اقدامات شهرهای موفق جهان در مسیر پایداری
شهرهای برتر جهان در مسیر پایداری با ترکیب سیاست‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی، مسیر تازه‌ای برای زندگی شهری ترسیم کرده‌اند و کیفیت هوا، حمل‌ونقل سبز و عدالت اجتماعی به معیارهای اصلی توسعه آن‌ها تبدیل شده است.
Admin1
بیش از ۵۵ درصد جمعیت جهان یعنی حدود ۴.۵ میلیارد نفردر مناطق شهری زندگی می‌کنند و این در حالی است که این شهرها تنها ۳ درصد از سطح زمین را اشغال کرده‌اند. با این حال، همین شهرها مسئول مصرف ۶۰ تا ۸۰ درصد از انرژی جهان و تولید ۷۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای هستند. این آمار نگران‌کننده نشان می‌دهد که شهرها در عین تمرکز جمعیتی، نقش تعیین‌کننده‌ای در بحران‌های زیست‌محیطی دارند. در پاسخ به این چالش‌ها، مفهوم «شهر پایدار» به‌عنوان راهکاری برای کاهش اثرات منفی شهری و ارتقای کیفیت زندگی مطرح شده است.
شهر پایدار شهری است که با احترام به منابع طبیعی، عدالت اجتماعی و نیازهای نسل‌های آینده، به بهبود زندگی ساکنان خود می‌پردازد. این شهرها با کاهش انتشار دی‌اکسید کربن، ارتقای حمل‌ونقل سبز، مدیریت پسماند، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و تقویت تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی، به‌دنبال تحقق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل هستند.
شاخص شهرهای پایدار آرکادیس یک ابزار تحلیلی بین‌المللی است که با هدف ارزیابی میزان پایداری شهرهای بزرگ جهان طراحی شده است. این شاخص توسط شرکت مشاوره مهندسی و طراحی آرکادیس (Arcadis) منتشر می‌شود و در نسخه‌های سالانه خود، ۱۰۰ شهر را بر اساس مجموعه‌ای از معیارهای زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی بررسی و رتبه‌بندی می‌کند.
در نسخه ۲۰۲۴ این شاخص، ارزیابی شهرها بر اساس ۶۷ پارامتر انجام شده است که در چهار محور اصلی دسته‌بندی می‌شوند. نسخه جدید این شاخص، علاوه‌بر سه محور همیشگی «سیاره»، «مردم» و «سود»، یک محور چهارم به نام «پیشرفت» را نیز اضافه کرده است که روند تغییرات پایدار در شهرها را طی یک دهه گذشته بررسی می‌کند.
معیارهای ارزیابی شهرها در نسخه ۲۰۲۴ شامل آلودگی هوا، مدیریت پسماند، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کم‌کربن، انرژی‌های تجدیدپذیر، حمل‌ونقل پایدار، عدالت اجتماعی، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای، عدالت اجتماعی، کیفیت زندگی، دسترسی فراگیر به آموزش و سلامت، پایداری اقتصادی، نوآوری در سیاست‌گذاری، سرعت اجرای برنامه‌های اقلیمی و تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی و موارد دیگری است که وضعیت فعلی شهرها را نشان می‌دهد و به‌عنوان یک ابزار راهبردی برای سیاست‌گذاران، شهرداران و سازمان‌های بین‌المللی عمل می‌کند تا نقاط قوت و ضعف شهرها را در مسیر دستیابی به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل تا سال ۲۰۳۰ شناسایی کنند.
شهرهای پایدار برتر سال ۲۰۲۴
گزارش سال ۲۰۲۴ شاخص شهرهای پایدار آرکادیس ۱۰ شهر برتر جهان در مسیر پایداری را معرفی کرده است. این گزارش نشان می‌دهد که شهرهای اروپایی در زمینه پایداری شهری به‌ویژه در حوزه‌های مدیریت منابع، حمل‌ونقل سبز و سیاست‌های اقلیمی پیشتاز هستند. با این حال، چالش‌های اجتماعی همچون فراگیری، هزینه زندگی و دسترسی به خدمات عمومی همچنان باقی مانده است که نیازمند تقویت همکاری میان بخش‌های دولتی و خصوصی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به‌منظور سرعت بخشیدن به اقدامات است.
آمستردام، هلند
آمستردام در صدر فهرست شهرهای پایدار جهان قرار گرفته است. این شهر با افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش مصرف انرژی، توانسته است انتشار کربن را نسبت به سال ۱۹۹۰ تا ۵۰ درصد کاهش دهد. برنامه جامع این شهر برای دستیابی به بی‌طرفی کربن تا سال ۲۰۵۰، شامل کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها، توسعه حمل‌ونقل پاک و گسترش زیرساخت‌های سبز نشان‌دهنده تعهد بلندمدت آن به پایداری است.
