یادم تو را فراموش!

سهیلا رفیعی نژاد- خبرجنوب/ اگر چه آمار دقیقی از میزان مبتلایان به آلزایمر در کشور و فارس در دست نیست اما همین افزایش هرم سنی جمعیت زنگ خطری است که باید در مورد احتمال بالا رفتن آلزایمر به خصوص برای دوران پیری دهه شصتی ها جدی گرفته شود. در این بین دادن آگاهی به مردم در خصوص شناخت علائمی که  به آلزایمر ربط دارد و آموزش راهکارهای پیشگیرانه اهمیت به سزایی دارد.

عضو هیأت علمی گروه نورولوژی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این باره به خبرنگار «خبرجنوب» گفت: آمار دقیقی از مبتلایان به آلزایمر در دست نیست و تخمین زده می شود که احتمالاً حدود 750 هزار تا یک میلیون نفر در ایران مبتلا  به آلزیمر داشته باشیم و در فارس نیز حدود 50  هزار نفر درگیر این بیماری هستند.

دکتر وحید رضا استوان به مناسبت روز جهانی آلزایمر افزود: به منظور شناساندن آلزایمر اول باید تعریف شناخت را بدانیم، «کلیه عملکردهای فکری و ذهنی که در زندگی روزمره مان انجام شان می دهیم که این ها شامل حافظه، عملکردهای اجرایی، تصمیم گیری، تفکر انتزاعی و تجسم فضایی نسبت به محیط اطراف و زبان  است» آیتم هایی هستند که از آن به نام شناخت یاد می کنیم.

وی تصریح کرد: زمانی که در بیش از یکی از آیتم های مربوط به شناخت اختلال ایجاد شود، به نحوی که در عملکرد فرد اختلال ایجاد گردد به آن دمانس (اختلالات حافظه، ارتباطی و فکری)

می گویند. اگر این آیتم شناخت به صورت برجسته تر درگیر شود و  حافظه کوتاه مدت فرد دچار اختلال گردد از آن  به عنوان آلزایمر یاد می شود و در این حالت در عملکرد روزمره فرد اختلال ایجاد می گردد. بیماری آلزایمر به صورت مشخص با اختلال در حافظه کوتاه مدت خود را نشان می دهد. این که فرد یک وسیله ای را جایی می گذارد  و بعد یادش می رود کجا هست و یا این که جمله ای  را می خواهد بگوید و یادش می رود و بعد مجدداً یادش می آید می تواند هشدار برانگیز باشد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: البته خیلی از افراد سالم هم ممکن است در زندگی روزمره شان این علامت ها را تجربه کنند به طوری که وسیله ای را جایی بگذارند و یادشان برود و بعد یادشان بیاید کجاست. پس الزاماً این که یک چیز را جایی بگذاریم و بعد فراموش کنیم کجا گذاشته ایم به معنی ابتلا به آلزایمر نیست.

استوان افزود: اما در افرادی که این فراموشی ها می تواند شروع بیماری آلزایمر باشد چند نکته وجود دارد؛ یکی این که دفعاتی که این اتفلاق تکرار می شود به مرور زمان افزایش می یابد؛ هم از نظر دفعات و هم  شدت موارد که برجسته تر می شود.

وی تصریح کرد: در ابتدا این مشکل صرفاً در مورد گذاشتن اجسام  در جایی و از یاد رفتن مکان آن شروع می شود اما زمان  سیر پیش رونده را نشان می دهد و فرد در صحبت کردن هم ممکن است کلمات از یادش برود و خود و یا اطرافیان هم شاهد و متوجه این سیر پیش رونده باشند. در مواردی با شدت بیشتر هم ممکن است در مسیر یابی ها و حساب و کتاب ها هم اختلال ایجاد شود.

این  متخصص بیماری های مغز و اعصاب تأکید کرد: آن فراموشی که می تواند زنگ خطر باشد، این است که به مرور زمان دفعات آن افزایش یابد و شاهد سیر پیش رونده فراموشی ها باشیم ، به نحوی که در عملکردهای دیگر اختلال ایجاد کند و حتی فرد وسیله ای را جایی بگذارد که غیر معمول است.  

استوان گفت: در صورت دیدن علائم پیش رونده یاد شده، به نحوی که عملکرد فرد را تحت تأثیر قرار دهد، حتماً لازم است به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود تا بررسی های کامل تر انجام گیرد و مشخص شود آیا این علائم شروع بیماری آلزایمر است یا خیر و این که آیا در عملکرد روزانه  فرد اختلال ایجاد کرده است؟

این عضو هیأت علمی گروه نورولوژی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به افرادی که نگران ابتلا به آلزایمر هستند نیز تصریح کرد: چون در حال حاضر درمان قطعی برای آن وجود ندارد، راهکارهای پیشگیرانه برای آن نقش مهمی دارد. اگر این راهکارها از کودکی، جوانی و حتی میانسالی به کار گرفته شود، احتمال ابتلا به آلزایمر را می تواند 35 درصد کاهش دهد که این میزان قابل توجهی است.  

