ساختمان سازی به شیوه صنعتی مزایای بسیاری دارد و به طور کلی روش‌ های پیشرفته و صنعتی در ساختمان سازی به دو بخش تقسیم می‌شوند : ۱- اجرای ساختمان در محل کارگاه ساختمانی اجرای پروژه به شیوه‌ های صنعتی و جدید (که بیشتر سازه‌ های بتنی دارند و تاکید بر پیش ساختگی قالب‌ ها است). ۲- ساخت قطعات پیش ساخته در محل کارخانه و مونتاژ آن در محل کارگاه ساختمانی اجرای پروژه. البته هر شیوه ساخت و سیستم ساختمانی مزیت خاص خود را دارد ولی در مجموع مزایای مشترک در صنعتی سازی را می‌ توان این گونه ذکر کرد: بالا رفتن سرعت کار، کاهش هزینه‌ های ساخت، کاهش خطای نیروی انسانی در ساخت، کنترل کیفیت بالا، کاهش آلودگی‌ های صوتی و محیطی و کاهش ضایعات و نخاله‌ های ساختمانی.

اما علیرغم وجود این همه مزیت، این روش‌ ها در ایران به نحوی مطلوب مورد استفاده قرار نمی گیرند. مزیت‌ های اصلی این روش‌ ها کاهش هزینه و زمان است. نکته اینجاست که زمانی، ساختمان سازی به شیوه‌ های صنعتی، صرفه اقتصادی دارند که به صورت انبوه ساخته شوند. منظور در اینجـا ساخت انبوه ساختمـان، انبوه سازی بلوک‌ های ساختمـانی در کنـار هم نیست، بلکـه منظور ساختمـان سازی مستمر و متوالی توسـط اشخـاص یا شرکت هاست که می‌ تواند انبوه سازی هم باشد. در واقع عامل زمان و تولید در تیراژ بالا هستند که هزینه را پایین می‌ آورند. به این معنی که وقتی رونق اقتصادی در خرید و فروش ساختمان وجود داشته باشد، بازگشت سود و سرمایه سریعتر است و برای سازندگان، صرفه اقتصادی با آن است که زودتر ساختمان را بسازند و بفروشند و ساختمان بعدی را شروع کنند. لذا ساختمان سازی به شیوه صنعتی، فقط در شرایط رونق اقتصادی توجیه دارد. می‌ توان گفت علاوه بر سیکل‌ های رکود بازار ساختمان و مسکن، عامل دیگر الزامی نبودن استفاده از شیوه‌ های جدید است که سبب شده تا صنعتی سازی در ایران رواج پیدا نکند. در حالی که به خصوص بعد از ظهور مسکن مهر، کارخانه‌ های بسیاری برای تولید قطعات به شیوه‌ های جدید ساخته شده اند (البته در حال حاضر قانون، مشوق هایی مثل وام بیشتر برای سازندگان به شیوه صنعتی وجود دارد ولی الزامی در این خصوص وجود ندارد). در کشورهای پیشرفته، جوامع محلی نقش قدرتمندی در ساختمان سازی دارند و یک سازنده نمی تواند مثل ایران، ساخت یک ساختمان کوچک را یکی دو سال طول بدهد و ساکنان یک کوچه یا یک محله را با سر و صدا و دود و توقف ماشین‌ های سنگین بیازارد. قوانین در آن کشورها، فقط اجازه ساختمان سازی در محلات را به شیوه‌ های نوین کم سر و صدا و سریع می‌ دهند تا هم ساختمان‌ ها به سرعت ساخته شوند و هم کمترین مزاحمت را برای ساکنین محل و محیط زیست داشته باشند.

طرح مسکن مهر، انقلابی در ساختمان سازی در ایران بود و نمی توان از ساختمان سازی در ایران صحبت کرد ولی به مسکن مهر اشاره نکرد. با تعاریف صنعتی سازی ساختمان می‌ توان مسکن مهر را مورد ارزیابی قرار داد.