از نظر اقتصادی، آمستردام مدل «دونات» را اجرا می‌کند که تلاش دارد نیازهای اساسی شهروندان، رفاه اجتماعی و عدالت اقتصادی را در چهارچوب محدودیت‌های زیست‌محیطی تأمین کند. این شهر با سرمایه‌گذاری در ریزشبکه‌های برق، توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری و افزایش کیفیت آب و هوا، توانسته است در شاخص‌های زیست‌محیطی و معیارهای اجتماعی همچون فراگیری، سلامت و آموزش عملکردی ممتاز داشته باشد.
روتردام، هلند
روتردام با اقداماتی در راستای تولید انرژی خورشیدی، کاهش انتشار کربن و مدیریت مؤثر پسماند، جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. این اقدامات موجب بهبود کیفیت هوا در شهر شده‌اند. روتردام به‌طور فعال در حال گذار به اقتصاد دایره‌ای است؛ در پروژه‌های عمرانی جدید، استفاده از مصالح ساختمانی پایدار و زقابل بازیافت و چوب‌های دارای گواهی زیست‌محیطی در اولویت قرار داردکه علاوه‌بر کاهش ردپای کربنی ساخت‌وساز، به ایجاد بازار جدیدی برای نوآوری‌های زیست‌محیطی در صنعت ساختمان منجر شده‌اند. با این حال، چالش‌های پیش‌روی روتردام شامل افزایش فضای سبز، گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه حمل‌ونقل پایدار است.
روتردام به‌عنوان یک شهر بندری در دل دلتای رودخانه، با خطرات ناشی از بالا آمدن سطح آب و بارش‌های شدید روبه‌رو است، اما با اقدامات انجام‌شده، این شهر به‌عنوان «شهر دلتای مقاوم» شناخته می‌شود و سیستم‌های مدیریت آب پیشرفتهای را توسعه داده است.
کپنهاگ، دانمارک
پایتخت دانمارک به سیاست‌های زیست‌محیطی و اقلیمی پیشرفته‌اش شناخته می‌شود و با سیاست‌های اقلیمی پیشرفته و زیرساخت‌های حمل‌ونقل پایدار، به یکی از الگوهای جهانی در حوزه شهرهای سبز تبدیل شده است. کیفیت هوای بالا، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، ترویج دوچرخه‌سواری به‌عنوان حمل‌ونقل پایدار و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر از نقاط قوت این شهر هستند.
برنامه‌های شهری برای مقاوم‌سازی در برابر تغییرات اقلیمی همچون مقابله با سیلاب‌ها و افزایش تاب‌آوری زیرساخت‌ها، موجب شده‌اند تا این شهر در شاخص‌های زیست‌محیطی و اجتماعی ۲۰۲۴ عملکردی ممتاز داشته باشد. چالش اصلی کپنهاگ حفظ سرعت پیشرفت در سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و ریزشبکه‌های برق است.
فرانکفورت، آلمان
فرانکفورت به‌عنوان یکی از پیشروترین شهرهای پایدار آلمان، با تمرکز بر مدیریت هوشمند منابع طبیعی و زیرساخت‌های سبز، جایگاه چهارم را در رتبه‌بندی جهانی سال ۲۰۲۴ کسب کرده است. این شهر با هدف دستیابی به بی‌طرفی کربنی تا سال ۲۰۴۵، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در تصفیه آب با کیفیت بالا، سیستم‌های پیشرفته مدیریت پسماند و بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان‌ها انجام داده است. فرانکفورت قطب مالی بین‌المللی است و اقتصاد سبز پویایی دارد که در آن بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ به سیاست‌های اقلیمی پایبند هستند.
این شهر تلاش کرده است تا حمل‌ونقل عمومی پاک، مسیرهای دوچرخه‌سواری و فضاهای سبز شهری را توسعه دهد. با وجود پیشرفتهای چشمگیر، چالش‌هایی همچون تقویت دسترسی اجتماعی، کاهش نابرابری و حفظ روند رشد انرژی‌های تجدیدپذیر همچنان در دستور کار قرار دارند تا پایداری زیست‌محیطی با عدالت اجتماعی همراه شود.
