برج آزادی، به عنوان نماد "ایرانِ مدرن" و برای یادبود جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در میانه یکی از میدان‌های اصلی غربِ تهران به نام میدان شهیاد و آزادی کنونی واقع شده است. در ادامه تور کوچکی از ویژگی ها و کاستی های بیرون و درون برج را برای شما قرار داده ایم تا تجربه ای بس کوتاه از یک روز آرل در این مکان را حس کنید. 

مشخصات برج آزادی

معمار: حسین امانت
سال طراحی و ساخت پروژه: 1349
شروع عملیات: 11 آبان 1348
پایان عملیات: 24 دی ماه 1350
تعداد طبقات: 3
تعداد آسانسور: 4
تعداد راه پله: 2 (286 پله)
طول بنا: 63 متر
ارتفاع بنا از سطح زمین: 45 متر
مساحت پروژه: 78 هزار متر مربع
عرض پایه ها: 64 متر
محوطه میدان: 64 هزار متر مربع

نحوه برنامه ریزی و ساخت برج آزادی

در سال ۱۳۴۵خورشیدی طرح یک نماد معرف ایران بین معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد که در نهایت طرح آقای امانت‌، بیست و شش ساله از دانشگاه تهران برنده و برای ساخت انتخاب شد. عملیات بنای برج آزادی در یازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشیدی آغاز و پس از بیست و هشت ماه کار‌، در ۲۴ دیماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد به بهره برداری رسید. مساحت زیر بنای این میدان، حدود ۷۸ هزار مترمربع است و بنای آن به صورت دروازه‌ای به ارتفاع حدود ۴۵ متر ساخته شده است که پنج متر آن داخل زمین فرو رفته است‌. طاق آن از زمین، ۲۳ متر فاصله دارد و دارای هشت بخش مجزا است‌. عرض پایه این بنا ۶۶ متر است و ساختن آن ۳۰ ماه زمان برده است‌. در محوطه میدان‌، ۶۵۰۰۰ مترمربع، به صورتی زیبا باغچه‌بندی و گل کاری شده است‌. در ساختمان آن ۲۵۰۰۰ قطعه سنگ به کار رفته و ۹۰۰ تن آهن مصرف شده‌است‌.

مجموعه فرهنگی آزادی، متشکل از چند بخش در طبقه تحتانی برج آزادی قرار دارد و شامل موزه‌، کتاب‌خانه‌، واحد سمعی و بصری‌، سالن نمایشگاه‌، سالن اجتماعات ،سالن برگزاری کنسرت و کنفرانس است‌. مجموعه فرهنگی با ۵۰۰۰ مترمربع در بر گیرنده برج اصلی نیز هست‌. کتاب‌خانه مجموعه، با مساحتی حدود ۲۷۱۵ مترمربع و بیش از ۵۰۰۰۰ جلد کتاب‌، بسیار مجهز است و کتاب‌خانه محققان و مؤلفان نیز، با مساحت ۲۴۳ مترمربع، مکانی است که از طریق ۳۰ دستگاه کامپیوتر به شبکه‌های اطلاع‌رسانی داخلی و خارجی متصل است‌.یکی از ویژگی‌های موزه این بنا وجود تکه سنگی از کره ماه است که ریچارد نیکسون‌، رئیس جمهور سابق امریکا، در سفر به ایران به این موزه اهدا کرده است‌.

موزه ایران شناسی

موزه ایران شناسی یا سالن ایران شناسی یکی از عرصه های زیبایی است که نزدیک ورودی برج رد مرکز میدان واقع شده است. 45 سال پیش که برج تکیمل شد، این مکان به برج تلفیق شده که نقشه ایران را در قالب نماد های کوچکی به نمایش گذاشت. البته در آن سالها ایران شامل 18 استان بوده و به همین فقط 18 نماد در این سالن قرار دارد. هر کدام از استان ها به دلیل اهمیت فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و ... با نمادی کوچک به نمایش درآمده و اهمیت هر استان را در قالب ماکتی کوچک به نمایش گذاشته است. 

نقاط قوت و ضعف برج آزادی

ایده، طرح، پلان، فرم و کانسپت به کار رفته در معماری برج آزادی همگی از نقاط قوت این بنای زیبا به شمار می روند. هارمونی الگوها و نقش و نگار  طاق زیر پایه ها از زیباترین و جسورانه ترین اقدامات معماری ایران به شمار می رود. بتن یکپارچه فضای داخل در تمام مکان ها خودنمایی می کند. هندسه ای که در نقشه ها وپلان برج آزادی  وجود دارد، هارمونی منظمی از اشکال اصلی طراحی می باشد. با وجود اینکه این ساختمان از بیرون، برون گرا و روشن به نظر می آید، فضای داخلی و ارتباط عرصه های مرموز و درون گرا می باشد. شاید این ویژگی به خاطر متریال بتن اسکپوز به کار رفته در بنا باشد. از مهم ترین ویژگی های طراحی برج آزادی بازی نور و نفوذ آن از بالا تا پایین بنا می باشد که چشم بازدیدکننده را به خود خیره می کند. 

اگر بخواهیم نقطه ضعفی برای برج آزادی در نظر بگیریم فرهنگ عامه و نحوه برخورد عموم با این مکان است. متاسفانه پس از بازدید از این مکان استثنایی شاهد بودیم که بازدیدکنندگان در اینجا هم نشانه هایی از وندالیسم را به صورت شدید از خود بروز داده اند. درج یادگاری به وسیله انواع ماژیک، خودکار و لاک غلط گیر نشانه فقر فرهنگ در مقیاس گسترده است. ما حدود 20 دقیقه را در بالکن مرتفع برج گذراندیم و در تمام مدت نه نگهبانی وجود داشت و نه ناظری. اینکه کسی برای نظارت در بالا و راه پله های برج وجود ندارد به این دلیل است که خود عموم می بایست رفتاری در خور یک ایرانی با فرهنگ داشته باشند. این ایده که امروزه لزوماً نیاز به یک فرد مراقب در مکان های فرهنگی-تاریخی باشد، تا تمام رفتار و حرکات ما را زیر نظر بگیرد منسوخ شده است. چون خود ما به عنوان یک انسان مسئولیم تا با رفتار مناسب از چنین آثاری مراقبت کنیم. باشد که شاهد چنین مواردی در هیچ کجای ایران نباشیم.