آرمان‌شهر یا ویران‌شهر ایلان ماسک؟

انقلاب خودروهای الکتریکی، تجدید برنامه فضایی برای تسخیر ماه و مریخ، هایپرلوپ، رابط‌های قابل کاشت در مغز، توئیتر و دیگر پروژه‌های ایلان ماسک که در حال حاضر ثروتمندترین فرد جهان است، عملاً بر همه افراد روی زمین تأثیر می‌گذارد. اقدامات او مناطق گسترده‌ای را پوشش می‌دهد و طی سال گذشته تصمیم به ساخت شهرک خود، آرمان‌شهر اسنیل‌بروک، گرفته است. با این حال و با توجه به سوابق او در بسیاری از زمینه‌ها، تردیدهایی در مورد این پروژه وجود دارد، به‌ویژه اگر رؤیای ماسک از برنامه‌های شهری فراتر رود و او قصد تشکیل یک جامعه را داشته باشد.

موقعیت و وضعیت اسنیل‌بروک

اسنیل‌بروک (SNAILBROOK) یک شهرک شرکتی واقع در جنوب شرقی آستین، در ایالت تگزاس ایالات متحده آمریکا است که همزمان با دو شرکت The Boring Company و شرکت SpaceX راه‌اندازی شده است. ایده این شهرک شرکتی زمانی مورد توجه قرار گرفت که مقاله‌ای در مجله وال استریت (WSJ) برنامه‌های واقعی ماسک را پس از خرید ۲۴۳۰ هکتار زمین فاش کرد و بعضی از بخش‌های این پروژه را آشکار کرد. به‌غیر از این مقاله و عکس‌هایی در رسانه‌های اجتماعی، اطلاعات بسیار کمی در مورد اسنیل‌بروک وجود دارد. بنا بر اظهارات، ماسک نمی‌خواهد یک آرمان‌شهر ایجاد کند، بلکه می‌خواهد محله‌ای مناسب و کاربردی برای کارمندانش برای منافع مشترک کارکنان و شرکت‌هایش فراهم کند. قیمت اجاره خانه‌های یک یا دو خوابه در این شهرک ۸۰۰ دلار پیشنهاد شده است که بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر از سایر املاک منطقه است. نکته جالب این است که در صورت اخراج یک کارمند، ۳۰ روز مهلت برای تخلیه ملک خواهند داشت. اطلاعات بسیار کمی که درباره این پروژه وجود دارد، منجر به ایجاد فضایی مرموز پیرامون اسنیل‌بروک شده است. از یک سو، اسناد گرافیکی نشان می‌دهد که حدود ۱۱۰ خانه سازمانی برای کارمندان و امکانات تفریحی ساخته شده است اما از سوی دیگر، ماسک به هدف اصلی خود اشاره‌ای نکرده است و پس از انتشار مقاله WSJ، آن را تکذیب کرده است.

آیا اسنیل‌بروک شبیه یک شهر شرکتی است

اگرچه اسنیل‌بروک از نظر فناوری مطابق با عصر حاضر است، اما مقایسه آن با مفهوم قرن نوزدهمی یک شهر شرکتی اجتناب‌ناپذیر است. در طول تاریخ، بسیاری از مراکز شهری خاص برای منافع یک شرکت و حتی برنامه‌های صاحبان مشاغل مورد استفاده قرار گرفتند، از جمله شهرهای وابسته صنعت شکلات (بورنویل و هرشی)، شهرک‌های هنری فورد یا شهر والت دیزنی که بسیار شبیه به اسنیل‌بروک هستند و همه آنها برای ارائه شرایط زندگی بهتر به کارکنان یک شرکت یا صنعت شکل گرفته‌اند. بعضی از شهرهای شرکتی، مانند بورنویل، قوانین مخصوص خود را داشتند، برای مثال فروش مشروبات الکلی ممنوع بود. این کار شبیه یک قرارداد «اجباری» است که در آن یکی از طرفین در ازای پذیرش یک کد اخلاقی و نظارتی مشروط به منافع جامعه، از امنیت اقتصادی برخوردار می‌شود. در حال حاضر موضوع نگران‌کننده این است که آیا ماسک قصد دارد کدهای اخلاقی مخصوصی را به آرمان‌شهر خود اضافه کند و علایق خاصی را بین ساکنان این شهر ایجاد کند.

آزمایشگاه یا شهرک‌های تکنوکراتیک

برای تخصیص واژه آرمان‌شهر به شهرک اسنیل‌بروک، باید بسیاری از ویژگی‌های یک شهر هوشمند به‌خصوص ویژگی‌های مبتنی بر فناوری در این پروژه برآورده شود که با توجه به خصوصیات ماسک، امری بسیار ممکن است. اما شواهد حاکی از آن است که این آرمان‌شهر ممکن است به یک ویران‌شهر کابوس‌مانند تبدیل شود چراکه به نظر می‌رسد این شهرک، مانند منطقه Woven City شرکت تویوتا و شهرک ابری Jack Ma، آزمایشگاهی برای دستیابی به اهداف پیشرفت و پایداری باشد.

با توجه به سابقه ماسک، بعید است که اسنیل‌بروک یک جامعه معمولی باشد و در مقاله WSJ نیز بیان شده است که او تحت تأثیر شخصیت‌های مهم زندگی خود این شهرک را طراحی کرده است و برای خود نیز خانه‌ای در این شهرک در نظر گرفته است. بیش از یک دهه پیش، او شرکت تسلا را آرمان‌شهری برای رساندن خودروی الکتریکی به توده مردم در نظر گرفت که با فاجعه پایان یافت. مسئولین تسلا، به ریاست ماسک، از اصل سرمایه‌داری قدیمی تولید در مقیاس بزرگ پیروی کردند تا یک خودروی برقی مقرون‌به‌صرفه ارائه دهند و با راه‌اندازی یک کارخانه باتری به تسلا کمک کردند تا به موفقیت صنعتی خود دست یابد و به‌عنوان یکی از ارکانی که امکان تولید خودروهای الکتریکی را فراهم می‌کند، در سراسر جهان گسترش یابد. اما این موفقیت در تضاد با طغیان‌هایی بود که کارمندان تسلا مجبور به تحمل آن‌ها شدند.