در این رابطه مسکن مهر را باید به دو بخش تقسیم کنیم: آن هایی که در مجاورت شهرهای بزرگ و در شهرهای جدید ساخته شدند و آن هایی که در شهرهای کوچک ساخته شدند. عمده ساختمان هایی که در شهرهای کوچک ساخته شدند از روش‌ های صنعتی و نوین نبوده اند. ولی آن هایی که به عنوان مثال در پرند و پردیس ساخته شده اند با شیوه‌ های جدیدی ساخته شدند که پیش از آن در ایران‌ متداول نبودند. لذا می‌ توان گفت مسکن مهر نقش مهمی را در تغییر شیوه ساختمان سازی سنتی داشته است.

خیلی‌ ها حل مساله ساختمان و مسکن در ایران را انبوه سازی می‌ دانند ولی مساله مهم تر، ساختمان سازی در بافت‌ های فرسوده و ناپایدار است که ممکن است حادثه ای همچون زلزله، جان مردم را به خطر بیاندازد. در همین پلاک‌ های ریزدانه هم باید از روش‌ های صنعتی استفاده کرد، از سویی آستانه تحمل ساکنان شهری در ایران بسیار پایین آمده و نباید با روش‌ های ساختمان سازی سنتی بیشتر اعصاب مردم را خرد کنیم که البته یک بنر عذرخواهی هم نصب می‌ کنیم!

چنانچه اشاره شد مساله رُکود های پیاپی، انگیزه استفاده از روش‌ های جدید در ساختمان سازی را از سازندگان می‌ گیرد. رکود در بازار مسکن، هم به اقتصاد کلان کشوری وابسته است و هم به بازار عرضه و تقاضا. در هر دوی این دلایل دولت تقصیر اصلی را بر عهده دارد. دولت می‌ بایست با سیاستگذاری، این رکود‌ ها را کنترل کند. و آنجایی که الزامی برای استفاده از این روش‌ ها علی الخصوص در ساخت ساختمان‌ ها در محلات صورت نمی گیرد، تقصیر بر عهده شهرداری‌ ها است، در این خصوص سازمان‌ های مردم نهاد عمومی و علمی می‌ توانند این مساله را از شهرداری‌ ها مطالبه کنند. این حق مردم است که به دلیل منفعت دیگری، آرامششان را از دست ندهند.

♦ مقدمه:

در سال های اخیر به تحقیق می‌ توان دید ضعف سیستم‌ های اجرای ساختمان در ایران از دو منظر مدت زمان ساخت و کیفیت نهایی موجب شده تا مردم از ساختمان‌ های جدید دلزده و ترجیح دهند در ساختمان‌ های فرسوده ی خود زندگی کنند. این عدم اطمینان مردم به ساختمان‌ های جدید الاحداث که همگی از سیستم‌ های سنتی طراحی و اجرا تبعیت می‌ کند به چند عامل بستگی دارد.

یکی از مهمترین عوامل، شخصی سازی ساختمان‌ ها علی الخصوص در بخش مسکن است که متاسفانه با عقب کشیدن مهندسان معمار و سازه از این میدان، کار به دست نیرو‌ های غیر متخصص افتاده است. حال آنکه اگر قرار است ساختمان‌ ها به صورت شخصی ساخته شوند چه کسی بهتر از یک مهندس می‌ تواند سرمایه گذار، در قالب شخصیت حقیقی یا حقوقی باشد؟ زیرا اوست که می‌ تواند با استفاده از اعتبارات دولتی و با مشارکت بانک‌ ها به صورت بهتری از این امکانات استفاده نماید. با مشاهده ی تجربه ی کشورهای پیشرفته، می‌ توان دید که آن ها توانسته اند از طریق ساخت قطعات به طور جداگانه و اجرای آن در محل کارگاه ساختمانی اجرای پروژه در قالب شرکت ها، بر بسیاری از مشکلاتی که امروزه گریبانگیر بخش ساختمان است، فائق آیند.

