند.