زندگی شهری پویا و سالم به تعاملات اجتماعی غنی و محیط‌های شهری جذاب وابسته است. مهندسی مجدد پیاده‌روها و ایستگاه‌های حمل‌ونقل شهری به‌عنوان عناصر حیاتی شبکه شهری، نقش مهمی در ارتقای سرزندگی اجتماعی و بهبود کیفیت تجربه کاربران ایفا می‌کند. این رویکرد با طراحی فضای شهری چندمنظوره، دسترسی‌های بهینه، معماری دوستدار انسان و ادغام امکانات رفاهی و فرهنگی، توانسته شهرها را به محیطی زنده، تاب‌آور و فراگیر تبدیل کند.

روندهای جاری در سال‌های اخیر بر اهمیت بازتعریف پیاده‌روها و ایستگاه‌ها به‌عنوان مراکز اجتماعی تأکید دارند. این فضاها نه‌تنها به‌عنوان مسیرهای تردد، بلکه به‌مثابه محل تجمع، تفریح، کار و فرهنگ معرفی می‌شوند. استفاده از فناوری‌های نوین، طراحی منعطف و اجرای سازوکارهای مشارکتی موجب شده است ایستگاه‌ها و پیاده‌روها به مراکز اقتصادی و اجتماعی نوینی تبدیل شوند که همگام با نیازهای متنوع کاربران و محیط زیست عمل می‌کنند.

خیابان‌های کامل، شیکاگو | آمریکا

شهر شیکاگو در سال ۲۰۲۴ با اجرای پروژه «خیابان‌های کامل» گامی بزرگ در بازآفرینی فضای شهری و مهندسی مجدد پیاده‌روها، تقاطع‌ها و ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی برداشت. این پروژه یکی از پیشرفته‌ترین نمونه‌های جهانی در زمینه طراحی خیابان‌های چندمنظوره، ایمن، دسترس‌پذیر و دوستدار همه گروه‌های سنی و توانمندی‌ها به‌شمار می‌رود. هدف اصلی پروژه ایجاد محیطی سرزنده، پویا، امن و کارآمد برای عابران پیاده، دوچرخه‌سواران، رانندگان و کاربران حمل‌ونقل عمومی بوده است.

در این پروژه بیش از ۴۰۰ تقاطع در سراسر شهر شیکاگو بازطراحی و به‌روزرسانی شده‌اند تا ایمنی و دسترسی برای همه افراد، به‌ویژه افراد دارای معلولیت، سالمندان و کودکان تضمین شود. پیاده‌روها اکنون به‌طور متوسط ۳۰ درصد عریض‌تر شده و سطوح آن‌ها با مصالح مقاوم و ضد لغزش پوشانده شده است. رمپ‌های استاندارد قابل دسترس برای معلولان در تمامی نقاط تعبیه شده است تا سهولت تردد افراد کم‌توان به‌طور چشمگیری افزایش یابد.

بیش از ۳۱ مایل مسیر آرام برای دوچرخه‌سواری ایجاد شده است که شامل مسیرهای جداگانه از ترافیک خودروها هستند، همچنین بیش از ۱۵ مایل مسیر دوچرخه‌سواری محافظت‌شده در مناطق مرکزی و محلات پرجمعیت شیکاگو احداث شده است که ارتباط دوچرخه‌سواران را با ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی، مدارس، مراکز تجاری و پارک‌ها تسهیل می‌کند.

در راستای ارتقای ایمنی کاربران حمل‌ونقل عمومی، بیش از ۶۵ مکان امن و مجهز برای سوار و پیاده شدن مسافران اتوبوس در نقاط مختلف شهر ساخته شده است. این مکان‌ها با نصب علائم هشداردهنده، روشنایی مناسب و مبلمان شهری موجب کاهش تصادفات و تسهیل استفاده از حمل‌ونقل عمومی شده‌اند.