یکی دیگر از عواملی که ساختمان سازی به صورت سنتی را مورد سوال قرار می‌ دهد، برخورد سنتی و نه صنعتی با این پدیده از جانب مردم و دولت است. به طور مثال هنوز مردم هنگام خرید ساختمان، ترس آن را دارند که پس از مدت کوتاهی، ساختمان دچار خسارت (اعم از نشست، تخریب تاسیسات و غیره) گردد. در صورتی که با نگاهی صنعتی به ساختمان می‌ توان کلیه بخش‌ های آن را بیمه نمود و با این کار مسئولیت کلیه خسارت‌ های احتمالی که ناشی از سهل انگاری در ساخت و یا اجرا بوده است متوجه سازنده و مجریان آن گردد.

حل این نوع مسائل به خریداران امنیت فکری می‌ بخشد که در بخش مزایای صنعتی سازی ساختمان، به تفصیل به ارائه ی موضوع خواهیم پرداخت.

هنوز طبق آیین نامه اجرایی ماده ۳۳ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در خصوص شناسنامه فنی و ملکی ساختمان، متولیان امر ساختمان موفق نگشته اند دفترچه ساختمان که شامل معرفی کامل سیستم‌ های اجرا، نقشه‌ های معماری و سازه و تاسیسات می‌ باشد را هنگام خرید به طور کامل به خریداران ارائه دهند. عامل دیگر در ساختمان سازی، تخصیص اعتبارات دولت به این بخش است که دولت‌ ها به جهت هماهنگی و کنترل در این بخش می‌ بایست از این طریق وارد شوند. این مسئله هنگامی که ساختمان به صورت صنعتی ساخته شود و شخصیت‌ های حقوقی، جایگزین شخصیت‌ های حقیقی شوند، با سهولت بسیار صورت می‌ گیرد و در ضمن قابل کنترل و ارزیابی خواهد بود.

ارتباط ساختمان با اقتصاد کلان جامعه از دیگر عوامل دارای اهمیت است که می‌ بایست مورد بررسی و حمایت قرار گیرد.

صنعت ساختمان به عنوان یکی از مهم ترین حوزه‌ ها در صنایع، اگر به صورت علمی و تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد، این پتانسیل را دارد که موجب رونق اقتصادی جامعه گردد. البته عدم نظارت کنترل شده از سوی دولت به دلیل حجم انبوه این صنعت، سبب شده تا واسطه هایی از بخش طراحی و ساخت تا مرحله ی فروش و خرید و فروش مجدد، به صورت کاذب و بدون هیچگونه ارزش افزوده ای، سبب افزایش قیمت‌ ها شوند. از طرفی گردش صحیح سرمایه و رونق اقتصادی، سبب ایجاد اشتغال در جامعه می گردد و می‌ تواند بر عوامل فراوانی از جمله جنبه‌ های اجتماعی تاثیر فراوان بگذارد.

باید توجه داشت ساختمان با انسان‌ ها در ارتباط است، لذا توجه به کلیه مسائل انسانی، از توجه به ابعاد انسانی گرفته تا تاثیر بافت و رنگ مصالح بر روحیه ی استفاده کنندگان ساختمان، باید در نظر گرفته شود. پس طراحان ساختمان، باید کلیه این نیازهای انسانی را در نظر بگیرند و معماری انعطاف پذیر به ساکنان ارائه دهند.

مهم ترین عامل در صنعتی سازی ساختمان و آخرین عامل تاثیرگذار در صنعتی سازی ساختمان، بخصوص در ایران، عدم پاسخگویی روش‌ های سنتی طراحی و ساخت ساختمان‌ ها، با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روز افزون به ساختمان‌ های جدید به خصوص در بخش مسکن می‌ باشد. لذا فاکتور سرعت انجام پروژه ضمن حفظ حداقل کیفیت روش‌ های سنتی و بهبود آن، فاکتور بسیار تعیین کننده ای در پاسخگویی به این نیاز می‌ باشد که این مهم، بدون ورود تکنولوژی به بخش ساختمان میسر نمی گردد.

در این کتاب سعی شده است ضمن بررسی و ارائه انواع روش‌ ها و سیستم‌ های ساختمان سازی صنعتی، به نقد و تبیین برخی مسائل و رویه‌ ها نیز پرداخته شود، که می‌ توانند موضوعات پژوهشگران گرامی در مقاطع تحصیلات تکمیلی و یا پروژه‌ های تقاضا محور باشند.

