مسجد جامع کبیر یزد با بلندترین مناره در جهان
مسجد جامع کبیر یزد یکی از زیباترین، بینظیرترین و مهمترین جاذبه گردشگری ایران است که در قرن ششم هجری قمری احداث شد و مرمت و بازسازی مکانهای مختلف آن تا دهههای اخیر ادامه داشته است.
مسجد جامع یکی از بناهای شاخص استان یزد است که در محدوده و قلب بافت جهانی این شهر قرار دارد و جاذبههای منحصربهفردی را در خود جای داده است که مقصد گردشگران داخلی و خارجی زیادی است.
مسجد جامع یزد یکی از مساجد نادری است که آثار هنری چند سده را از دورههای مختلف، ایلخانی، تیموری، صفوی، قاجاریه و حتی دورههای بعدی در خود جای داده است. این بنا در میانه شهر یزد واقع شده و یکی از بزرگترین و زیباترین مساجد ایران است که در دوره ایلخانی بنا شده و در دورههای بعد گسترش یافته، تعمیر و تزئین شده است.
امروزه میتوان بخشهای مختلف از دورههای ایلخانی، تیموری، صفوی، قاجاریه و تعمیرات دوره اخیر را در آن باز شناخت و مشاهده کرد. مسجد جامع یزد دارای ورودیهای متعددی از جهات مختلف خود است، البته ورودی اصلی در میانه ضلع شرقی واقع شده و متشکل از فضای جلوخان، سردری زیبا و رفیع با منارههای مرتفع و کتیبههای تاریخی است.
سردر مزبور به جهت آسیبهای وارد شده، بهویژه پوششهای تزئینی آن بازسازی شده است. بنای سردر نیز مربوط به دوره اول ساختمان، همزمان با ایوان و گنبدخانه است که در دوره تیموری کاشیکاری شده و کتیبههایی روی آن نصب شده است.
در دوره صفوی، دو مناره رفیع بر بالای مسجد احداث شده است و در دوره اخیر نیز منارهها و پوشش تزئینی آن تجدید یافته و سر در مزبور از ارتفاع زیاد و پهنای نسبتاً کمی برخوردار است. ارتفاع منارههای مسجد جامع ۵۲ متر و قطر آن هشت متر است و خاک کاشیها و خاک مصالح مسجد جامع از خاک کربلا، با ترکیب خاک رس و گلاب تهیه شده است.
بنای کنونی مسجد با وسعتی حدود ۱۰ هزار متر مربع شامل سردر ورودی و جلوخان، صحن وسیع رواقهای جانبی صحن، ایوان، گنبدخانه و شبستانهای طرفین، شبستان بزرگ ستوندار، کتابخانه، تزئینات غنی و زیبا و کتیبهها و سنگنوشتههای تاریخی و غیرتاریخی است.
ایوان و گنبدخانه که قدیمیترین بخش مسجد را تشکیل میدهند، در ضلع جنوبی واقع شده و در دو طرف آنها رواق و شبستانهایی قرار گرفته است.
یکی از معماران و استادکاران یزدی میگوید: هیچ محرابی را نمیبینید که با خاک تربت ساخته شده باشد مگر محراب مسجد جامع در شهر یزد؛ در دو طرف محراب مسجد، دو درگاه است که یکی منتهی به سمت غرفههای دست راست و یکی منتهی به غرفههای دست چپ میشود.
وی میافزاید: این هنر معمار بوده است برای اینکه اگر زنان مسئلهای دارند به پشت پرده بیایند و از امام مسجد سوال کنند، جواب بگیرند و بازگردند. سنگهایی که در محراب مسجد به کار رفته است مربوط به ۶۰۰ سال قبل است که امیرچقماق بانی شد و سنگ آن از قزوین آمده است.
بیشتر آثاری که در مسجد جامع شهر یزد دیده میشود، از آثار سید رکنالدین است که در قرن هشتم هجری قمری کنار مسجد قدیم، مسجد نو بنا کرد و فرزندش سید شمسالدین نیز فرشهای نفیس و ارزشمندی را از تبریز به این مسجد فرستاد.
از آن زمان تاکنون، خیران و حاکمان زیادی در ساختوساز این مسجد نقشآفرینی داشتند و هماهنگ و متناسب با آثار پیشینیان مسجد را گسترش دادند. مساحتی که زیربنای این مسجد را تشکیل میدهد، برابر با ۹۸۰۰ متر مربع است و مساحتی حدود ۵۰۰ متر مربع نیز مربوط به قسمتهای مربوط به کاشی و کتبیهها است.
طول مسجد جامع یزد ۱۰۴ متر و عرض آن ۹۹ متر است که به هفت ورودی متصل به چندین کوچه و راه خروجی ختم میشود.