مبلمان شهری استاندارد و مدرن شامل نیمکت‌ها، سطل‌های زباله تفکیکی، چراغ‌های روشنایی هوشمند با حسگرهای حرکتی، المان‌های هنری و فضای سبز تعبیه‌شده در حاشیه پیاده‌روها موجب افزایش جذابیت بصری خیابان‌ها و ایجاد حس تعلق و امنیت در میان شهروندان شده است. مساحت فضای سبز افزوده شده در این پروژه بیش از ۲۰ هزار متر مربع است.

یکی از عوامل موفقیت پروژه خیابان‌های کامل، مشارکت فعال شهروندان، گروه‌های محلی و ذی‌نفعان در فرایند طراحی و تصمیم‌گیری بوده است. جلسات عمومی، کارگاه‌های مشارکتی و نظرسنجی‌های گسترده موجب شده تا فضاهای طراحی‌شده متناسب با نیازهای واقعی کاربران باشند. نتیجه این همکاری ایجاد فضاهای چندمنظوره شامل محل‌های بازی کودکان، مسیرهای ویژه سالمندان، فضاهای گفت‌وگو و تفریح محله‌ای و نقاط تجمع فرهنگی و اجتماعی بوده است.

آمار پلیس شیکاگو نشان می‌دهد که پس از اجرای پروژه، تصادفات منجر به آسیب عابران پیاده و دوچرخه‌سواران در مناطق تحت پوشش تا ۴۵ درصد کاهش پیدا کرده است. این موفقیت مرهون طراحی‌های ایمن‌تر، بهبود دید دیداری و کاهش سرعت تردد خودروها است. با تبدیل پیاده‌روها و ایستگاه‌ها به فضاهای جذاب و قابل استفاده، میزان حضور شهروندان در خیابان‌ها به‌طور متوسط ۳۵ درصد افزایش یافته است و این مناطق به هاب‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده‌اند.

گزارش‌های شهرداری حاکی از افزایش ۲۵ درصدی استفاده از حمل‌ونقل عمومی و رشد ۲۰ درصدی استفاده از دوچرخه به‌عنوان وسیله نقلیه روزمره است که این تغییرات کمک قابل‌توجهی به کاهش آلودگی هوا و ترافیک شهری کرده‌اند.

کل بودجه پروژه خیابان‌های کامل شیکاگو بالغ بر ۲۵۰ میلیون دلار آمریکا بوده است که از محل بودجه‌های شهری، فدرال و مشارکت بخش خصوصی تأمین شده است. اجرای پروژه توسط اداره حمل‌ونقل شیکاگو به همراه همکاری گسترده با سازمان‌های مردمی، انجمن‌های محلی و متخصصان طراحی شهری مدیریت شده است. پروژه در مدت سه سال با برنامه زمان‌بندی دقیق و با رعایت استانداردهای جهانی تکمیل شده است.

پروژه خیابان‌های کامل شیکاگو به‌عنوان الگویی موفق و پیشرو در طراحی خیابان‌های چندمنظوره و پایدار مطرح شده است که نه‌تنها کیفیت زندگی و سرزندگی اجتماعی را در شهر به‌طور چشمگیری بهبود بخشیده، بلکه زیرساخت‌های شهری را برای نسل‌های آینده ایمن‌تر، هوشمندتر و دوستدار محیط زیست ساخته است. تجربه شیکاگو در این حوزه می‌تواند راهنمای ارزشمندی برای سایر کلانشهرهای جهان باشد که به دنبال تحول پایدار و جامع در فضای شهری خود هستند.

توسعه منطقه کینگز کراس، لندن | انگلیس

پروژه بازسازی و توسعه منطقه کینگز کراس در لندن یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین عملیات‌های توسعه شهری در اروپا به‌شمار می‌رود که طی دو دهه گذشته به تدریج شکل گرفته و در سال ۲۰۲۴ با تکمیل فازهای اصلی خود وارد مرحله‌ای نوین از سرزندگی و پایداری شهری شده است. این پروژه با هدف احیای یک منطقه صنعتی و متروکه، ترکیبی بی‌نظیر از حفظ میراث تاریخی و ایجاد زیرساخت‌های مدرن شهری را به نمایش گذاشته است.