برخی از ترس خوردن انگ بساز بفروش و برخی به دلیل عدم توان رقابت با بخش منفعت طلب غیرمتخصص دست از این رقابت کشیده اند.

♦ فهرسـت مطالـب کتـاب:

پیش گفتار

مقدمه

فصل اول: کلیات، ضرورت‌ها و مزایا

۱-۱- تعاریف

۱-۲- تولید صنعتی یا صنعتی سازی ساختمان

۱-۳- تاریخچه صنعتی سازی ساختمان

۱-۴- ضرورت ساختمان سازی به شیوه صنعتی

۱-۴-۱- انبوه سازی، تعریف و مفاهیم آن

۱-۴-۲- لزوم انبوه سازی و تولید صنعتی مسکن

۱-۵- صنعتی سازی ساختمان در ایران

۱-۵-۱- موانع صنعتی سازی ساختمان در ایران

۱-۵-۲- نبود آمار صحیح از نیاز به مسکن در ایران

۱-۵-۳- ضرورت واردات تکنولوژی ساختمان سازی یا تولید آن در ایران

۱-۵-۴- امکان بهره مندی از ساخت صنعتی ساختمان در بافت‌ های فرسوده شهری

۱-۶- صنعتی سازی مسکن در بحران‌ ها و بلایا

۱-۶-۱- مسکن موقت “مطلوب”، نقطه نظرهای طراح و تولید کننده

۱-۷- مزایا و مشکلات صنعتی سازی ساختمان

۱-۷-۱- مزیت‌ های اجرایی

۱-۷-۲- مزیت‌ های ساختاری و تکنیکی

۱-۷-۳- اهداف خرد و کلان در سیستم‌ های پیش ساخته

۱-۷-۴- مزیت زیست محیطی و منطبق بر اصول پایداری در روش‌ های نوین پیش ساخته

۱-۷-۵- مشکلات ساختمان سازی به شیوه صنعتی

فصل دوم: طراحی و اجرای روش‌ های صنعتی

۲-۱- طراحی ساختمان به شیوه صنعتی

۲-۴- دسته بندی‌ های روش‌ های پیشرفته ساخت ساختمان

۲-۴-۱- دسته بندی بر اساس میزان صنعتی سازی

۲-۴-۲- دسته بندی بر اساس شیوه پیش ساختگی

۲-۴-۳- دسته بندی روش‌ های صنعتی بر اساس میزان دخالت انسان

۲-۴-۴- دسته بندی بر اساس سیستم‌ های سازه ای

فصل سوم: معرفی سیستم‌ ها (تکنولوژی‌ های ساخت)

۳-۱- سیستم‌ های کامل ساختمانی

۳-۲- سیستم‌ های کامل ساختمانی گذشته

۳-۲-۱- روش ریما

۳-۲-۲- روش جی – ۸۰

۳-۲-۳- روش اینترگرید

۳-۲-۴- روش تراکوبا

۳-۳- سیستم‌های کامل ساختمانی فعلی

۳-۳-۱- سیستم ساخت قطعات پیش ساخته بتنی PRECONFORM

۳-۳-۲- سیستم Lift-Slab

۳-۳-۳- سیستم قاب‌ های سبک فولادی سرد نورد شده

۳-۳-۴- سیستم سازه‌ های بتن مسلح پیش ساخته مدولار سه بعدی

۳-۳-۵- ساختمان‌ های بتن آرمه با شیوه قالب‌ های تونلی

۳-۳-۶- سیستم ساختمانی ترونکو

۳-۳-۷- روش ساخت HDB

۳-۴- سیستم‌ های سازه ای

۳-۴-۱- سیستم قابی خطی تیر و ستون بتنی

۳-۴-۲- سیستم خطی قاب‌ های پرتال

۳-۴-۳- سیستم دال-ستون یا بتنی قاب خمشی پیرامونی و دال تخت

۳-۴-۴- سیستم دیوار باربر بتن مسلح پیش ساخته اجرا شده با قالب‌ های مدولار

۳-۴-۵- اجرای ساختمان‌های بتن مسلح با قالب‌های عایق ماندگار ICF

۳-۴-۶- قاب‌ های بتن مسلح پیش ساخته با دیوار برشی بتن مسلح درجا

۳-۴-۷- سیستم ساختمان‌ های پیش ساخته با دیوار باربر متشکل از سقف و دیوارهای بتن آرمه با بتن سبک سازه ای

