حق کودکی در سنگ‌فرش‌های شهر زندگی

شهر دوستدار کودک نه‌تنها یک جنبش جهانی، بلکه تجلی آرزوها و نیازهای نسل‌های آینده بوده و برای تمامی سنین قابل زیست و دلپذیر است؛ در این راستا شهرداری اصفهان با نگاهی عمیق به اهمیت رشد و شکوفایی کودکان، اقداماتی را در جهت ساختن شهری زیست‌پذیر و امن برای آن‌ها فراهم آورده است.

حق کودکی در سنگ‌فرش‌های شهر زندگی

کودکان به‌عنوان نسل پایه و پیوند دهنده نسل‌های گذشته، حال و آینده در هر جامعه و به‌دلیل انعطاف‌پذیری و آسیب‌پذیری بیشتر نسبت به سایر قشرها و گروه‌های اجتماعی و سنی نیاز به مراقبت و حمایت بیشتری دارند.

یکی از شاخص‌های کلیدی توسعه پایدار شهری، استفاده فضاهای شهری از شاخص‌ها ومولفه‌های شهر دوستدار کودک است و سطح کیفیت آن، میزان توجه سیاست‌گذاران و مسئولان امور شهری به علایق، نیازها و خواسته‌های قشرهای مختلف جامعه به‌ویژه کودکان به‌عنوان سرمایه انسانی آینده شهرها را نشان می‌دهد.

کودکان به‌عنوان شهروندان کوچک، دارای حقوق شهروندی خاص خود هستند، از این‌رو مقوله شهر دوستدار کودک یک جنبش جهانی است که از اجرایی شدن حقوق کودکان در سطح شهرها و جوامع حمایت می‌کند و در واقع شهر مناسب برای کودکان، شهری مناسب برای همه سنین است؛ این جنبش ضامن و حافظ فرصت رشد کامل، دسترسی به‌منابع مورد نیاز برای شکوفایی، محافظت و مراقبت در مقابل همه نوع سو استفاده، استثمار و خشونت برای تمامی کودکان است، از این‌رو در شهر دوستدار کودک، کودکان مورد توجه بوده و ارزشمند هستند و برای مشارکت در روند تصمیم‌گیری‌هایی که بر حیات آنان تأثیرگذار است، تشویق می‌شوند.

ابتکار شهرهای دوستدار کودک سال ۱۹۹۶ توسط یونیسف و برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد معرفی شد تا قطعنامه‌های تصویب شده در دومین کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد اسکان بشر را اجرایی کند؛ بر این اساس رفاه کودکان، شاخص نهایی یک زیستگاه سالم، جامعه دموکراتیک و حاکمیت مطلوب است.

در سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیر شهرهای دوستدار کودک بوده‌ایم، این رشد نشانه‌ای مثبت از اهمیت این برنامه برای شهرداری‌ها و دیگر نقش آفرینان محلی است و امروزه شهرهای دوستدار کودک حدود ۳۰ میلیون کودک در ۳۸ کشور جهان را پوشش می‌دهند.

در کشور ما شهرهای زیادی در مرحله پایلوت ابتکار شهرهای دوستدار کودک قرار دارند، همچنین مدیریت شهری شهرهای بیشتری نیز در ایجاد فضاهای شهری دوستانه تر برای کودکان و استقبال از مشارکت معنادار کودکان در فعالیت می‌کنند؛ شهریور ۱۴۰۰ نیز نشان کاندیداتوری شهر دوستدار کودک به‌عنوان نخستین شهر کشور از سوی رئیس دفتر یونیسف در ایران به اصفهان اهدا شد.

ایجاد تشکیلات اداری شهر دوستدار کودک، از اقدامات مهم شهرداری اصفهان است

ابوالفضل قربانی، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان  اظهار می‌کند: یکی از اقشاری که در همه جوامع از جمله شهر اصفهان به حمایت ویژه نیاز دارد، کودکان هستند و به‌طور قطع مدیریت شهری در این کلان‌شهر برای مسائلی که به کودکان مربوط می‌شود باید خدماتی را به این منظور در نظر گرفته و ارائه کند.

وی با اشاره به همت شهرداری این کلان‌شهر برای ساختن شهری زیست‌پذیر و امن برای کودکان اضافه می‌کند: تمام کلان‌شهرها موظف هستند، حقوق تمام اقشار جامعه را به‌نحو احسن شناسایی، معرفی و رعایت کنند.

عضو شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: ما می‌توانیم ادعا کنیم برنامه‌های این دوره از مدیریت شهری در راستای شهر دوستدار خانواده با نگاه ویژه به کودکان و سالمندان است و تمام معاهده‌های بین‌المللی در این باره که با اصول دینی و ملی ما سازگاری دارد، به‌طور قطع مورد توجه قرار خواهد گرفت.