یکی از شاخص‌ترین دستاوردهای این پروژه، افزودن بیش از ۱۰ هزار واحد مسکونی با ترکیبی از آپارتمان‌های اجاره‌ای، مالکیتی و مقرون‌به‌صرفه است که با هدف ایجاد تعادل اقتصادی و اجتماعی در محله کینگز کراس انجام شده است. این مسکن‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که پاسخگوی نیاز گروه‌های مختلف اجتماعی از خانواده‌های کم‌درآمد تا جوانان حرفه‌ای باشد.

فضاهای سبز جدید به مساحت بیش از ۸۰ هزار متر مربع شامل پارک‌ها، باغ‌های عمومی، مسیرهای پیاده‌روی و فضای باز چندمنظوره ایجاد شده است که به تقویت کیفیت زندگی شهری و ارتقای سلامت روانی ساکنان کمک می‌کند. طول مسیرهای پیاده‌روی گسترده به بیش از ۱۰ کیلومتر می‌رسد و بیش از ۱۵ کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری پیشرفته در سراسر محله تعبیه شده است.

ایستگاه سنت پنکراس به‌عنوان قلب تپنده این منطقه و یکی از پیشرفته‌ترین ایستگاه‌های حمل‌ونقل اروپا، دستخوش بازسازی‌های گسترده‌ای شده است. ظرفیت ایستگاه با افزودن خطوط جدید و توسعه زیرساخت‌ها به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا کرده است تا پاسخگوی بیش از ۱۰۰ میلیون مسافر سالانه باشد. نور طبیعی فراوان، مسیرهای دسترسی واضح و نشانه‌گذاری شده، فضاهای انتظار مدرن و امکانات خدماتی متعدد، این ایستگاه را به نمونه‌ای برجسته از طراحی چندمنظوره تبدیل کرده است. ادغام کامل با شبکه‌های مترو، قطارهای سریع‌السیر و حمل‌ونقل محلی موجب شده است این ایستگاه به یک هاب حمل‌ونقل جامع و کارآمد تبدیل شود.

این پروژه موفق شده است تا تلفیقی از میراث تاریخی و نیازهای مدرن شهری را پیاده کند. با حفظ و احیای بناهای تاریخی شاخص همچون ساختمان‌های قدیمی صنعتی و ایستگاه‌های قطار و ترکیب آن‌ها با معماری معاصر، هم‌زمان حس اصالت تاریخی و نیازهای جدید شهری را پوشش داده است. ایجاد فضاهای عمومی، مراکز فرهنگی، گالری‌ها و بازارهای محلی منجر به تبدیل کینگز کراس به محله‌ای با هویت اجتماعی و فرهنگی قوی شده که محل تجمع ساکنان، گردشگران و کسب‌وکارهای کوچک است.

حین و پس از اجرای این پروژه، بیش از ۵۰ هزار شغل جدید در حوزه‌های فناوری، آموزش، هنر و خدمات شهری ایجاد شده که به جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی کمک کرده است. زیرساخت‌های تجاری مدرن در کنار فضای مسکونی، تعاملات اقتصادی و اشتغال‌زایی را به‌طور چشمگیری افزایش داده‌اند.

مطالعات محلی نشان می‌دهد که فضای باز، امکانات تفریحی و پیاده‌روهای امن تأثیر مثبت بر سلامت روانی و رفتاری ساکنان داشته و احساس تعلق به محله و رضایت از کیفیت زندگی افزایش پیدا کرده است، همچنین کاهش میزان ترافیک خودروهای شخصی و تشویق به استفاده از حمل‌ونقل عمومی و دوچرخه‌سواری به کاهش آلودگی هوا و ارتقای کیفیت محیط زیست کمک کرده است.