۳-۴-۸- ساختمان‌ های بتن آرمه متشکل از دیوار باربر دولایه و سقف‌ های نیمه پیش ساخته با بتن درجا

۳-۴-۹- ساختمان‌ های نیمه پیش ساخته با صفحات دولایه ساندویچی ۳D و بتن میانی درجا

۳-۴-۱۰- سیستم اسکلت فولادی پیش ساخته با اتصالات پیچ و مهره ای

۳-۴-۱۱- ساختمان‌ های نیمه پیش ساخته با قاب‌ های ساده مرکب فولادی – بتنی به همراه دیوار برشی بتن آرمه

۳-۴-۱۲- سیستم دیوارها و سقف‌ های بتن مسلح پیش ساخته توخالی (سیستم داموس)

۳-۴-۱۳- سیستم دیوارهای توپر و سقف‌ های با هسته توخالی بتن مسلح پیش ساخته

۳-۴-۱۴- سیستم ساختمانی متشکل از پانل‌ های ساندویچی بتن سبک با تکنولوژی JK STRUCTURE

۳-۴-۱۵- ساختمان‌ های نیمه پیش ساخته با صفحات منفرد ساندویچی سقف و دیوار، شامل لایه میانی پلی استایرن و بتن پاششی ۳D

۳-۴-۱۶- قاب‌ های خمشی پیش ساخته خاص

۳-۴-۱۷- سیستم ساختمانی اسکلت (قاب) سبک چوبی

۳-۴-۱۸- سیستم ساختمانی بلوک‌ های خشتی مسلح با تکنولوژی HABITECH

۳-۵- اتصالات در تولید صنعتی ساختمان

۳-۵-۱- اتصالات اجزای بتنی با شیوه بتن ریزی درجا

۳-۵-۲-اتصالات قاب در عملیات ساختمانی آمریکای شمالی و ژاپنی

۳-۵-۳-اتصال دهند ه‌های توکار Ltd

فصل چهارم: قطعات و عناصر ساختمانی

۴-۱- دیوارهای غیر باربر

۴-۱-۱- بتن سبک AAC

۴-۱-۲- دیوار غیر باربر ساخته شده از بتن CLC

۴-۱-۳- ساندویچی سه بعدی

۴-۱-۴- پانل‌ های دیواری ساخته شده از بتن سبک با دانه‌ های لیکا

۴-۱-۵- پانل‌ های الیافی

۴-۱-۶- بتن سبک با دانه‌ های پلی استایرنی

۴-۱-۸- پانل‌ های دیواری غیرباربر ERCOLITH

۴-۱-۹- پانل‌ های پیش ساخته دیواری RAIL-WALL از جنس بتن پِرلیتی

۴-۲- سقف ها

۴-۲-۱- سقف سیاک

۴-۲-۲- دال مرکب فولادی – بتنی

۴-۲-۳- سقف مجوف بتن مسلح با استفاده از بلوک تو خالی ماندگار از جنس پلی پروپیلن

۴-۲-۴- سقف کوبیاکس COBIAX

۴-۲-۵- سقف‌ های بتنی پیش تنیده پس کشیده

۴-۲-۶- سقف‌ های مجوف پیش ساخته پیش تنیده

۴-۲-۷- سقف‌ های دال‌ های نیمه پیش ساخته بتن مسلح DOUBLE TEE

۴-۳- پانل‌ های نوین

۴-۳-۱- تخته‌ های سیمانی

۴-۳-۲- تخته‌ های سیمانی الیافی

۴-۳-۴- نمای مدولار پرسلان

۴-۳-۵- صفحات عایق حرارتی XPS

۴-۳-۷- صفحات روکش دار گچی (تخته گچی)

۴-۴- معرفی نرم افزار تخصصی پیش ساخته IMPACT