مونیخ، آلمان
مونیخ یکی دیگر از شهرهای پیشرفته آلمان است که با سیاست‌های آبی و مدیریت پسماند قوی، در مسیر دستیابی به بی‌طرفی کربنی تا سال ۲۰۴۵ حرکت می‌کند. این شهر با رویکردی متوازن میان توسعه اقتصادی، حفاظت محیط‌زیست و نوآوری بر پایه فناوری، جایگاه پنجم را در میان شهرهای پایدار جهان در سال ۲۰۲۴ به‌دست آورده است. مونیخ دارای پایه اقتصادی مستحکم در حوزه نوآوری، صنعت و فناوری است و با تکیه بر اقتصاد بر پایه فناوری، صنعت پیشرفته و مراکز تحقیقاتی، توانسته است پایه‌ای مستحکم برای توسعه پایدار ایجاد کند. با وجود این دستاوردها، چالش‌هایی همچون ارتقای فراگیری اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی برای تطابق با دستاوردهای زیست‌محیطی و اقتصادی در دستور کار شهرداری قرار دارد تا پایداری زیست‌محیطی با عدالت اجتماعی همراه شود.
اسلو، نروژ
اسلو به‌عنوان پایتخت خودروهای الکتریکی جهان شناخته می‌شود و در زمینه حمل‌ونقل پایدار و کیفیت هوای عالی پیشتاز است؛ بیش از ۸۰ درصد خودروهای جدید در این شهر برقی هستند و زیرساخت‌های شارژ عمومی در سراسر شهر توسعه پیدا کرده است. این شهر دارای فضای سبز گسترده‌ای است، اما هزینه بالای زندگی ممکن است مانعی برای فراگیری اجتماعی باشد. حفظ سرعت پیشرفت برای دستیابی به هدف بی‌طرفنی کربن تا سال ۲۰۳۰، چالشی جدی برای اسلو محسوب می‌شود. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها در برابر تغییرات اقلیمی و ارتقای خدمات عمومی موجب شده‌اند تا اسلو در شاخص‌های زیست‌محیطی عملکردی ممتاز داشته باشد.
هامبورگ، آلمان
هامبورگ با مدیریت هوشمند منابع آبی، سیستم مؤثر مدیریت پسماند و ارتقای خدمات عمومی در جایگاه هفتم رتبه‌بندی جهانی شهرهای پایدار قرار دارد. این شهر به‌دلیل خدمات عمومی قوی، تعادل مناسب میان آموزش و سلامت، گسترش حمل‌ونقل عمومی و شاخص‌های اجتماعی و رفاه عمومی بالا مورد توجه قرار گرفته است. هامبورگ با توسعه فضاهای سبز، حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر و اجرای برنامه‌های اقلیمی بلندمدت، در مسیر دستیابی به بی‌طرفی کربنی تا سال ۲۰۴۵ گام‌های مؤثری برداشته و به الگویی موفق از تلفیق پایداری زیست‌محیطی و عدالت اجتماعی تبدیل شده است.
برلین، آلمان
برلین چهارمین شهر آلمانی حاضر در فهرست شهرهای پایدار جهان است که با مدیریت زیست‌محیطی قوی، هدف‌گذاری کرده است تا سال ۲۰۴۵ به بی‌طرفی کربنی برسد. یکی از طرح‌های برجسته این شهر، ایجاد بزرگ‌ترین منطقه بدون خودرو در جهان است. با وجود جایگاه سیاسی و فرهنگی برجسته، برلین از نظر پویایی اقتصادی نسبت به شهرهایی همچون لندن یا آمستردام عقب‌تر است.
ورشو، لهستان
ورشو با وجود فاصله از استانداردهای زیست‌محیطی شهرهای آلمانی و اسکاندیناوی، سال ۲۰۲۴ پیشرفت قابل‌توجهی در مدیریت انتشار کربن، توسعه زیرساخت‌های سبز و حمل‌ونقل پایدار داشته است. جایگاه نهم این شهر به‌دلیل دسترسی بالا به آموزش و سلامت، تعادل مناسب میان کار و زندگی و شبکه حمل‌ونقل عمومی قوی توجیه‌پذیر است.
لندن، بریتانیا
لندن با اقدامات زیست‌محیطی مؤثر در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، توسعه حمل‌ونقل عمومی پایدار و طراحی راهبردهایی برای مقابله با خطراتی همچون سیل و موج گرما، در جایگاه دهم قرار گرفته است. با این حال، چالش‌هایی همچون هزینه بالای زندگی و دسترسی محدود به مسکن، مانع از تحقق کامل پایداری اجتماعی در این شهر هستند. لندن همچنین به‌عنوان قطب اقتصادی جهانی با محیط تجاری پویا و اقتصاد متنوع شناخته می‌شود.