قربانی می‌گوید: این موضوع در شورای ششم بسیار مورد توجه واقع شده و حتی توسعه پیدا کرده است؛ در واقع در شهر دوستدار کودک موضوع تنها به کودکان مربوط نمی‌شود و خانواده نیز نقش کلیدی در این ماجرا خواهد داشت.

وی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه با تأیید و مشارکت وزارت کشور و دفتر یونیسف ایران، نشان کاندیداتوری شهر دوستدار کودک به شهرداری اصفهان اعطا شد، شهرداری اصفهان تلاش کرده است در چارچوب این ابتکار و با مشارکت ذی‌نفعان این حوزه به‌ویژه کودکان، ساز و کاری را فراهم سازد تا کودکان نیز همچون سایر شهروندان منطبق با نیازهایشان در شهر زندگی و در محیطی سالم و شاد رشد کنند.

عضو شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: ایجاد تشکیلات اداری شهر دوستدار کودک، برگزاری نخستین کنفرانس ملی شهر دوستدار کودک، تدوین و تصویب بعضی لوایح در شورای اسلامی شهر، گزارش وضعیت‌سنجی کودکان و تدوین برنامه عملیاتی از جمله اقدامات مهم پیرامون شهر دوستدار کودک در شهرداری اصفهان بوده است.

چشم‌انداز برنامه اجرایی شهر دوستدار کودک تهیه شده است

فریاد پرهیز، دکترای برنامه‌ریزی شهری اظهار می‌کند: تعامل کودک با محیط از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است، به گونه‌ای که این تعامل از شکل‌گیری شخصیت تا رشد جسمی و ذهنی کودک را در بر می‌گیرد.

وی اضافه می‌کند: تاکید بر ایجاد فضاهایی راحت، ایمن، قابل دسترس، پاسخگو، جذاب، خلاق و زمینه‌ساز برای رشد جسمی و ذهنی کودک از جمله نکاتی است که ضرورت دارد طراحان و برنامه‌ریزان شهری در ساخت فضاهای شهری مورد استفاده کودکان مورد توجه قرار دهند.

دکترای برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: بدیهی است که تعامل پویای کودک و جست‌وجو و کشف قابلیت‌های محیطی مستلزم مشارکت فعال وی در شکل‌دهی و بهره‌برداری از محیط خواهد بود.

پرهیز می‌گوید: کودک از طریق مشارکت محیطی، حس اجتماع محلی، آگاهی محیطی، حس تعلق و مؤثر بودن را درک می‌کند و خود را یک بهره‌بردار بی‌تفاوت محیط قلمداد نخواهد کرد؛ به عبارت دیگر محیط برای کودک موضوعیت پیدا کرده است و به‌صورت جدی مورد ارزیابی او قرار خواهد گرفت.

وی ادامه می‌دهد: به‌عنوان نمونه شادی و نشاطی که در فضاهای محله‌ای پس از بارش برف، به‌ویژه در کودکان و نوجوانان آشکار می‌شود، به امکانات و شایستگی‌ها و قابلیت‌های بسیار زیادی مربوط است که در آن حوزه محدود، در فضاهایی چون معبر همسایگی و محلی و مرکز محله و بوستان‌ها و زمین‌های بازی، توسط کودکان جست‌وجو، کشف یا خلق می‌شود.

دکترای برنامه‌ریزی شهری خاطرنشان می‌کند: قابلیت‌هایی همچون برف بازی، سرسره بازی، ساخت آدم برفی، پارو کردن مسیر، ایجاد تغییر و تنوع در منظر محیطی شهر، بوستان، چمن‌زار و حتی تغییر توپوگرافی و شیب‌ها و سطوح عمومی شهر و بوستان و تضاد شکلی، حسی و عاطفی ایجاد شده در محیط و به‌طور کلی ایجاد جشنواره‌ای از قابلیت‌های خلاق، بدیع و نشاط‌آور محیطی از آن جمله هستند.

پرهیز با بیان اینکه بنابراین شهر دوستدار کودک، شهری است که در آن خواسته‌های کودک در اولویت قرار می‌گیرد، می‌گوید: وضع اجتماعی، فرهنگی و معماری شهر همسو با نیازهای آن‌ها است و حقوق کودکان در سیاست‌ها، قوانین، برنامه‌ها و بودجه منعکس می‌شود.

وی اضافه می‌کند: رویکرد CFC (شهر دوستدار کودک) این شهر را به سمتی سوق می‌دهد که در آن، کودکان نقش مؤثری در مورد شهر خود دارند و نظر آن‌ها در تصمیمات شهری ابراز شود و خانواده و اجتماع نیز موظف هستند کودکان را مسائل و تصمیم‌گیری‌ها دخیل کنند.

