دغدغه ثبت وقایع

فاطمه ایزدی/ این روزها مردم بیش از هر زمان دیگری به شنیدن صدای حق و حقیقت نیاز دارند و سینمای مستند، جایی است که این نیاز را در اختیارشان قرار می دهد. هر جا پیوند جامعه و واقعیت، عمیق تر شده و اجتماع با حقیقت، انطباق بیشتری پیدا کرده، اهمیت و جایگاه فیلم مستند نیز محکم تر و قوی تر شده است. اگرچه سینمای داستانی، جایگاه خود را بین مخاطبان دارد اما در عین حال به نظر می رسد که اشتیاق مردم به فیلم مستند بیشتر شده است و دلیل آن را می توان در پیشرفت و افزایش کیفیت تولیدات در سینمای مستند جستجو کرد. مردم این ژانر از سینما را دوست دارند و فیلم های مستند را در سینماها و پلتفرم های اکران تماشا می کنند. البته عمده رویکردهای مستندسازی در سینمای ایران، مستندهای اجتماعی است و کمتر کسی به سوژه های سیاسی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی، ورود می کند و این اقبال در جشنواره های جهانی نیز به چشم می خورد.

سیاوش جمالی از مستندسازان موفق ایرانی که فعالیت هنری خود را از تئاتر و در زمینه بازیگری آغاز کرده، معتقد است در طول چند سال اخیر در ایران، مستندهایی ساخته شده که در دنیا بسیار موفق بوده است و هر سال، تعداد زیادی فیلم های داستانی مستند ساخته می شود و به جشنواره های بین المللی دنیا راه پیدا می کند. به عقیده جمالی، وضعیت مستند ایران در 10 سال اخیر قابل قبول بوده و فیلم هایی تولید شده اند که جایزه های مهمی از جشنواره های مهم گرفته اند. از مستند «راننده و روباه» که جایزه «هوگوی طلایی» جشنواره شیکاگو را گرفت تا فیلم های رخساره قائم مقامی و مهرداد اسکویی که دنیا به آنها توجه کرد، گواهی بر این ادعاست و به قول این مستندساز می توان گفت سینمای مستند نیز در مقایسه با سینمای داستانی وضعیت قابل قبولی داشته است. او تاکید می کند که بسیاری از مستندهای فیلمسازان مختلف در جشنواره های بین المللی دیده شده و همین مسئله نشان می دهد که این ژانر از سینما، جایگاه قابل قبولی دارد.

به باور جمالی، اینکه مستندهای ایرانی از استانداردهای جهانی برخوردار هستند یا خیر، سوالی است که می توان پاسخ آن را در فیلم هایی جستجو کرد که در بهترین جشنواره ها پذیرفته و از نظر فنی و ساخت در ایران ساخته شده اند و آنقدر درجه یک هستند که حتی جایزه بهترین کارگردانی را نیز گرفته اند. بنا به تاکید این مستندساز، توانایی ساخت مستندهای باکیفیت در کشور وجود دارد و در طول سالهای اخیر این مسئله ثابت شده و حتی مستندهای زیادی از ایران در جهان دیده شده است. به قول او مستندسازان ایرانی شاید از نظر تکنیکال، فنی و داشتن دوربین های عجیب و غریب، به پای برخی کشورها نرسند اما از لحاظ استاندارد، این قابلیت در ژانر مستند ایرانی وجود دارد که در دنیا چه در عرصه تدوین و فیلمبرداری و چه در عرصه هایی همچون آهنگسازی، دیده شود. جمالی تاکید می کند که سه سال پیش، محمد حدادی برای مهمترین جایزه ای که یک فیلمبردار می تواند کسب کند نامزد کمری ایمیج شد و مهدی آزادی نیز توانست این جایزه معتبر فنی را کسب کند و بر همین اساس، ما در این عرصه ها دارای موقعیت قابل توجهی هستیم.

به گفته او علاقمندان به مستندسازی نیز در صورتی می توانند به پیشرفت های لازم در این حوزه برسند که به صورت متمرکز در کارگاه ها و کلاس های مربوطه شرکت کنند و زیر نظر اساتید، فنون و اصول این بخش را یاد بگیرند. البته به قول جمالی، دیدن مستندهای مختلف و شرکت در دوره ها و کلاس های آنلاین نیز مسیر دیگری برای قوی شدن در این حوزه است. این مستندساز با اشاره به نقش موثر دوره های آموزشی در تربیت مستندسازان، تاکید می کند که استاد «مهرداد اسکویی»، 10 سال پیش در زاهدان هر ماه یک کلاس برگزار می کردند و در همان دوره ها چند فیلمساز خوب در زاهدان تربیت شدند. از دیدگاه جمالی، در این مسیر فقط علاقه لازم نیست و تنها با داشتن این فاکتور نمی توان راه به جایی برد و تنها کسی که این مسیر را بارها رفته است می تواند به افراد مختلف کمک کند. او به آثاری که تاکنون در حوزه مستند، خلق کرده گریز می زند و توضیح می دهد که «قصه یک مرد»، اثر مشترک با عطا راد در چند جشنواره داخلی، جایزه بهترین فیلم را گرفته و در جشنواره های بین المللی آلبو، حقوق بشر جاکارتا و چند جشنواره دیگر نیز حضور داشته است.

به گفته جمالی، «فریاد رو به باد» در جشنواره سینما حقیقت، جایزه بهترین فیلم پخش بین الملل را گرفت و در جشنواره فیلم های ایرانی نیز جایزه بهترین فیلم را کسب کرده است. فیلم «سایه های بی خورشید» هم در مقام تهیه کنندگی اجرایی در کنار مهرداد اسکویی، جایزه بهترین کارگردانی را گرفته و در بیش از سی جشنواره بین المللی حضور داشته و 12 جایزه مهم کسب کرده است. در عین حال فیلم «روباه زیر ماه صورتی» فیلم جدیدی است که این روزها جمالی با مهرداد اسکویی در حال ساخت آن هستند و این اثر در مرحله پروداکشن است و تا دو سال دیگر آماده می شود.

این مستندساز در خصوص ظرفیت های فارس در حوزه مستندسازی نیز توضیح می دهد که مردمان این استان، دغدغه ثبت وقایع را دارند و می توان از این پتانسیل بهره برد.