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: یک سری فاکتورهای خطر در مورد آلزایمر وجود دارد که اگر ما بتوانیم از این فاکتورهای خطر اجتناب داشته باشیم می توان این ریسک را 35 تا 40 درصد کاهش داد.  یکی از مواردی که به عنوان فاکتور خطر در این بیماری از آن یاد می شود شیوه زندگی است که نقش بسیار مهی دارد. افرادی که  کم تحرکی در سبک زندگی شان بارز است، رژیم های غذایی آن ها حاوی مواد سرخ کردنی، چربی ها به خصوص جامد و فست فودهای بیشتری است، سابقه مصرف دخانیات دارند بیشتر در معرض آلزایمر هستند.

وی تصریح کرد: باید سبک غذایی مان را به سمت سبک غذایی مدیترانه ای و مصرف بیشتر میوه جات و سبزی ها، غلات، حبوبات، گوشت سفید و روغن زیتون ببریم. این تغییر رژیم غذایی در کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر مهم است. در این باره با تحرک بدنی باید از چاقی و همچنین ابتلا به فشار خون پیشگیری کنیم.

این متخصص بیماری های مغز و اعصاب گفت: افسردگی نیز یکی از فاکتورهای خطری است که حتی یکی از علائم بیماری آلزایمر هم می تواند باشد، به نحوی که اگر فردی افسردگی نداشته باشد می تواند احتمال ابتلا به آلزایمر را 10 درصد کاهش دهد و به همین دلیل باید سعی کنیم روحیه مان را حفظ کنیم. انجام فعالیت های ورزشی به خصوص حرکاتی بین دویدن و راه رفتن، به مدت 45 دقیقه و  5 روز در هفته می تواند در پیشگیری از آلزایمر تاثیر به سزایی  داشته باشد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در ادامه با اشاره به ورزش های فکری و نقش آن ها نیز  گفت: باید سعی کنیم از مغزمان به نوعی کار بکشیم و فعالیت های ذهنی داشته باشیم و این خیلی نقش مهمی دارد. باید کتاب های جدیدی را مطالعه کرد و حتی مطالبی  را حفظ کنیم تا سلول های مربوط به حافظه کوتاه مدت فعال شود تا در پیشگیری از بین رفتن آنها نقش داشته باشد؛ حل جدول نیز کمک کننده است.  درمان قطعی در مورد آلزایمر در حال حاضر وجود ندارد، اگر چه یک سری داروها جدیداً وارد بازار شده و هنوز  به ایران نیامده و گفته شده سیر بیماری را کُند می کند.

این متخصص بیماری های مغز و اعصاب افزود: نقش حمایتی اطرافیان  در این بیماری اهمیت به سزایی  دارد و بخش کوچکی درمان های دارویی است و بخش مهمی به حمایت اطرافیان بر می گردد و خیلی مهم است که حمایت درستی از فرد مبتلا به آلزایمر داشته باشیم.

استوان تصریح کرد: این بیماری سیری پیش رونده دارد و در حدود 10 تا 12 سال پس از شروع اولین علائم طول می کشد تا منجر به فوت بیمار شود.

وی گفت: در ابتدا فرد وسیله ای را جایی می گذارد و فراموش می کند و بعد در بیان کلمات و به همین ترتیب در عملکردهایی مانند درست کردن غذا، انتخاب لباس و پس از پیشرفت بیشتر حتی در لباس پوشیدن، رعایت بهداشت شخصی دچار مشکل می شود. در مراحل پیشرفته تر در عملکردهای حرکتی  از نظر کنترل ادراری و مدفوعی و راه رفتن  نیز دچار اختلال می گردد تا این که منجر به فوت شود.  در این مدت علائم روان شناختی مانند افسردگی، توهم، هذیان و بی قراری نیز ممکن است به همراه داشته باشد. 

این متخصص مغز و اعصاب در مورد نحوه برخورد اطرافیان با یک بیمار دچار آلزایمر به منظور تعدیل علائم روان شناختی نیز عنوان کرد: اطرافیان باید مراقب باشند در خانه ای که یک بیمار دچار آلزایمر زندگی می کند را باز نگذارند، چون مسیر را بلد نیستند و ممکن است دیگر بر نگردند.