دکترای برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: دبیرخانه شهر دوستدار کودک مستقر در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری این کلان‌شهر اقدامات متعددی در راستای پیوستن شهر اصفهان به شبکه شهرهای دوستدار کودکان جهان انجام داد که به اختصار به بعضی از این اقدامات اشاره می‌شود.

پرهیز می‌گوید: چشم‌انداز برنامه اجرایی شهر دوستدار کودک تهیه شده است؛ بر اساس آن شهر دوستدار کودک اصفهان، شهری است با مشارکت اجتماعی کودکان برای شکوفایی استعدادها، عادلانه و بدون تبعیض و قابل دسترس برای کودکان، ایمن و امن، خانواده‌محور با کودکان و والدین آگاه، مشارکت‌جو با تعاملات اجتماعی گسترده که کودکان آن ارزشمند و محترم تلقی شده و با آن‌ها مشورت می‌شود و زمینه شکوفایی استعداد کودکان فراهم است.

وی ادامه می‌دهد: سند وضعیت‌سنجی کودکان شهر اصفهان با مشارکت ذی‌نفعان و کودکان از بررسی و تحلیل متون نظری در مورد کودکان، بررسی و تحلیل اسناد و مدارک موجود در مورد حقوق کودکان، طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان، اهداف، چشم‌انداز و راهبردهای برنامه اصفهان ۱۴۰۰، جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌های جمعیتی و آماری، جلسات گروه‌های کانونی ذی‌نفعان شهر دوستدار کودک، مشورت و تعامل با کودکان، نوجوانان و خانواده‌های آن‌ها و مشاوره و تعامل با ارائه‌دهندگان خدمات به کودکان تهیه شده است.

دکترای برنامه‌ریزی شهری خاطرنشان می‌کند: تهیه برنامه اقدام اجرایی شهر دوستدار کودک در قالب ۱۰ هدف، ۱۷ راهبرد و ۱۳۶ اقدام اجرایی توسط معاونت شهرسازی و معماری انجام شد و توسط کمیته ملی دوستدار کودک وزارت کشور برای اجرا در مناطق پایلوت شهرداری اصفهان از جمله مناطق ۱۲، ۱۰، ۹، ۱۱، ۳ و ۱۵ شهرداری مورد تأیید قرار گرفت.

پرهیز با اشاره به فعالیت این کلان‌شهر در مسیر شهر دوستدار کودک می‌گوید: دریافت نشان کاندیداتوری یونیسف به شهر اصفهان در بهمن ۱۳۹۹، تشکیل شورای مشورتی کودکان، تهیه ضوابط ویژه کودکان در مجتمع‌های مسکونی، تجاری، مدارس و پارک‌ها، مشارکت در تدوین راهنمای ملی شهر دوستدار کودک و ایمن‌سازی و ارائه گواهینامه استاندارد در پارک درخشان منطقه از جمله موارد این کلان‌شهر در راستای تبدیل شدن به شهر دوستدار کودک است.

وی اضافه می‌کند: اقدامات شهرداری این کلان‌شهر در مسیر تبدیل شدن این کلان‌شهر به شهر دوستدار کودک شامل مواردی از جمله برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، ورزشی و تفریحی با محوریت کودکان با همکاری سازمان‌ها، طراحی ویژه بازیکده کودکان در مناطق ۱۵، ۱۴، ۱۲، ۱۱، ۱۰ و ۳ شهرداری اصفهان، تجهیز و به‌روزرسانی فضاهای بازی کودکان، ساماندهی بوستان ارزنان در منطقه، استفاده از نقاشی کودکان برای فضاسازی شهری، احداث پارک فروردین و فرهنگسرای مادر و کودک در منطقه ۷، وبینار کودکان ایران و اندونزی، بررسی قوانین مربوط به کودکان کار و ارسال به وزارت کشور و دریافت جایزه الهام بخش در حوزه کودکان است.

به گزارش ایمنا، شهر دوستدار کودک، نمادی از توجه و احترام به حقوق نسل‌های آینده است که در آن، هر کوچه و خیابان، فضایی امن و شاد برای رشد و شکوفایی کودکان فراهم می‌آورد؛ در اصفهان، این مفهوم به واقعیت پیوسته و شهرداری با همت و اراده‌ای قوی، در تلاش است تا شهری زیست‌پذیر و مناسب برای کودکان بسازد.

این تلاش‌ها نه تنها به بهبود کیفیت زندگی کودکان می‌انجامد، بلکه به عنوان الگویی برای سایر کلان‌شهرها نیز مطرح می‌شود؛ با ایجاد فضاهای بازی، پارک‌ها و امکانات آموزشی، اصفهان به دنبال آن است که کودکان را در محیطی سالم و پر از نشاط پرورش دهد.