کل بودجه بازسازی و توسعه منطقه کینگز کراس بالغ بر سه میلیارد پوند بریتانیا بود که از منابع مختلف دولتی، خصوصی و مشارکت‌های عمومی‌خصوصی تأمین شد. مدیریت پروژه توسط کنسرسیومی متشکل از شهرداری لندن، شرکت‌های توسعه شهری و سازمان‌های فرهنگی صورت گرفت و با برنامه‌ریزی دقیق، همکاری میان‌رشته‌ای و مدیریت زمان‌بندی مؤثر، پروژه در چهارچوب زمان‌بندی و بودجه تعیین‌شده به پایان رسید.

احیای ایستگاه‌های کبورگ و مورلند در ملبورن | استرالیا

پروژه احیای ایستگاه‌های کبورگ و مورلند در ملبورن، طی بازه زمانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ به اجرا درآمد و یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های بازآفرینی زیرساخت‌های ریلی با رویکرد شهری و اجتماعی در این شهر محسوب می‌شود. هزینه کلی این پروژه حدود ۲۵۰ میلیون دلار استرالیا برآورد شده بود که از منابع دولتی ایالتی و فدرال، همراه با مشارکت شهرداری ملبورن و بودجه‌های توسعه شهری تأمین شد.

بالابردن ریل‌ها در طول دو کیلومتر، بیش از ۲۲.۵ هکتار فضای زیرساخت ریلی متروکه را آزاد کرد و این فضا برای استفاده عمومی بازسازی شد. این اقدام مهندسی دقیق نه‌تنها امکان حذف موانع فیزیکی بین دو طرف خط راه‌آهن را فراهم کرد، بلکه موجب پیوستگی بهتر محله‌های اطراف شد و اتصال اجتماعی و جغرافیایی را ارتقا داد. فضای آزادشده، یکی از بزرگ‌ترین فضاهای سبز شهری تازه ایجادشده در ملبورن به‌شمار می‌آید که به شکل هوشمندانه‌ای به طراحی شهری پایدار و چندمنظوره اختصاص یافته است.

این مساحت بزرگ در قلب محله‌های اطراف امکان خلق شبکه‌ای گسترده از مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری ایمن و دسترسی‌پذیر، پارک‌ها با گونه‌های متنوع گیاهی بومی و جهانی، باغ‌های تعاملی آموزشی و زمین‌های بازی متنوع برای گروه‌های سنی مختلف را فراهم آورد. علاوه‌بر این، فضاهایی برای استراحت، گردهمایی‌های اجتماعی، فعالیت‌های فرهنگی و رویدادهای محلی در نظر گرفته شده که به‌طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی و تعامل اجتماعی در محله‌ها را بهبود بخشیده است.

در نتیجه این پروژه، دسترسی آسان و ایمن به ایستگاه‌ها و فضاهای پیرامونی بهبود پیدا کرده و مسیرهای تازه‌ای برای پیاده‌روی و حمل‌ونقل فعال ایجاد شده است که استفاده از حمل‌ونقل عمومی و روش‌های پایدار رفت‌وآمد را افزایش داده است. با طراحی فراگیر و توجه به نیازهای گروه‌های مختلف جامعه، محیطی سبز و سرزنده شکل گرفته است که تعاملات اجتماعی و حس تعلق به محل زندگی را تقویت می‌کند. مطالعات محلی نشان می‌دهد که این پروژه توانسته بیش از ۲۰ درصد میزان استفاده از ایستگاه‌های کبورگ و مورلند را افزایش دهد و رضایت ساکنان از کیفیت فضاهای عمومی تا ۳۰ درصد بهبود یافته است. میزان تصادفات و مشکلات ایمنی در اطراف این ایستگاه‌ها نیز کاهش چشمگیری داشته و سلامت روانی و رفاه اجتماعی شهروندان ارتقا پیدا کرده است.