استوان افزود: باید سعی کنیم وسایلی که احتمال آسیب زدن به خود و یا دیگران وجود دارد در دسترس فرد مبتلا نباشد. نکته دیگری که می تواند در تشدید علائم روان شناختی موثر باشد، تغییر محیطی که سال ها در آن زندگی می کرده است می باشد، به نحوی که بی قراری او را افزایش می دهد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز عنوان کرد: وقتی بیماری فرد دچار آلزایمر به این مرحله می رسد که فرد از نظر شناختی نمی تواند لباسی برای مهمانی انتخاب کند، یعنی باید مانند یک بچه 5 ساله با او برخورد و سازگاری داشت. اگر او پرخاشگری می کند و نسبت به اطرافیان بد بین است ممکن است اطرافیان نسبت به او رنجیده خاطر شوند اما آن ها باید بدانند که بیمار نسبت به رفتارها و حرف هایی که می زند شناخت درستی ندارد و با نحوه برخورد می توان بی قراری و علائم بیماری او را کاهش داد.

وی  در پاسخ به سئوالی در مورد احتمال افزایش شیوع آلزایمر بین  دهه شصتی ها که دو دهه دیگر وارد سالمندی می شوند نیز گفت: شیوع ابتلا به آلزایمر در افراد 60 تا 75 ساله  3 درصد است اما این میزان در افراد بالای 85 سال به 32 درصد می رسد و با توجه به این آمار هر قدر تعداد سالمندان بیشتر باشد احتمال ابتلا به آلزایمر هم افزایش می یابد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز عنوان کرد: به نظر می رسد کرونا هم یکی از فاکتورهایی است که بر روی این آمار در سال های آتی می تواند تاثیر بگذارد.

استوان افزود: از آن جا که دهه شصتی ها در دوران جوانی به سمت میانسالی هستند، در آینده که این گروه وارد سالمندی می شوند شاهد افزایش چشمگیر تری در مورد ابتلا به آلزایمر در کشور و استان خواهیم بود. پس باید اصول پیشگیرانه را  از همین حالا رعایت کنیم که  احتمال ابتلا به این بیماری  را کاهش دهیم.

وی عنوان کرد: احتمال ابتلا در زنان، افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا در سن زیر 60 سال دارند، افرادی که سابقه ضربه به سر به خصوص ممتد را دارند (مانند آن هایی که بوکس کار می کنند) بیشتر در معرض این بیماری هستند. افرادی که سطح تحصیلات بالاتر دارند، یادگیری یک زبان جدید و خواندن کتاب جدید  نیز می تواند احتمال ابتلا  به آلزایمر را کاهش دهد.

استوان افزود: رژیم غذایی، فعالیت های ورزشی و فعالیت های فکری را باید برای پیشگیری از آلزایمر  در هر مرحله از زندگی که هستیم جدی بگیریم.

وی عنوان کرد: درمان اصلی بیماری آلزایمر مراقبت ها و حمایت هایی است که اطرافیان به فرد می دهند و حتی از نقش دارویی مهم تر است و علاوه بر کاهش عوارض روان شناختی، احتمال آسیب زدن به خود و اطرافیان را کاهش می دهد.

جراح و متخصص بیماری های مغز و اعصاب و فوق تخصص جراحی عملکردی مغز نیز در مورد روش های درمانی این بیماری به «خبرجنوب» گفت: بیماری آلزایمر شایع ترین علت فراموشی  در دنیا است و بیماری است که در طی زوال مغز اتفاق می افتد و با افزایش سن ارتباط دارد و  وقتی جمعیت دهه شصتی های ایران به کهنسالی برسد، طبیعتاً شیوع  آلزایمر هم  به طرز بسیار زیادی افزایش می یابد.

دکتر علی رزم کن افزود: افراد مبتلا به این بیماری دچار اختلاتی می شوند و فرد توانایی زندگی موثر را از دست می دهد.

وی تصریح کرد: درمان های دارویی که در حال حاضر وجود دارد خیلی مؤثر نیستند و به طور موقت فعالیت های شناختی را جبران می کنند اما بیماری چون پیشرونده است نمی توان از پیشروی آن جلوگیری کرد.

رزم کن گفت: در حال حاضر ما در شیراز عمل جراحی «کارگذاری الکترودهای عمقی مغز» را 10 سالی است که به عنوان یکی از معدود مراکز کشور انجام می دهیم و این عمل را برای بیماران دچار پارکینسون و بیماری های لرزش و اختلالات حرکتی انجام می دهیم، استفاده از این درمان برای بیماران آلزایمر در دنیا در حال تحقیق است تا بتوان عملکرد شناختی مغز را بهبود بخشید و از زوال عقل جلوگیری کرد.

وی گفت: امیدواریم طی چند سال آینده این روش درمانی  که تکنولوژی مربوط به آن در استان هم هست،  در دنیا برای درمان بیماران دچار آلزایمر به مرحله اجرا برسد.